Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- To ważne, że rozmawiamy o aktywizacji osób starszych.  Ale potrzebny jest nam model wsparcia nie tylko dla seniorów aktywnych – i nie tylko chodzi o wsparcie społeczne, wsparcie w uczestnictwie w życiu wspólnoty lokalnej ale też wsparcie zdrowotne – powiedział rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar na spotkaniu z samorządowcami w Lesznie, zorganizowanym w ramach spotkań regionalnych w Wielkopolsce.

To trzecie z kolei spotkanie – po Lesznowoli w woj. mazowieckim i Krapkowicach w woj. opolskim – o propozycjach wspierania osób starszych w ich miejscu zamieszkania. W spotkaniu w Lesznie uczestniczyli dwaj wicepeezydenci Leszna:  Adam Mytych i dr Piotr Jóźwiak.

Na spotkaniu można było dostać "Model wsparcia..." w wersji książkowej i inne publikacje RPO dotyczące osób starszych. Wszystkie te publikacje w wersji elektronicznej załączone są do tej relacji (poniżej, pod zdjęciami). 

Co zakłada model wsparcia osób starszych proponowany przez RPO?

- Model ten - przygotowany przez ekspertów, którzy współpracują z  Rzecznikiem Praw Obywatelskich,  jest propozycją podejścia strategicznego w politykach samorządowych. Chodzi o wspieranie seniorów w ich miejscu zamieszkania – a nie w domach opieki.  To nie jest publikacja naukowa. To propozycja konkretnych rozwiązań, które można wdrażać. Mam nadzieję, że nasze spotkanie w Lesznie przyczyni się do tego – podkreślał Adam Bodnar.

- Nie ma jednej starości – mówiła z kolei dyr. Barbara Imiołczyk z Biura RPO, która przedstawiła zebranym założenia modelu. 

Wspierający Rzecznika Praw Obywatelskich zespół ekspertów ds. osób starszych – najlepsi fachowcy od polityki społecznej w Polsce – przygotowali model wsparcia dla osób starszych. Teraz RPO dyskutuje o nim z przedstawicielami lokalnych społeczności. Wiadomo bowiem, że w różnych regionach sytuacja jest różna i różne są problemy. Inaczej jest na Mazowszu a inaczej - np. na Opolszczyźnie, gdzie seniorzy to nie tylko osoby, które tu spędziły całe życie, ale także ci, którzy wracają tu po latach.

Najważniejsze jest to, by senior nie był zmuszany do opuszczania domu. Powinien dostawać pomoc i wsparcie takie, jakiego potrzebuje - ale u siebie. Bo starych drzew się nie przesada.

Ale jak to osiągnąć? Co zrobić, by rozwiązaniem nie był nawet najbardziej luksusowy, ale jednak obcy dom opieki?

Ciągle słychać o naruszaniu praw osób starszych i niesamodzielnych w domach opieki. Nasze społeczeństwo się starzeje, więc istnieje duże zapotrzebowanie społeczne na różne formy opieki.

Przygotowana przez ekspertów RPO publikacja  „System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania” zawiera rozwiązania, które z powodzeniem można wdrażać w środowiskach lokalnych. - Chodzi o to, by stworzyć taką listę działań, które w kilku różnych obszarach mogą zostać podjęte wobec seniorów. To pewne wskazówki i pomysły, które mają inspirować lokalne władze do podejmowania własnych ciekawych inicjatyw – podkreślał Adam Bodnar.

Co możemy zrobić dla siebie? Na co powinniśmy zwracać uwagę?

„System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania” zawiera listę działań/usług w siedmiu obszarach (od bezpieczeństwa ekonomicznego po mieszkalnictwo).

Łatwo można dzięki niej sprawdzić, co jest do zrobienia w naszym najbliższym otoczeniu, żeby starsi ludzie mogli cieszyć się samodzielnością, a ich rodziny – jeśli nadejdzie czas opieki  - nie były przeciążone zadaniami opiekuńczymi. Może być kopalnią dobrych pomysłów do wykorzystania lokalnie i w debatach medialnych.

Eksperci zwracają uwagę, że te działania w najbliższym otoczeniu muszą być bardzo różnorodne i dobrze koordynowane. Nie wystarczy dobry lekarz, jeśli mieszkanie nie  jest dostosowane do potrzeb osoby starszej. Nie wystarczy przyjazny dom dziennego pobytu, jeśli nie ma do niego jak dojechać.

Zalecenia ekspertów – autorów publikacji rozpisane są bardzo szczegółowo, ze wskazaniem, kto i jak może się czym zająć. Poniżej tylko skrótowy wyciąg:

Zdrowie

Zdrowa starość zaczyna się za młodu, dlatego tak ważne jest popularyzowanie informacji dotyczących prawidłowej diety, dostępu do usług ochrony zdrowia, rehabilitacji.

Dla osób starszych bardzo ważne są – uwaga! – informacje  o  zajęciach  sportowych dla seniorów, o spotkaniach upowszechniających wiedzę z zakresu zdrowego trybu życia, spotkania ze specjalistami, np. dietetykami, rehabilitantami.

Do tego dochodzić powinny rzetelne informacje o ryzykach związanych z postępującym procesem biologicznego starzenia się, np. ryzyko upadków i sposoby zapobiegania. Trzeba to wiedzieć, zanim to się stanie!

• Zajmij się zdrowiem, zanim ono zajmie się Tobą

Opieka geriatryczna i rehabilitacja

Osoby będące w zaawansowanym wieku (późniejsza faza starości) potrzebują opieki ze strony lekarza geriatry i współpracującego z nim zespołu opieki geriatrycznej. Leczenie się osoby starszej u kilku specjalistów jednocześnie bez możliwości całościowego spojrzenia na pacjenta i jego problemy zdrowotne może zmniejszać skuteczność terapii.

Osoby z zaburzeniami poznawczymi, zależnie od stopnia nasilenia tych zaburzeń, mogą korzystać z różnych, dostosowanych do ich sytuacji, form wsparcia środowiskowego, zarówno w środowisku zamieszkania, jak i w placówkach półotwartych.

To ważne zadanie dla samorządu lokalnego, a szczególnie dla podległych mu placówek służby zdrowia, ośrodki pomocy społecznej i środki wsparcia działające w systemie ośrodków pomocy społecznej.

• To ważne, byśmy wszyscy zrozumieli, dlaczego na już musimy kształcić geriatrów i porządnie ich potem wynagradzać!

Organizacja dziennych form opieki

Nikt nie chciałby na starość trafić do domu opieki  - z dala od znajomych kątów, ludzi, drzew i zwierząt. Jak sprawić, by było to możliwe, choć powoli siły człowieka opuszczają? Kluczem są usługi opiekuńcze.

Usługi opiekuńcze będą zyskiwały na znaczeniu zarówno ze względu na rosnące potrzeby osób starszych, jak i z powodów natury ekonomicznej i związanych z organizacją pracy oraz optymalnym wykorzystaniem kadr.

Zapewnienie właściwej opieki w środowisku zamieszkania może mieć decydujące znaczenie dla jakości życia osoby starszej.

Sieć placówek dziennej opieki musi być w otoczeniu seniora (więc warto zacząć się za tym rozglądać, a samorząd powinien zacząć tworzyć bazę informacji o instytucjach dziennego pobytu, ich ofercie i profilu). Musi być do nich zapewniony dojazd/transport.  Te placówki – kluczowe dla tego, byśmy jak najdłużej mogli mieszkać w swoich mieszkaniach – muszą mieć oferty dostosowane do stanu zdrowia i potrzeb seniorów (np. dla osób chorych na chorobę Alzheimera).

Senior powinien mieć dostęp do dopasowanych indywidualnie usług opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania, wspierających go w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

• Osoby starsze muszą otrzymywać wsparcie w postaci usług - w zakresie pomocy w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opieki higienicznej, rozwijaniu kontaktów ze środowiskiem i rodziną.
• Równie ważne są usługi w ramach treningów samoobsługi i umiejętności w zakresie czynności dnia codziennego oraz umiejętności i funkcjonowania w życiu społecznym.

Takie instytucje powinny być tworzone w każdej gminie, a także w parafiach.

• Ważne, by pamiętać, że opieka nad seniorem to nie jest wyłącznie zadanie jego rodziny, ale całej wspólnoty lokalnej

O czym warto pamiętać?

• O systemie dostarczania posiłków osobom niemogącym samodzielnie ich przygotować.
• O telefonie zaufania dla osób korzystających z usług opiekuńczych.
• O systemie oceny opiekunów środowiskowych dostępny dla osób poszukujących opiekuna (zarówno dla seniora, jak i jego bliskich).
• O rozwoju i wspieraniu wolontariatu osób starszych w obszarze usług opiekuńczych (samopomoc).
• O organizacji opieki krótkookresowej w placówkach świadczących całodobową opiekę (tzw. opieka wytchnieniowa dla krewnych opiekujących się na stałe seniorem).
• O opiece  psychologicznej dla bliskich osoby starszej.
• O wypożyczalniach sprzętu medycznego i do opieki nad osobami niesamodzielnymi.
• O bezpłatnej informacji o możliwościach uzyskania pomocy oferowanej przez wolontariuszy (banki czasu wolnego).
• Wiele z tych działań to równocześnie doskonały pomysł na aktywność społeczną dla osób ciągle młodych (przynajmniej duchem, jeśli już nie ciałem)

Praca i aktywność kulturalna. Utrzymanie jak najdłużej aktywności, ale takiej, która dostosowana jest do wieku i możliwości, jest kluczowe dla dobrego samopoczucia.

Co jest potrzebne? Pracodawcy, w tym pracodawcy sektora publicznego muszą doceniać pracę osób starszych. Powinni mieć oni możliwość pracy dorywczej, ale też szkoleń. Informacja o możliwości takiej pracy powinna być łatwo dostępna (np. targi pracy dla seniorów). Musimy wykształcić doradców zawodowych pracujących z osobami starszymi!

Trzeba pamiętać o ułatwianiu seniorom dostępu do oferty kulturalnej, np. poprzez regulowanie zasad odpłatności, ale też przez dostosowanie pory imprez do potrzeb seniorów. Trzeba pamiętać, że organizatorzy takich imprez mogą  korzystać z wiedzy, doświadczenia i umiejętności seniorów.

Osoby starsze mogą się kształcić, a jeśli nie mogą już tergo robić same, trzeba zadbać o to, by miał im kto poczytać i nauczyć, jak się obsługuje nowoczesne urządzenia ułatwiające dostęp do kultury (uwaga do osób młodych: kiedy będziecie starsi, w obiegu będą urządzenia, których dziś nikt nie jest w stanie sobie wyobrazić. Wyjaśniając osobom starszym, jak odtwarzać audiobooka z tabletu, zwiększacie szanse, że kiedyś ktoś opowie wam, jak działa to „coś”).

 Dochody seniorów. Nie, to nie tylko emerytury i renty

Zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego polega nie tylko na dostarczaniu środków utrzymania, ale i na ochronie przed ich utratą, której konsekwencją jest ograniczenie możliwości zaspokajania potrzeb.

• Seniorzy będą bardziej aktywni, jeśli lokalna społeczność wprowadzi dla nich ulgi (np. karta seniora). Pomoc społeczna powinna pilnie baczyć, by osoby w trudnej sytuacji materialnej nie pozostawały bez pomocy.
• Ale że wiele zależy od polityki emerytalno-rentowej państwa i polityki płacowej państwa, trzeba o tym głośno i dużo rozmawiać.
•  Bezpieczeństwo finansowe seniorów zależy też od ich wiedzy o świecie finansów. Dobra informacja pozwala na zapobieganie oszustwom i wyłudzeniom. Bardzo ważna jest dobra informacja konsumencka.

• Dyskusja w Lesznie

  Radna leszczyńska Barbara Mroczkowska pytała rozwój programu Senior Vigor. Dziś nazywa się on Senior 60+ i został nieco zmieniony, co może ułatwić start w konkursach na publiczne środki mniejszym samorządom. Pozwala na budowanie klubów seniorów i modernizowanie klubów już istniejących.

  W Lesznie pomoc podstawowa jest rozwinięta – mamy system opiekuńczy (choć te usługi można rozwijać) i ludzie wiedzą, jak znaleźć miejsce w domu opieki. Działają tez organizacje pozarządowe wspierające aktywizację seniorów – mówili przedstawiciele samorządu leszczyńskiego.  – Brakuje jednak pomocy dla osób niewychodzących z domu. Bo sama opieka dla nich to za mało.

  Pomysł: zamiast robić wykłady dla osób starszych, jak się nie dać naciągaczom, warto zorganizować grę, w której wszyscy – nie tylko seniorzy – zrozumiemy, na czym polega naciąganie.

  W Lesznie organizowane są imieniny ulic – łączące pokolenia i wzmacniające mikrospołeczności. I to kolejny pomysł z Leszna, który RPO może propagować w całej Polsce.