Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wobec napływu uchodźców wojennych z Ukrainy można byłoby wykorzystać dobrze rozwiniętą bazą turystyczno-noclegową na obszarze objętym zakazem pobytu przy granicy polsko-białoruskiej  
• RPO Marcin Wiącek zwraca się w tej sprawie do komendanta głównego Straży Granicznej gen. Tomasza Pragi
• AKTUALIZACJA: Według Straży Granicznej zasadne jest podejmowanie takich decyzji po indywidualnej ocenie każdego przypadku
• Wciąż bowiem dochodzi do licznych prób przekroczenia granicy przez migrantów. Odnotowywane są nadal liczne przypadki bezpośrednich ataków ze strony przedstawicieli służb białoruskich i nielegalnych migrantów, które skutkują realnym zagrożeniem dla życia i zdrowia funkcjonariuszy i pracowników służb państwowych oraz żołnierzy i pracowników Sił Zbrojnych

W związku z rozporządzeniem MSWiA z 28 lutego 2022 r., w wybranych miejscowościach w strefie nadgranicznej przyległej do granicy z Białorusią wciąż obowiązują ograniczenia związane z czasowym zakazem przebywania na tym obszarze, przyjętym na podstawie znowelizowanej ustawy z 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej. Zakaz ten uniemożliwia w praktyce prowadzenie placówek hotelarskich oraz prywatnych pensjonatów i świadczenie usług noclegowych.

RPO zwraca uwagę na szczególnie problematyczny charakter tych przepisów w obecnym kontekście wzmożonego ruchu migracyjnego w związku z agresją Rosji na Ukrainę, zwłaszcza na terenach wschodniej części Polski.

Skala tego ruchu jest bez precedensu i wywołuje wiele trudności logistycznych związanych z potrzebą zapewnienia wszystkim uchodźcom tymczasowego schronienia i podstawowych potrzeb życiowych. Trudności te w praktyce w wielu miejscach przekraczają możliwości organizacyjne władz państwa.

W związku z tym wydaje się, że konieczne jest podjęcie wszelkich środków umożliwiających wsparcie wysiłków podejmowanych przez obywateli i podmioty prywatne w udzielaniu pomocy osobom migrującym do Polski. 

RPO wskazuje, że tereny objęte  zakazem dysponują dobrze rozwiniętą bazą turystyczno-noclegową. Z uwagi na ich położenie na trasie potencjalnego szlaku tranzytu z Ukrainy bardzo pomocne w zapewnieniu pomocy i wsparcia uchodźcom byłoby umożliwienie prowadzenia działalności przedsiębiorcom prowadzącym hotele i pensjonaty oraz prywatne pokoje gościnne.

Rzecznik prosi KG SG o rozważenie skierowania do komendantów placówek SG na obszarze objętym zakazem rekomendacji wskazujących na potrzebę wydania przez nich decyzji zezwalającej na przemieszczanie się przez osoby migrujące na wybranym obszarze w celu poszukiwania noclegu.

Uchylenie ograniczeń na całym obszaru stref zakazu może nie być uzasadnione.

W przypadku miejscowości, w których stacjonuje duża liczba jednostek SG, przebywanie na ich terenie mogłoby ponadto narazić osoby migrujące na dodatkową traumę.

Odpowiedź Komendanta Głównego Straży Granicznej

Należy zauważyć, że wprowadzenie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze strefy nadgranicznej bezpośrednio przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi spowodowane było zwiększoną presją migracyjną na polsko-białoruskim odcinku granicy państwowej oraz związane z koniecznością zapewnienia ochrony granicy państwowej i jej nienaruszalności, bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w strefie nadgranicznej, a także potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonariuszy i pracowników służb państwowych oraz żołnierzy i pracowników Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wykonujących zadania służbowe na granicy państwowej.

Powyższe rozwiązanie ułatwiło prowadzenie działań w ochronie granicy państwowej, zapewniając służbom realizujących zadania w tym rejonie tzw. bufor o szerokości kilku kilometrów, na obszarze którego nie mogą przebywać osoby nieuprawnione.

Podkreślenia wymaga fakt, iż na polsko-białoruskim odcinku granicy państwowej wciąż mają miejsce masowe próby nielegalnego przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej i nie można określić z wyprzedzeniem, w którym miejscu nastąpi kolejna próba siłowego przekroczenia granicy państwowej. 

W chwili obecnej obserwuje się tendencję, że w ciągu jednej doby dochodzi do podejmowania licznych prób przekroczenia granicy przez mniejsze lub większe grupy migrantów na odcinkach wielu placówek SG ochraniających granicę polsko-białoruską. Ponadto odnotowywane są nadal liczne przypadki bezpośrednich ataków ze strony przedstawicieli służb białoruskich i nielegalnych migrantów, które skutkują realnym zagrożeniem dla życia i zdrowia funkcjonariuszy i pracowników służb państwowych oraz żołnierzy i pracowników Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Dodatkowo pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż w rejonie obszaru objętego zakazem przebywania oraz w pobliżu tego obszaru Straż Graniczna odnotowuje liczne przypadki pobytu osób zaangażowanych w próby przewozu nielegalnych migrantów. W grupie tzw. „pomocników” znaczący odsetek stanowią właśnie obywatele Ukrainy, a zezwolenie na ich pobyt w obszarze wprowadzonego zakazu przebywania może przyczynić się do zwiększenia ilości takich zdarzeń z ich udziałem.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż rejon granicy państwowej oraz pasa objętego zakazem przebywania jest obszarem wąskim, mało zurbanizowanym, charakteryzującym się znacznym nasyceniem ze strony żołnierzy Sił Zbrojnych RP, funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz innych służb, których obecność może, w przypadku osób mających za sobą dramatyczne przeżycia związane z konfliktem zbrojnym, stanowić niepotrzebny stres i powodować niepotrzebną traumę.

W związku z powyższym, w opinii Straży Granicznej, zasadne jest podejmowanie decyzji o możliwości przebywania na obszarze objętym czasowym zakazem przebywania na poziomie lokalnym, w trybie art. 12 b ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 295), po indywidualnej ocenie każdego przypadku - zakończył gen. Tomasz Praga. 

VII.565.1.2022