Jak wspólnie zadbać o godne życie osób starszych, chorych i z niepełnosprawnościami? RPO o prawach osób najsłabszych

Jak wspólnie zadbać o godne życie osób starszych, chorych i z niepełnosprawnościami? RPO o prawach osób najsłabszych – mieszkańców domów opieki

Data:

2017-07-04

Tagi: kalendarium

Jak wygląda sytuacja w domach pomocy społecznej? Jak można pomóc mieszkańcom nie tylko samorządowych, ale i prywatnych placówek opiekuńczych?

- Przedstawiamy państwu pierwszy kompleksowy raport dotyczący przestrzegania praw mieszkańców domów pomocy społecznej. Jest on szczególny dlatego, że odnosi się także do sytuacji w innych typach placówek opiekuńczych – podkreślił Adam Bodnar na konferencji prasowej poświęconej sytuacji w DPSach. – Często oczekujemy, że w tego typu raportach są informacje o drastycznych naruszeniach (tak się zdarza - przypomnijmy chociażby raport RPO o przypadkach tortur na policji). Ale na co dzień zajmowanie się prawami człowieka to żmudna, organiczna praca. Zauważanie szczegółów, napominanie w sprawach pozornie drobnych – ale takich, które naprawdę mogą prowadzić do krzywdy.

- Monitorowanie, jak funkcjonują wszystkie miejsca pozbawienia wolności to jeden z fundamentów działań RPO. Jest zobowiązany nie tylko na podstawie Konstytucji ale także z powodu ratyfikowania przez Polskę protokołu dodatkowego do Konwencji ONZ o zakazie tortur. Wiemy, że im więcej wizytacji, im więcej mówimy o tych kwestach, tym większa szansa, że nie dojdzie do nadużyć - wyjaśnił.

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar przedstawił na konferencji prasowej 4 lipca raport z sytuacji w domach pomocy społecznej. Raport przygotowali eksperci Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT), zespołu ekspertów Biura RPO zajmującego się zapobieganiem torturom, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu.

W konferencji wziął udział: Krzysztof Olkowicz, zastępca RPO nadzorujący pracę KMPT, Przemysław Kazimirski, wicedyrektor KMPT i ekspertka KMPT (współautorka raportu) dr Aleksandra Iwanowska, która jest jednocześnie współprzewodniczącą Zespołu Ekspertów KPMT, którzy wspierają pracę RPO.

Raport odwołuje się do standardów międzynarodowych. Podpowiada rozwiązania, odpowiedzialnym za polityki publiczne wskazuje, jak poprawić regulacje. Może się przydać każdemu, kto szuka pomocy dla osoby bliskiej i nie wie, na co zwracać uwagę przy wyborze placówki opiekuńczej – o co się pytać pracowników i mieszkańców.

- Raport jest czymś w rodzaju poradnika. Poradnika dla wszystkich - bo każdy może kiedyś korzystać z pomocy domów pomocy społecznej. Chcemy, byście Państwo wiedzieli, na co się nie godzić, jak rozwiązywać trudne sytuacje i konflikty, naturalne, tak by nie naruszać praw człowieka i godności – podkreślił dyr. Przemysław Kazimirski.

- Wizytując dom sprawdzamy, czy jest to dom tylko z nazwy, czy prawdziwy dom – w którym my, czy nasi bliscy moglibyśmy zamieszkać – podkreśliła dr Iwanowska. - Pamiętajmy, że tak naprawdę dyrektor i personel DPS-ów to pierwsi obrońcy praw człowieka - dodała.

Raport powstał w wyniku wizytacji w 141 DPS w całej Polsce, prowadzonych od 2009 r. (patrz tabela i mapa na końcu komunikatu): w tym m.in.

7 w województwie zachodniopomorskim
7 w województwie pomorskim
11 w województwie warmińsko-mazurskim
5 w województwie lubuskim
6 w województwie wielkopolskim
10 w województwie kujawsko-pomorskim
25 w województwie mazowieckim
7 w województwie łódzkim
10 w województwie dolnośląskim
1 w województwie opolskim
8 w województwie świętokrzyskim
17 w województwie śląskim
9 w województwie małopolskim
3 w województwie lubelskim
4 w województwie podkarpackim
5 w województwie podlaskim

Raport zawiera zalecenia i wskazówki, które są istotne dla wszystkich domów pomocy społecznej w kraju. Co istotne, od 2017 r., dzięki dodatkowemu wysiłkowi KMPT, wizytacjami objęte są także placówki opieki działające na zasadach komercyjnych i do tej pory kierujące się wyłącznie zaleceniami w zezwoleniach wojewodów.

Teraz placówki te zostały objęte eksperckim wsparciem KMPT. Jak mówią eksperci KMPT, w placówkach tych ich wizytacje są przyjmowane z otwartością i zainteresowaniem.

RPO robi tak dlatego, że ujawnione w zeszłym roku przypadki niewłaściwego traktowania osób starszych, schorowanych i z niepełnosprawnościami, dotyczy właśnie takich placówek.

Dobre praktyki z całego kraju

Podczas wizytacji prewencyjnych w miejscach opieki w całym kraju przedstawiciele KMPT stwierdzili nieprawidłowości, jednak zadaniem pracowników Biura RPO nie jest tylko zwracanie uwagi na błędy, ale też dostrzeganie dobrych praktyk, z których mogłyby skorzystać placówki w innych częściach kraju. Takie miejsca, z których warto czerpać inspirację znaleźliśmy w: Krakowie, Machowinku, Elblągu, Otwocku, Ełku, Chorzowie, Moryniu, Górnej, Białymstoku, Gryficach, Szczebrzeszynie, Wrocławiu, czy Płocku.

Problemy do rozwiązania

Raport RPO na temat domów pomocy społecznej ma służyć zarówno ujawnieniu zaistniałych w poszczególnych placówkach nieprawidłowości, jak i sygnalizować pewne obszary problemowe, w których może dojść do naruszenia praw mieszkańców.

Najczęstsze problemy (wynikające także z tego, że nie mamy jasnych reguł prawnych pomagających rozwiązywać trudne sytuacje) to:

zakazy wyjścia poza teren (albo inne ograniczanie wolności). To trudne zagadnienie, bo w wielu wypadkach dobro mieszkańca uzasadnia wprowadzenie pewnych ograniczeń.
karcenie a nawet bicie, kary – nakazy prac (w tym nakaz wykonywania czynności higienicznych wobec innych)
infantylizacja, niewłaściwe zwracanie się do mieszkańców (jeśli w domu panuje rodzinna atmosfera, to zrozumiałe jest, że ludzie zwracają się do siebie po imieniu. Przechodzenie na „ty” nie może być jednak automatyczne. Opiekun musi mieć na to zgodę mieszkańca)
nieszanowanie prywatności (np. wchodzenie bez pukania do pokoju)

Bardzo poważnym – i nieuregulowanym problemem – jest problem nadużywania alkoholu przez niektórych mieszkańców. Prawo nie nadąża za potrzebami DPS także nie dając podstaw do zatrudnienia tam lekarza i pielęgniarek – owszem, DPSy radzą sobie zatrudniając konieczną przecież pomoc ale na etatach pozamedycznych, a to wiąże się z ograniczeniami np. pielęgniarki nie mogą wówczas podawać kroplówek, a za przekroczenie uprawnień grozi im nawet utrata prawa do wykonywania zawodu.

Na koniec RPO Adam Bodnar przypomniał działania Rzecznika Praw Obywatelskich na rzecz poprawy opieki nad osobami niesamodzielnymi: DPSy są potrzebne, ale powinniśmy o nich myśleć jako o ostateczności. Dziś zgadzamy się, że tak jak domy dziecka trzeba zastępować domami rodzinnymi i rodzinnymi zastępczymi, a osób w kryzysie choroby psychicznej nie izolować automatycznie w szpitalu psychiatrycznym (bo są inne, bardziej nowoczesne formy pomocy i terapii), tak w przypadku pomocy osobom starszym i niesamodzielnym trzeba myśleć o dezyinstytucjonalizacji.

Odpowiedzią – i wyzwaniem dla wspólnot samorządowych – jest takie organizowanie pomocy, by osoba starsza nie musiała wyprowadzać się do domu opieki. By mogła jak najdłużej mieszkać w swoim domu, w śród sąsiadów, w znajomych okolicach – by nie musiała rozstawać się z ukochanymi zwierzętami itd. itp.

Jak to robić? Zespół ekspertów pracujących dla RPO przygotował dla samorządowców specjalną publikację – Model wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania. Wyjaśnia ona krok po kroku, co trzeba robić i na co zwracać uwagę, by starość – wasza i nasza – miała coraz bardziej ludzki wymiar.

- Jeżdżąc po Polsce spotykam się z samorządowcami i widzę, że to myślenie już się przebija – podkreślił Adam Bodnar.

Synteza raportu KMPT na temat domów pomocy społecznej

ZAŁĄCZNIK - WIZYTACJE KRAJOWEGO MECHANIZMU PREWENCJI W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ (do 30.09.2016 r.)

L.p	Nazwa jednostki	Miejscowość	Data
1	Dom Pomocy Społecznej	Szczytna	12.05.2009
2	3 Dom Pomocy Społecznej (ul. Paradna 36)	Łódź	18-19.01.2010
3	Dom Pomocy Społecznej im. Waleriana Łukasińskiego	Góra Kalwaria	22-23.02.2010
4	Dom Pomocy Społecznej „Leśny”	Warszawa	24-25.02.2010
5	Dom Pomocy Społecznej (ul. Rodziny Ziętalów 13)	Radom	24-25.05.2010
6	Dom Pomocy Społecznej	Jedlanka	25-26.05.2010
7	Dom Pomocy Społecznej Caritas (ul. Dworcowa 7)	Bytom	13-15.10.2010
8	Dom Pomocy Społecznej	Zakrzewo	19-21.01.2011
9	Dom Pomocy Społecznej	Gołuszyce	02-04.02.2011
10	Dom Pomocy Społecznej Nr 1 (ul. Parkowa 12)	Grudziądz	07-09.03.2012
11	Dom Pomocy Społecznej „Serce”	Łódź	28-29.03.2012
12	Dom Pomocy Społecznej im. Ojca Pio	Mogilno	26.04.2012
13	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza	Ruda Śląska	22-24.05.2012
14	Dom Pomocy Społecznej	Psary	04-06.07.2012
15	Dom Pomocy Społecznej "Dom św. Notburgi"	Racibórz	07-08.08.2012
16	Dom Pomocy Społecznej "Trzy Dęby"	Choroszcz	04-05.09.2012
17	Dom Pomocy Społecznej "Spokojna Przystań"	Koronowo	11-12.09.2012
18	Dom Pomocy Społecznej "Republika"	Chorzów	25-26.09.2012
19	Zespół Domów Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi	Wieleń n/Notecią	09-11.10.2012
20	Dom Pomocy Społecznej (ul. Jana Kantego 4)	Olkusz	16-17.10.2012
21	Dom Pomocy Społecznej - Caritas Archidiecezji Krakowskiej	Zator	17-18.10.2012
22	Dom Pomocy Społecznej	Pleszew	14-16.11.2012
23	Dom Pomocy Społecznej " Pogodna Jesień"	Łódź	05.12.2012
24	Dom Pomocy Społecznej	Kożuchów	12-13.12.2012
25	Dom Pomocy Społecznej „Pod Topolami”	Lesznowola	13-14.12.2012
26	Dom Pomocy Społecznej "Zacisze"	Kowale Oleckie	18.12.2012
27	Dom Pomocy Społecznej im. Waleriana Łukasińskiego -rekontrola	Góra Kalwaria	23-25.01.2013
28	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Serafitek "Serafitki"	Poznań	07-08.02.2013
29	Dom Pomocy Społecznej " Nad Potokiem"	Radom	27-28.02.2013
30	Dom Pomocy Społecznej	Grajewo	26-27.03.2013
31	Dom Pomocy Społecznej (ul. Ruda 1)	Przasnysz	04-05.04.2013
32	Dom Pomocy Społecznej	Mysłowice	06-07.05.2013
33	Dom Pomocy Społecznej	Jaworzno	07-08.05.2013
34	Dom Pomocy Społecznej dla Kombatantów	Biłgoraj	27,29.05.2013
35	Dom Pomocy Społecznej	Legnickie Pole	04-05.06.2013
36	Dom Pomocy Społecznej (ul. Polanki 121)	Gdańsk	11-12.06.2013
37	Dom Pomocy Społecznej (ul. Łanowa 43)	Kraków	18-19.06.2013
38	Dom Pomocy Społecznej "Seniora Naftowca"	Kraków	20-21.06.2013
39	Dom Pomocy Społecznej (ul. Iławska 42)	Susz	25-26.07.2013
40	Dom Pomocy Społecznej	Machowinko k/Ustki	20-21.08.2013
41	Dom Pomocy Społecznej "Laurentius"	Olsztyn	12-13.09.2013
42	Dom Pomocy Społecznej	Przemyśl-Lipowica	01-02.10.2013
43	Dom Pomocy Społecznej	Węgorzewo	10-11.10.2013
44	Dom Pomocy Społecznej "Kombatant"	Bytom	07-08.11.2013
45	Dom Pomocy Społecznej "Leśny"	Warszawa	18-20.11.2013
46	Dom Pomocy Społecznej "Tęczowy Dom" - ad hoc	Ełk	28-29.11.2013
47	Dom Pomocy Społecznej (ul. Rudzka 56)	Łódź	16-17.01.2014
48	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sporna 6)	Skarżysko-Kamienna	10-11.02.2014
49	Dom Pomocy Społecznej "Etola"	Ruda Pilczycka	24-25.02.2014
50	Dom Pomocy Społecznej "Cichy Zakątek"	Końskie	26-27.02.2014
51	Dom Pomocy Społecznej (ul. Konarskiego 11/13)	Poznań	06-07.03.2014
52	Dom Pomocy Społecznej (ul. Wesoła 5)	Pińczów	11-12.03.2014
53	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Albertynek	Słupia Pacanowska	13-14.03.2014
54	Dom Pomocy Społecznej "Pod Brzozami"	Warszawa	10.04.2014
55	Dom Pomocy Społecznej	Pęcławice Górne	15.04.2014
56	Dom Pomocy Społecznej (ul. Żdanowska 3, filia ul. Radziecka 7)	Zamość	20-21,23.05.2014
57	Dom Pomocy Społecznej (ul. Załęska7 a)	Rzeszów	29-30.05.2014
58	Dom Pomocy Społecznej (ul. Farna 3)	Wrocław	05-06.06.2014
59	Dom Pomocy Społecznej (ul. Fromborska 24)	Gdańsk	11-12.06.2014
60	Dom Pomocy Społecznej (ul. Baranowicka 203)	Białystok	01-02.07.2014
61	Dom Pomocy Społecznej im. św. O. Rafała Kalinowskiego	Wadowice	15-16.07.2014
62	Dom Pomocy Społecznej (ul. Wiosny Ludów 4)	Płaz	17-18.07.2014
63	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sielska 13, ul. Mińska 14))	Poznań	24-25.07.2014
64	Dom Pomocy Społecznej (ul. Żeromskiego 17)	Maków Podhalański	29-30.07.2014
65	Dom Pomocy Społecznej (ul. Łanowa 43) - rekontrola	Kraków	31.07-01.08.2014
66	Dom Pomocy Społecznej	Gościeradów	19-20.08.2014
67	Dom Pomocy Społecznej "Leśna Oaza"	Słupsk	26-27.08.2014
68	Dom Pomocy Społecznej Nr 2 (ul. I Armii WP 43)	Lębork	27-28.08.2014
69	Dom Pomocy Społecznej	Bartoszyce	02.09.2014
70	Dom Pomocy Społecznej	Jarosław	09-10.09.2014
71	Dom Pomocy Społecznej (ul. Kontkiewicza 2)	Częstochowa	16-17.09.2014
72	Dom Pomocy Społecznej "Dom Nauczyciela"	Bielsko-Biała	07-08.10.2014
73	Dom Pomocy Społecznej (ul. Wojska Polskiego 125)	Świecie	21-22.10.2014
74	Dom Pomocy Społecznej "Jesień Życia"	Bydgoszcz	23-24.10.2014
75	Dom Pomocy Społecznej "Przyjaznych Serc"	Płock	28-29.10.2014
76	Dom Pomocy Społecznej "Nad Jarem"	Nowe Miszewo	30-31.10.2014
77	Dom Pomocy Społecznej (ul. Św. Marcina 10)	Wrocław	19.11.2014
78	Dom Pomocy Społecznej (ul. Kaletnicza 8)	Wrocław	19-21.11.2014
79	Dom Pomocy Społecznej(ul. Poniatowskiego 32)	Siedlce	26-27.11.2014
80	Dom Pomocy Społecznej „Anielin”	Anielin	01.12.2014
81	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sosabowskiego 23)	Żyrardów	02.12.2014
82	Dom Pomocy Społecznej im. Św. Kazimierza	Radom	04-05.12.2014
83	Parafialny Dom Pomocy Społecznej im. ks. P. Skargi	Grójec	20-21.01.2015
84	Dom Pomocy Społecznej (ul. Parkowa 7)	Warszawa	26-27.01.2015
85	Dom Pomocy Społecznej 'Słoneczko" (ul. Gałczyńskiego 2)	Bydgoszcz	02-03.02.2015
86	Dom Pomocy Społecznej (ul. Parkowa 8)	Nakło n/Notecią	05-06.02.2015
87	Dom Pomocy Społecznej (ul. Mączna 3)	Wrocław	12-13.02.2015
88	Dom Pomocy Społecznej "Kombatant" (ul. Sternicza 125)	Warszawa	16-17.02.2015
89	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sienkiewicza 27)	Wierzbica	26-27.02.2015
90	Dom Pomocy Społecznej (ul. Grabowiecka 7)	Ostrowiec Świętokrzyski	04-06.03.2015
91	Dom Pomocy Społecznej (ul. Rolna 27)	Ostrołęka	11-12.03.2015
92	Dom Pomocy Społecznej (ul. I Armii Wojska Polskiego 32)	Ostrołęka	13.03.2015
93	Dom Pomocy Społecznej dla Kombatantów (ul. Lubuska 11)	Zielona Góra	17-18.03.2015
94	Dom Pomocy Społecznej (ul. Owocowa 8)	Psarskie	23-24.03.2015
95	Dom Pomocy Społecznej – wizytacja tematyczna dostosowanie jednostki do potrzeb osób z niepełnosprawnościami	Jarogniewice	25-26.03.2015
96	Dom Pomocy Społecznej (ul. Farna 16)	Śrem	26-27.03.2015
97	Dom Pomocy Społecznej Fundacji im. Brata Alberta (ul. Helenówek 7)	Łódź	30.03.2015
98	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sierakowskiego 65)	Łódź	31.03.2015
99	Dom Pomocy Społecznej (ul. Szpitalna 2)	Pelplin	14-15.04.2015
100	Dom Pomocy Społecznej (ul. Górna 23)	Bystrzyca Kłodzka	23.04.2015
101	Dom Pomocy Społecznej "Pod Modrzewiami"	Szczebrzeszyn	29-30.04.2015
102	Dom Pomocy Społecznej	Września	06.05.2015
103	Dom Pomocy Społecznej "Przytulisko"	Białogard	12-13.05.2015
104	Dom Pomocy Społecznej	Darskowo	14.05.2015
105	Dom Pomocy Społecznej (ul. Świerkowa 9)	Białystok	18-19.05.2015
106	Dom Pomocy Społecznej	Jaromin k/Trzebiatowa	26-27.05.2015
107	Dom Pomocy Społecznej (ul. Kościuszki 35, filia ul. Kościuszki 71)	Gryfice	28-29.05.2015
108	Dom Pomocy Społecznej dla Kombatantów (ul. Chmielowicka 6)	Opole	11-12.06.2015
109	Dom Pomocy Społecznej (ul. Królewiecka 35)	Braniewo	16-17.06.2015
110	Dom Pomocy Społecznej (ul. Przemysłowa 42)	Skwierzyna	09.07.2015
111	Dom Pomocy Społecznej (ul. Warszawska 31)	Giżycko	15.07.2015
112	Dom Pomocy Społecznej (ul. 11 Listopada 12) - rekontrola	Węgorzewo	16.07.2015
113	Dom Pomocy Społecznej (ul. Szpitalna 2)	Tolkmicko	18-19.08.2015
114	Dom Pomocy Społecznej (ul. Maciejkowicka 8)	Siemianowice	15.09.2015
115	Dom Pomocy Społecznej (ul. św. Barbary 5)	Siemianowice Śląskie	17.09.2015
116	Dom Pomocy Społecznej (ul. Powstańców Śląskich 4)	Rzeszów	29-30.09.2015
117	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Samarytanek	Bielawki 47 k/Pelplina	14-15.10.2015
118	Dom Pomocy Społecznej (ul. Szpitalna 3)	Ząbkowice Śląskie (ul. Szpitalna 3)	17.11.2015
119	Dom Pomocy Społecznej	Gródek n/ Dunajcem (Zbyszyce)	24-25.11.2015
120	Dom Rehabilitacyjno-Opiekuńczy Katolickiego Stowarzyszenia Niepełnosprawnych Archidiecezji Warszawskiej	Milanówek	01-02.12.2015
121	Dom Pomocy Społecznej (ul. Żeromskiego 28 a) – wizytacja tematyczna dostosowanie jednostki do potrzeb osób z niepełnosprawnościami	Włocławek	25.01.2016
122	Dom Pomocy Społecznej "Na Skarpie"	Włocławek	26-27.01.2016
123	Dom Pomocy Społecznej (ul. Nowomiejska 19)	Włocławek	27-28.01.2016
124	Dom Pomocy Społecznej (ul. Sobieskiego 30)	Kielce	16.02.2016
125	Dom Pomocy Społecznej (ul. Tarnowska 10)	Kielce	17-18.02.2016
126	Dom Pomocy Społecznej (ul. Rędzińska 60/68)	Wrocław	29.02-01.03.2016
127	Dom Pomocy Społecznej (ul. Łowińska 9)	Pruszcz Pomorski	21-22.03.2016
128	Dom Pomocy Społecznej	Moryń	18-19.04.2016
129	Dom Pomocy Społecznej	Nowe Czarnowo	20-21.04.2016
130	Dom Pomocy Społecznej "Kalina"	Suwałki	27-28.04.2016
131	Dom Pomocy Społecznej (ul. Marii Konopnickiej 17)	Otwock	11.05.2016
132	Dom Pomocy Społecznej "Niezapominajka"	Elbląg	20-21.06.2016
133	Dom Pomocy Społecznej (ul. Rzeszowska 7)	Górno	29-30.06.2016
134	Dom Pomocy Społecznej Hostel im. Jana Pawła II	Otwock	04-05.07.2016
135	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi (ul. Studzieniczna 2)	Augustów	18-19.07.2016
136	Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi (ul. 3 Maja 57)	Augustów	20-21.07.2016
137	Dom Pomocy Społecznej (ul. Karlińska 1)	Gościno	10-11.08.2016
138	Dom Pomocy Społecznej im. Stanisława Broniewskiego „Orszy”	Warszawa-Wesoła	18-19.08.2016
139	Dom Pomocy Społecznej (ul. Wiejska 55/61, filia ul. Łaska 68)	Pabianice	23-25.08.2016
140	Dom Pomocy Społecznej " Zacisze"	Katowice	29-30.08.2016
141	Dom Pomocy Społecznej Nr 1 (ul. Matejki 62)	Zabrze	31.08-01.09.2016