Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Specustawa umożliwiła kontynuowanie w Polsce nauki Polakom studiującym dotychczas medycynę na ukraińskich uczelniach
• Po jej uchwaleniu pojawiły się jednak nowe trudności związane z jej stosowaniem
• Problemy dotyczą przede wszystkim wysokich dodatkowych kosztów, które studenci muszą ponosić
• Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich prosi Ministra Zdrowia o pomoc studentom
• AKTUALIZACJA: Wobec autonomii uczelni medycznych nie jest planowane wydanie regulacji oraz zaleceń zobowiązujących uczelnie do przyjęcia studentów na konkretny semestr studiów – opowiada MZ
• Z powodu ewentualnych różnic programowych między uczelniami ukraińskimi a polskimi należy sprawę pozostawić ocenie uczelni przyjmującej studentów studiujących dotychczas za granicą

Po uchwaleniu przez Sejm ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, w której m.in. uregulowano warunki, na jakich obywatele Polski studiujący w Ukrainie mogą kontynuować naukę na polskich uczelniach, do RPO wpływają kolejne pisma.

Rzecznik już w końcu lutego sygnalizował Ministrowi Zdrowia problemy Polaków studiujących w Ukrainie, którzy uciekli przed wojną i chcieliby kontynuować naukę w Polsce. Ustawa w dużej części uwzględnia ich sytuację, a jej rozwiązania spotkały się z dobrym przyjęciem. Ale z pism do RPO wynika, że pojawiają się kolejne trudności.

Kosztowne wyrównywanie różnic programowych

Studenci informują bowiem o kosztach, które będą musieli ponieść, w związku wyrównywaniem różnic programowych.

W ustawie zapisano, że opłaty za studia niestacjonarne albo w języku obcym mają być pobierane w wysokości nieprzekraczającej opłat za studia w Ukrainie. Tymczasem polskie uczelnie medyczne chcą obciążać studentów dodatkowymi opłatami z tytułu różnic programowych w wysokości obowiązującej na studiach płatnych w Polsce.

Opłaty takie, które w niektórych przypadkach mogą wynieść nawet 10 tys. euro, przewyższają znacznie koszty dotychczas ponoszone przez studentów na uczelniach ukraińskich.

Jak wskazują, dla wielu są to kwoty trudne do udźwignięcia. Postulują umożliwienie uzupełnienie różnic programowych bez konieczności ponoszenia tak wysokich, dodatkowych kosztów.

Wysoki koszt tłumaczeń dokumentów z ukraińskich uczelni

Polskie uczelnie wymagają również tłumaczenia przysięgłego dostarczanych dokumentów.

Studenci nie negują zasadności tłumaczeń, ale zwracają uwagę na ich bardzo wysoki koszt. Komplet dokumentów potwierdzających przebieg studiów to w zależności od roku studiów ok. 100-200 stron. Koszt tłumaczenia takiej dokumentacji może wynieść nawet ponad 10 tys. zł.

Wobec tego proszą o znalezienie innego rozwiązania. Pytają, czy np. zamiast konieczności dostarczania tłumaczeń przysięgłych istniałaby możliwość tłumaczenia dokumentacji przez same uczelnie.

Konieczność odbycia ostatnich dwóch lat studiów w uczelni UE

Kolejną kwestią, na jaką zwracają uwagę studenci, którzy studiowali w Ukrainie, jest wymaganie przez niektóre polskie uczelnie, aby ostatnie dwa lata studiów odbyć w uczelni z Unii Europejskiej.

Problem dotyczy studentów ostatnich lat medycyny i stomatologii, którzy zgodnie z programem studiów obowiązującym w ukraińskich uczelniach, planowo kończyliby studia w ciągu najbliższych kilku miesięcy, a nawet kilku tygodni.

Taka sytuacja oznacza „cofnięcie” studentów o dwa lata. A to z kolei wiąże się zarówno z dużymi kosztami, jak i koniecznością zmiany planów życiowych w związku z opóźnieniem zakończenia studiów.

Marcin Wiącek zwraca się do ministra o stanowisko. Prosi również o rozważenie wprowadzenia rozwiązań wychodzących naprzeciw sygnalizowanym przez studentów trudnościom, które uwzględniałyby zarówno ich potrzeby, jak i możliwości finansowe państwa.

Odpowiedź Piotra Brombera, podsekretarza stanu w MZ

W odpowiedzi na pismo z dnia 17 marca 2022 r., znak: VII.7033.54.2022.AMB, dotyczące studentów będących obywatelami Polski, którzy dotychczas kształcili się na kierunkach medycznych ukraińskich uczelni wyższych, proszę o przyjęcie odpowiedzi na poruszone w nim kwestie. 

W odniesieniu do kwestii różnic programowych oraz konieczności uiszczania opłat przez studentów z tego tytułu, opierając się na przepisach ustawy z dnia 12 marca 2022 r., o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583), należy zauważyć, że zarówno obywatelowi polskiemu jak i obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy i którzy oświadczą, że w tym dniu studiowali na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponują dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się. 

Jednakże uczelnia, w której student ubiega się o przyjęcie na studia, przeprowadza weryfikację osiągniętych efektów uczenia się zgodnie z ustalonymi przez siebie zasadami. W przypadku stwierdzenia różnic w programie studiów lub efektach uczenia się uczelnia może zobowiązać studenta, do złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych. Przepisy wprowadzone ustawą nie regulują zasad weryfikowania różnic programowanych, jak również opłat z nimi związanych. W związku z tym, ustalenie różnic programowych, sposób ich uzupełnienia i określenie ewentualnych kosztów należy do wyłącznej kompetencji uczelni, biorąc pod uwagę jej szeroką autonomię w tym zakresie. Należy również zwrócić uwagę, że wszelkie rozstrzygnięcia władz uczelni w tej materii, nie podlegają ocenie ani kontroli ze strony Ministra Zdrowia. Niemniej jednak Minister Zdrowia wraz z Ministrem Edukacji i Nauki, wystosował list do uczelni kształcących na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym, w którym rektorzy zostali poproszeni o nieobciążanie studentów dodatkowymi kosztami za czynności edukacyjne, licząc na ich zrozumienie w zaistniałej sytuacji. 

Podobnie jak w przypadku określenia i wyceny różnic programowych, wykaz dokumentów niezbędnych w procesie przeniesienia, w tym wymóg przedłożenia tłumaczenia poświadczonego, jest ustalany i zatwierdzany indywidualnie przez uczelnie. Kwestia odpłatności za te czynności pozostaje poza kompetencjami Ministra Zdrowia, a odpowiednie uregulowanie znajduje się w ustawie z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1326), gdzie art. 16 ust 1 ww. ustawy, wskazuje, że wynagrodzenie za czynności tłumacza przysięgłego ustala umowa ze zleceniodawcą, chyba że chodzi tłumaczenie na żądanie sądu, prokuratora, Policji oraz organów administracji publicznej. W tej sytuacji zgodnie z art. 16 ust. 2 ww. ustawy Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, stawki wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego wykonane na żądanie ww. podmiotów. Minister Zdrowia zgodnie z powyższym, nie ma uprawnień do podjęcia działań w tym zakresie czy wskazania uczelniom zaniechania jakiś czynności. Warto jednak wspomnieć, że na terenie całego kraju zostały otworzone punkty pomocy prawnej, psychologicznej, a także została stworzona lista tłumaczy-wolontariuszy, gdzie świadczona jest pomoc pro bono dla osób poszkodowanych w wyniku konfliktu zbrojnego na Ukrainie. 

Odnosząc się do podanych informacji w piśmie Pana Ministra dotyczących niemożności ukończenia studiów w Polsce w planowanym terminie, a przede wszystkim do konieczności odbycia ostatnich dwóch lat studiów w uczelni znajdującej się na terenie Unii Europejskiej, uprzejmie informuję, że w krajowym oraz unijnym systemie prawnym nie ma tego typu przepisów. Regulacje prawne dotyczące uznawalność kwalifikacji zawodowych na terytorium Unii Europejskiej reguluje dyrektywa 2005/36/WE 3 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. W świetle obowiązujących przepisów, student w celu ukończenia studiów wyższych i uzyskania dyplomu musi zrealizować cały program przewidziany na polskiej uczelni.

Mając na uwadze autonomię uczelni medycznych, nie jest planowane wydanie regulacji oraz zaleceń zobowiązujących uczelnie do przyjęcia studentów na konkretny semestr studiów ani uznawania osiągnieć studentów na danym etapie nauki. Kwestie te, z powodu ewentualnych różnic programowych między uczelniami ukraińskimi a polskimi, należy pozostawić ocenie uczelni przyjmującej studentów studiujących dotychczas za granicą. Jednocześnie należy wskazać, że osoby ubiegające się o kontynuację studiów w polskich uczelniach były informowane o ewentualnej możliwości przyjęcia ich przez polskie uczelnie na niższy rok studiów.

VII.7033.54.2022