Biuletyn Informacji Publicznej RPO

25 lipca 2022 r. odbyło się kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności. Jego tematem była sytuacja mieszkaniowa uchodźców wojennych z Ukrainy w kontekście spowodowanych tą migracją zmian sytuacji mieszkaniowej w Polsce.

Punktem wyjścia był raport „Gościnna Polska 2022+” w części dotyczącej mieszkalnictwa.

W posiedzeniu brały udział przedstawicielki Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Pomoc od strony praktycznej

Adrianna Porowska z Kamiliańskiej Misji Pomocy przedstawiła zagadnienie od strony praktycznej. Wskazała na problemy organizacyjne w związku ze świadczeniem pomocy doraźnej uchodźcom w punktach recepcyjnych. Wskazała także na wagę wolontariatu informacyjnego. Mówiła, że często zasadniczym problemem uchodźców jest brak wiedzy na temat tego gdzie mają się zwrócić o pomoc i jak rozwiązywać podstawowe problemy urzędowe związane z pobytem w Polsce. Wskazała też na ograniczoną pomoc mieszkaniową. Poruszyła temat wzrostu cen wynajmu będącego następstwem dużej fali migracji i ogromnego popytu na mieszkania na wynajem. Zaznaczyła przy tym, że większości uchodźców na wynajem mieszkań w takich cenach nie stać. Są też sytuacje, że właściciele, z uwagi na nieustabilizowaną sytuację prawną i bytową uchodźców, obawiają się wynajmować im mieszkania. Coraz częściej dochodzi też do samowolnych usunięć lokatorów z mieszkania.

Raport „Gościnna Polska”

Profesor Maciej Duszczyk przedstawił zasadnicze ustalenia raportu „Gościnna Polska”. Wskazał, że uchodźcy wojenni są grupą zróżnicowaną, różna jest w związku z tym ich sytuacja mieszkaniowa. Duża część, w tym osoby które dołączyły do współmałżonków wcześniej mieszkających w Polsce, a także osoby zakładające, że ich pobyt jest tymczasowy mieszka w lokalach o niskim standardzie lub przeludnionych. Z kolei te osoby, które chcą pozostać, będą poszukiwały lepszych warunków.

Maciej Duszczyk zaznaczył, że zasadniczym problemem jest zapewnienie schronienia osobom, nowoprzybyłym, wśród których są osoby bardzie nieporadne, w podeszłym wieku, chore lub nawet ranne. Wśród kolejnych wyzwań wskazał konieczność zapewnienia edukacji dzieciom. Wskazał także, że aktualnie najważniejsze jest tworzenie kanałów usamodzielnienia się uchodźców i ich integracji. Doraźna pomoc powinna być stopniowo zmniejszana, na rzecz wsparcia w usamodzielnieniu.

Kamila Jeziorska-Chojecka – Zastępczyni Dyrektora Departamentu Administracji Publicznej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazała, że ze świadczenia 40 zł/dzień przyznanego na 120 dni, według danych na 24 czerwca 2022 r., korzystało 109 941 osób. Po upływie ustawowego terminu świadczeniem tym zaś nadal objęte są m. in. osoby z niepełnosprawnością, w wieku emerytalnym, kobiety w ciąży i matki małych dzieci. Zaznaczyła również, że przewidziane są środki na aktywizację zawodową uchodźców i podała, że do teraz zatrudnienie znalazło około 320 tysięcy osób. Podała, że aktualnie jest około 100 tysięcy miejsc schronienia w różnych ośrodkach.

Wskazała, że podejmowane są działania na rzecz równomiernego rozlokowania uchodźców, których zasadnicze skupiska utworzyły się w dużych miastach co powoduje ich przeciążenie m.in. w szkołach oraz powoduje problemy na lokalnym rynku najmu.

W mniejszych ośrodkach oferta pracy, schronienia a zwłaszcza edukacji jest równorzędna, a nieraz lepsza, a pomimo tego chętnych do zamieszkania tam brakuje. W przygotowaniu we współpracy z organizacjami pozarządowymi jest program zachęcający do osiedlania się poza dużymi ośrodkami.

Przedstawicielki Ministerstwa Rozwoju i Technologii – Agnieszka Słupska i Joanna Graszka przedstawiły aktualne instrumenty mające za zadanie zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. W odniesieniu do uchodźców wskazały na regulacje ułatwiające im zawarcie umów najmu lokali, m.in. brak wymogu wskazania lokalu zastępczego czy złagodzone rygory prawne w odniesieniu do użyczenia lokali.

Jako zasadniczy cel szerszej strategii mieszkaniowej wskazały uczynienie z najmu długoterminowego podstawowej formy zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności. Służyć temu mają. m.in. wspieranie Społecznych Agencji Najmu oraz zwiększone dofinansowanie dla samorządów w zakresie tworzenia zasobu lokalowego

Zebrani dosyć sceptycznie podeszli do prezentowanego przez przedstawicielki rządu optymizmu co do wystarczającej efektywności już funkcjonujących i planowanych rozwiązań. Komisja poprosiła o przekazanie Rzecznikowi danych statystycznych, które potwierdzałyby, że wsparcie w zakresie zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych jest wystarczające i efektywne. Zauważyli też, że trzeba liczyć się z tym, że pojawi się wzmożona fala eksmisji, będąca wynikiem z jednej strony braku woli dalszego udostępniania mieszkań uchodźcom przez Polaków, a z drugiej – wciąż pogarszającą się sytuacją materialną samych Polaków (inflacja, podwyżki opłat związanych z utrzymaniem mieszkania, w tym z dostawą mediów), co może przełożyć się na utratę przez wiele osób tytułu prawnego do mieszkania. Omówiona na posiedzeniu problematyka będzie więc nadal monitorowana przez Komisję Ekspertów; rozważane jest także wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do właściwych ministrów w sprawach będących przedmiotem posiedzenia Komisji.