Biuletyn Informacji Publicznej RPO

24 lutego 2023 roku mija rok od wybuchu wojny w Ukrainie. Od pierwszych dni konfliktu RPO Marcin Wiącek angażuje się w działania dotyczące sytuacji uchodźców we wszystkich obszarach swoich kompetencji. Podejmuje działania z urzędu, reaguje na docierające do BRPO skargi i informacje oraz podejmuje działania wspólnie z innymi organami państwa i instytucjami.

Rzecznik wielokrotnie reagował m.in. na planowane i uchwalane zmiany w przepisach, które bezpośrednio dotyczyły sytuacji osób przekraczających polską granicę. Wraz z pracownikami Biura RPO odbył także wiele lokalnych wizyt na granicy i w ośrodkach recepcyjnych uchodźców wojennych, miejscach pomocy humanitarnej włączając się również w akcje pomocy humanitarnej.

W związku z przybyciem do Polski rekordowej liczby uchodźców w serwisie internetowym Biura RPO uruchomione zostały podstrony w języku ukraińskim i rosyjskim pozwalające na uzyskanie podstawowych informacji o kompetencjach RPO oraz na temat tego, jak zwrócić się do Rzecznika o pomoc lub informację w sprawie ochrony swoich praw. W BIP udostępniony został również formularz wniosku do RPO w obu tych językach. Natomiast bezpłatna infolinia RPO wprowadziła obsługę w języku ukraińskim i rosyjskim.

Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych działań podejmowanych przez Rzecznika i wydarzeń zorganizowanych w związku z wojną w Ukrainie.

Oświadczenie rzecznika praw obywatelskich Marcina Wiącka z 24 lutego 2022 r. w obronie praw obywateli Ukrainy

Uwagi RPO do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa i kolejnych jej nowelizacji

• Uwagi dla Senatu do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa uchwalonej przez Sejm 9 marca 2022 r. (10 marca 2022) https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uwagi-doustawy-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-marcin-wiacek-senat
• Opinia dla Sejmu do projektu zmian w specustawie o pomocy obywatelom Ukrainy dotyczącej świadczeń zdrowotnych dla uchodźców (22 marca 2022) https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-sejm-swiadczenia-zdrowotne-obywatele-ukrainy-uchodzcy
• Wystąpienie do MSWiA ws. warunków przyznawania świadczenia na zakwaterowanie i wyżywienie ob. Ukrainy (5 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-Ukraina-luki-w-specustawach-zakwaterowanie-wyzywienie
• Uwagi dla Senatu ws. nowelizacji specustawy dot. zakwaterowania uchodźców w obiektach nieprzeznaczonych do zamieszkania zbiorowego, braku terminowości załatwiania wniosków o zgodę na pobyt w Polsce przez urzędy, możliwość tymczasowego powierzania opieki nad dzieckiem z Ukrainy osobom, które nie ukończyły wymaganych szkoleń (12 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-senat-specustawa-pomoc-dla-uchodzcow-ukraina
• Pozytywna opinia do senackiego projektu zmian w specustawie dot. ułatwień w organizacji systemu oświaty z myślą o przybyłych z Ukrainy dzieciach i młodzieży oraz ich rodzicach, w tym zwolnienie z obowiązku przystąpienia do egzaminu ośmioklasity (27 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-dzieci-ukraina-edukacja-projekt-senat-opinia
• Do MSWiA ws. projektu nowelizacji specustawy - jednolite przedłużenie możliwości pobytu na terytorium RP różnym kategoriom osób do 24 sierpnia 2023 r. oraz wprowadzenie nowej przesłanki materialnoprawnej do udzielania zezwolenia na pobyt czasowy obywatelom Ukrainy – wątpliwości dotyczyły m.in. 30-dniowego terminu na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL czy wprowadzenia udziału obywateli Ukrainy w kosztach udzielanej im pomocy (6 grudnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-ustawa-zmiana-opinia-mswia-odpowiedz
• Uwagi do nowelizacji specustawy dla Senatu. Wątpliwości dotyczą wprowadzenia terminu na złożenie wniosku o PESEL, obowiązku udziału uchodźców z Ukrainy w kosztach udzielanej im pomocy, uchylenia przepisów umożliwiających staranie się o zezwolenia na pobyt czasowy czy wyłącznie elektronicznej forma dokumentu potwierdzającego korzystanie z ochrony czasowej (10 stycznia 2023) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/ustawa-pomoc-ukraina-nowelizacja-rpo-opinia-senat

Wystąpienia i inne działania

• Wystąpienie do MSWiA skierowane w związku z eskalacją napięcia na granicy rosyjsko-ukraińskiej jeszcze przed agresją Rosji na Ukrainę ws. przygotowania na wypadek pojawienia się na polsko-ukraińskiej granicy osób uciekających przed konfliktem zbrojnym w Ukrainie (18 lutego 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-mswia-pomoc-wojna-ukraina-uchodzcy 
• Wystąpienie do MEiN ws. polskich studentów medycyny z Ukrainy, którzy chcieliby kontynuować naukę w Polsce (25 lutego 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-studenci-nauka-w-polsce-mein
• Wystąpienie do Prezesa UOKiK w sprawie sztucznego zawyżania cen za usługi  przewozowe, hotelarskie, gastronomiczne oraz wymiany walut w województwach graniczących z Ukrainą (1 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-granica-Ukraina-sztuczne-zawyzanie-cen-uokik
• Wystąpienie do premiera i Prezesa NBP w sprawie problemów z wymianą hrywien ukraińskich (4 marca 2022) https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-hrywna-kantory-premier-nbp
• Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie konieczności zapewnienia wsparcia dla uchodźców z Ukrainy z różnymi niepełnosprawnościami (4 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-granica-uchodzcy-niepelnosprawnosc-mrips
• Wystąpienie do Wojewody Podkarpackiego na temat konieczności zapewnienia kobietom i dziewczętom z Ukrainy wsparcia i ochrony przed przemocą ze względu na płeć (4 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-wojna-uchodzcy-prawa-kobiet-przemoc 
• Wystąpienie do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie uchylenia covidowego zakazu eksmisji, który może utrudniać sytuację uchodźców z Ukrainy (16 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-zakaz-eksmisji
• Poparcie apelu o zagwarantowanie wsparcia finansowego z Unii Europejskiej organizacjom pozarządowym pomagającym uchodźcom z Ukrainy (16 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ue-pomoc-uchodzcy-ukraina-ngosy
• Wystąpienie do MZ w sprawie wysokich kosztów wyrównywania różnic programowych, które muszą ponosić polscy studenci z Ukrainy (17 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-mz-nowe-problemy-studenci-ukraina-kontynuwacja-nauki-odp
• Apel do Straży Granicznej o dopuszczenie uchodźców z Ukrainy do bazy noclegowo-turystycznej w strefie przygranicznej objętej zakazem przemieszczania się (22 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-sg-uchodzcy-ukraina-mogliby-mieszkac-w-strefie-objetej-zakazem
• Apel RPO do premiera w sprawie pomocy uchodźcom z Ukrainy chorującym psychicznie (25 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-premier-ukraina-choroby-psychiczne-pilna-pomoc
• Wystąpienie do pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy ws. konieczności zapewnienia właściwej ochrony grup szczególnie wrażliwych – kobiet, osób z niepełnosprawnościami, osób starszych, a także o romskim pochodzeniu (8 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-systemowa-ochrona-grup-wrazliwych-mswia-odpowiedz
• Poparcie apelu OFOP o objęcie darowizn na rzecz NGO-sów preferencyjną stawką VAT (11 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-do-premiera-ngo-ukraina-zerowy-VAT-odpowiedz-MF
• Poparcie apelu NGO-sów o zagwarantowanie wsparcia finansowego z Unii Europejskiej organizacjom pozarządowym pomagającym uchodźcom z Ukrainy (12 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ue-pomoc-uchodzcy-ukraina-ngosy
• Wystąpienie do MZ ws. problemów uchodźców z dostępem do właściwej opieki zdrowotnej, zwłaszcza nieposiadającym nr PESEL. Po Komisji Ekspertów ds. Zdrowia (13 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/problemy-opieki-zdrowotnej-uchodzcow-z-ukrainy-rpo-pisze-do-ministra-zdrowia-odpowiedz
• Do MEiN w sprawie egzaminu ośmioklasisty dla uczniów z Ukrainy (13 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-dzieci-ukraina-egzamin-osmoklasisty-mein-odpowiedz
• Do Ministerstwa Infrastruktury ws. ulg w przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego dla uchodźców z Ukrainy (20 kwietnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-darmowe-przejazdy-uchodzcy-ukraina-mi-odpowiedz
• Do pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy w sprawie problemów uchodźców wojennych z Ukrainy będących osobami z niepełnosprawnościami (5 maja 2022 – Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uchodzcy-ukraina-niepelnosprawnosc-mswia-odpowiedz
• Do przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych ws. pomocy dla obywateli Polski, którzy przed agresją Rosji przeciw Ukrainie studiowali medycynę w tamtejszych uczelniach i chcą kontynuować studia w kraju (5 maja 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-studenci-medycyna-polska-wsparcie-rektorzy
• Do MRiPS ws. praw pracowniczych pracowników firm objętych listą sankcyjną (12 maja 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-firmy-lista-sankcyjna-rosja-pracownicy-roszczenia-mrips-odpowiedz
• Interwencja ws. osób, które udzielały zakwaterowania i wyżywienia uchodźcom wojennym z Ukrainy skarżących się, że stracą możliwość ubiegania się o świadczenie pieniężne z tego tytułu w kontekście podawania numeru PESEL również osób, które przybyły do Polski w pierwszych dniach wojny (16 maja 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uchodzcy-ukraina-zakwaterowanie-swiadczenie-problemy-mswia
• Do MSWiA ws. trudnych warunków służby Straży Granicznej na granicy z Ukrainą – po wizytacji (6 czerwca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-straz-graniczna-ukraina-warunki-sluzby-mswia
• Do pełnomocnika rządu ds. cyberbezpieczeństwa ws. profilowania bezrobotnych uchodźców wojennych z Ukrainy (23 czerwca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-bezrobotni-uchodzcy-profilowanie-zagrozenia
• Do MRiPS ws. problemów uchodźców z Ukrainy z uzyskaniem orzeczeń o niepełnosprawności (29 czerwca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-niepelnosprawnosc-orzekanie-mrips-odpowiedz
• Do MSWiA ws. nowych form zakwaterowania dla uchodźców z Ukrainy (m.in. zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich – konieczność zapewnienia specjalistycznej opieki, zdemontowania krat itp.) (7 lipca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uchodzcy-ukraina-formy-zakwaterowania-swiadczenie-odpowiedz-mswia
• Do MSWiA ws. trudności uchodźców przy ponownym wjeździe do Polski po powrocie do Ukrainy – utrata uprawnień do legalnego pobytu po upływie miesiąca (11 lipca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-zaswiadczenia-ponowny-wjazd-trudnosci-odpowiedz
• Do MEiN ws. problemów edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy – po spotkaniu konsultacyjnym z 3 czerwca (5 sierpnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-edukacja-ukraina-dzieci-rekomendacje-mein-odpowiedz
• Wystąpienie do Prezydenta Przemyśla w zw. z informacjami o likwidacji centrum recepcyjnego w Przemyślu (9 sierpnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-centrum-recepcyjne-uchodzcy-ukraina-przemysl-zamkniecie-odpowiedz
• Do MEiN ws. konieczności podjęcia działań podjąć działania na rzecz uczniów z niepełnosprawnościami, którzy przybyli z Ukrainy i wymagają wsparcia w procesie edukacji (20 sierpnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/ukraina-uczniowie-z-niepelnosprawnosciami-wsparcia-mein
• Do MF ws. problemów podatkowych obywateli Ukrainy w Polsce (m.in., problem podwójnej rezydencji podatkowej) (5 września 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-obywatele-ukrainy-problemy-podatkowe-mf-odpowiedz
• Do Premiera ws. potrzeb mieszkaniowych w Polsce z uwzględnieniem uchodźców z Ukrainy (13 września 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-potrzeby-mieszkaniowe-uwzglednienie-uchodzcow-premier-odpowiedz
• Do Wojewody Podkarpackiego ws. problemów dużej grupy romskich uchodźców wojennych z Ukrainy na dworcu w Przemyślu (9 listopada 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-przemysl-dworzec-uchodzcy-ukraina-romowie-wojewoda-odpowiedz
• Do MEiN ws. nostryfikacja dyplomów obywateli Ukrainy – bez względu na datę ich przybycia do Polski (29 listopada 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-obywatele-ukrainy-nostryfikacja-dyplomow-mein-odpowiedz
• Do MRiPS ws. uwzględnienia w ogólnopolskim liczeniu osób w kryzysie bezdomności także uchodźców wojennych z Ukrainy (12 grudnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uchodzcy-wojenni-ukraina-kryzys-bezdomnosci-liczenie-mrips-%20odpowiedz
• Do Wojewody Podkarpackiego ponownie ws. problemów uchodźców wojennych w Przemyślu po wizytacji punktu recepcyjnego na dworcu (23 grudnia 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ukraina-uchodzcy-przemysl-wojewody-odpowiedz

Ważniejsze wydarzenia

• Wizyta RPO na granicy z Ukrainą i w Przemyślu (15 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-wizyta-przemysl-pomoc-obywatelom-ukrainy 
• Okrągły stół o oświacie – konsultacje w sprawie edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy w Biurze RPO (3 czerwca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-okragly-stol-oswiata-edukacja-dzieci-ukraina
• Bezpłatny webinar dla przedstawicieli NGO, wolontariuszy i innych osób pomagających uchodźcom wojennym z Ukrainy przygotowany prez Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego we współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich (22 czerwca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/zaproszenie-webinat-nist-ukraina-pomoc-uchodzcy
• Posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności poświęcone sytuacja mieszkaniowa uchodźców z Ukrainy (25 lipca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-posiedzenie-ke-przeciwdzialanie-bezdomnosci-25-lipca
• Wspólne oświadczenie Ombudsmanów krajów Grupy Wyszehradzkiej dotyczące sytuacji, jaka panuje w Ukrainie w związku z rosyjską agresją na ten kraj (11 marca 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/ombudsmani-grupy-wyszehradzkiej-oswiadczenie-ukraina 
• Szczyt Ombudsmanów państw Grupy Wyszehradzkiej, którego głównym tematem były doświadczenia i pomocy osobom uciekających przed wojną w Ukrainie. (21 października 2022) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/szczyt-ombudsmanow-panstw-v4-2022;   
  Wspólne oświadczenie Ombudsmanów krajów Grupy Wyszehradzkiej po szczycie - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/wspolne-oswiadczenie-ombudsmanow-panstw-v4-szczyt-2022
• Seminarium w Biurze RPO z udziałem z przedstawicieli organizacji pozarządowych, administracji publicznej oraz świata nauki na temat sytuacji uchodźców wojennych z Ukrainy pochodzenia romskiego (9 lutego 2023) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/seminarium-brpo-uchodzcy-romowie-ukraina 
• Podsumowujące 2022 rok spotkanie RPO z dziennikarzami, podczas którego omówiono m.in. najważniejsze działania na rzecz uchodźców z Ukrainy (25 stycznia 2023) - https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-spotkanie-dziennikarze-podsumowanie-2022-wyzwania