Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 21-22 października 2021 r. rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek, zastępczyni rzecznika Hanna Machińska oraz zastępca dyrektora Zespołu ds. Równego Traktowania w Biurze RPO Marcin Sośniak i dyrektor Zespołu Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur Przemysław Kazimirski przeprowadzili wizytacje na granicy polsko-białoruskiej w związku z trwającym tam kryzysem humanitarnym i nieustająco rosnąca liczbą osób przekraczających granicę w sposób nieuregulowany. 
Wizyta Rzecznika w rejonie przygranicznym rozpoczęła się od spotkania z burmistrzem gminy Michałowo Markiem Nazarko oraz zastępcą burmistrza gminy Konradem Sikorą. Gmina Michałowo jako jedyna w rejonie kryzysu humanitarnego zdecydowała się na otwarcie całodobowego punktu pomocy osobom potrzebującym, który przeznaczony jest dla cudzoziemców przekraczających granicę i został wyposażony w podstawowe środki pomocy, ubrania i żywność. W rozmowie z Rzecznikiem Burmistrz poinformował o planowanym otwarciu dwóch podobnych punktów w Szymkach i Jałówce. Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał władzom gminy wyrazy podziękowania i wsparcia, a także zadeklarował pomoc Biura RPO w zachęceniu innych gmin w rejonie kryzysu do podjęcia podobnych i co istotne, zgodnych z prawem działań, których celem jest ratowanie zdrowia, a nawet życia osób przekraczających granicę w niewyobrażalnie dramatycznych warunkach.   
W spotkaniu z władzami gminy Michałowo uczestniczyli również przedstawiciele Polskiego Czerwonego Krzyża, którym towarzyszyła Georgi Trismpioti - delegatka Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, specjalistka ds. komunikacji kryzysowej i humanitarnej dyplomacji.   
Po spotkaniu w Urzędzie Gminy w dniu 21 października Rzecznik razem ze swoimi współpracownikami przeprowadzili niezapowiedziane wcześniej wizytacje Placówek Straży Granicznej w Michałowie i Bobrownikach, a 22 października Placówki SG w Narewce oraz Centrów Rejestracji Cudzoziemców działających przy Placówkach SG w Dubiczach Cerkiewnych i Czeremsze – Połowcach. Celem wizytacji było zbadanie i ocena stanu przestrzegania praw cudzoziemców ujętych i zatrzymanych przez Straż Graniczną po przekroczeniu granicy RP, w tym także ocena warunków, w jakich cudzoziemcy przebywali po zatrzymaniu  oraz dostępu do procedury ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową. Podobnie jak podczas poprzednich wizytacji, w sferze zainteresowania Biura RPO pozostawało też stosowanie przez Straż Graniczną procedury zawracania cudzoziemców do granicy państwa, wprowadzonej rozporządzeniem MSWiA z 20 sierpnia 2021 r. Podsumowaniem wizytacji było spotkanie Rzecznika z Komendantem Podlaskiego Oddziału SG płk SG Andrzejem Jakubaszkiem. Do spotkania doszło w Centrum Rejestracji Cudzoziemców w Połowcach. 
Przez cały czas zespołowi Biura RPO towarzyszyli ratownicy i medycy Polskiego Czerwonego Krzyża. Podobnie jak podczas poprzednich wizytacji, do wszystkich placówek dowieziona została pomoc materialna w postaci ciepłych ubrań, obuwia, koców oraz podstawowych produktów żywnościowych. 
W wizytowanych placówkach Rzecznik Praw Obywatelskich rozmawiał z cudzoziemcami znajdującymi się pod jurysdykcją Straży Granicznej. Zdecydowaną większość stanowiły rodziny z dziećmi. Część spośród rozmówców zgłaszała zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową – w każdym takim przypadku Rzecznik monitorował proces przyjmowania od cudzoziemców deklaracji poświadczających ten zamiar, dających gwarancję, że właściwy wniosek zostanie przez Straż Graniczną przyjęty w najbliższym możliwym terminie. Szczególnie ważną interwencję Rzecznik podjął w Placówce SG w Bobrownikach.  
Pomocna podczas interwencji okazała się opracowana wcześniej w Biurze RPO ulotka informująca o podstawowych zasadach ubiegania się o ochronę międzynarodową oraz prawach i obowiązkach osób poszukujących takiej ochrony. Ulotka została przygotowana w ośmiu wersjach językowych, w tym w wersji arabskiej i kurdyjskiej.
W trakcie wizytacji przedstawiciele Biura RPO otrzymali informacje o odnalezionych w lesie cudzoziemcach - czterech osobach z Kuby i rodzinie z dwójką dzieci z Syrii – którzy obecnym na miejscu wolontariuszom z organizacji pomocowych zgłaszali chęć pozostania w Polsce i ubiegania się tutaj o ochronę międzynarodową. Zespół Biura udał się na miejsce, a po przyjeździe Straży Granicznej obserwował czynności podejmowane przez funkcjonariuszy.  Wszyscy cudzoziemcy pozostali w Polsce a rodzina z dziećmi przewieziona została do szpitala. Rzecznik Praw Obywatelskich będzie monitorował dalsze postępowania prowadzone wobec cudzoziemców.