Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ruszyła kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć. 
• Ogólnoświatowa kampania trwa od 25 listopada (Międzynarodowy Dzień Przeciw Przemocy Wobec Kobiet) do 10 grudnia (Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka) 

Przemoc ekonomiczna 

Przemoc ekonomiczna to szeroki wachlarz nadużyć ekonomicznych, których celem jest utrzymanie dominacji i kontrola partnera. O przemocy ekonomicznej mówimy wtedy, gdy jej sprawca używa pieniędzy albo innych wartości materialnych do zaspokojenia potrzeby władzy i kontroli partnera lub przerzuca na niego odpowiedzialność za koszty utrzymania domu. Sprawca wykorzystuje uzależnienie partnera od swoich dochodów lub majątku do znęcania się. Częstą praktyką jest podejmowanie przez sprawcę działań uniemożliwiających ofierze dostęp do konta bankowego, wydzielanie i kontrola wydatków oraz utrudnianie podjęcia pracy lub podejmowanie działań powodujących jej stratę. Sprawca uzależnia przekazanie środków finansowych na utrzymanie rodziny od spełnienia jego warunków i poprzez szantaż zmusza partnera do uległości i posłuszeństwa. Przemocą ekonomiczną jest też kontrolowanie dostępu do opieki zdrowotnej, zatrudnienia, edukacji, wyłączenie z  podejmowania decyzji finansowych, brak uprawnień do posiadania, korzystania oraz rozporządzania rzeczami z zakresu prawa własności. Przemocą ekonomiczną jest również niszczenie rzeczy osobistych lub stanowiących wspólną własność, pozostawienie bez opieki osoby, która z powodu choroby, wieku, bądź niepełnosprawności nie może samodzielnie zaspokoić niezbędnych potrzeb. 

Przemoc fizyczna

Przemoc fizyczna – naruszanie nietykalności fizycznej Najbardziej widoczna, pozostawiająca ślady w postaci zadrapań, sińców, złamań itp. Najczęściej stosowane zachowania obejmują bicie dłonią lub przedmiotami, szarpanie, kopanie, duszenie, ciągnięcie za włosy, a także formy bardziej drastyczne, np. przypalanie, polewanie wrzątkiem. Warto pamiętać, że niektórzy sprawcy w krzywdzeniu fizycznym dochodzą do „perfekcji” – stosują takie sposoby fizycznej agresji, które nie pozostawiają śladów.

Molestowanie seksualne

Co czwarta osoba zatrudniona lub ucząca się (25%) była w swoim miejscu pracy lub nauki świadkiem molestowania seksualnego. Najczęściej polegało ono na niestosownych, naruszających godność wypowiedziach o podtekście seksualnym, które padały ze strony współpracowników lub kolegów ze szkoły bądź uczelni (24%). Rzadziej przyjmowało ono formę napastowania fizycznego ze strony współpracowników (9%) lub przełożonych / wykładowców (4%). Najmniej osób (2%) deklaruje, że w ich miejscu pracy lub nauki ktoś uzyskał jakieś korzyści w zamian za utrzymywanie stosunków seksualnych z przełożonym lub wykładowcą. 

Przemoc seksualna

Przemoc seksualna to każdy rodzaj zachowania skutkującego niechcianym kontaktem w sferze seksualnej. Osoba stosująca ten rodzaj przemocy ma na celu poniżenie drugiej osoby i odebranie jej godności. Przemoc seksualna może przybierać różne formy: fizyczną, werbalną, pozawerbalną. 

To przemoc związana z przekroczeniem granic w sferze seksualnej: gwałt, usiłowanie gwałtu, molestowanie seksualne, wykorzystywanie osób niepełnosprawnych intelektualnie/fizycznie, stręczycielstwo, wykorzystywanie dzieci, zmuszanie do prostytucji (w tym handel ludźmi w celu seksualnym), niechciane komentarze o kontekście seksualnym, wymuszenie dokonania aborcji, odmowa użycia antykoncepcji lub ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, małżeństwo z nieletnim.

Statystyki policji za rok 2020

• Zgwałcenie – 1034
• Wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej - 157
• Seksualne wykorzystanie zależności – 83
• Seksualne wykorzystanie małoletniego – 1360
• Uwiedzenie małoletniego poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu teleinformacyjnego lub sieci telekomunikacyjnej – 456
• Propagowanie pedofilii – 3
• Kazirodztwo – 10
• Pornografia – 5330
• Zmuszanie do prostytucji – 10
• Czerpanie zysku z czyjegoś nierządu - 1741

Proponowana zmiana definicji zgwałcenia 

Propozycja zmiany definicji zgwałcenia: nowelizacja art. 197 § 1 kk tak, aby znamieniem przestępstwa zgwałcenia był brak dobrowolnej i świadomej zgody na obcowanie płciowe, nie zaś – doprowadzenie do niego przemocą, groźbą lub podstępem.

Co należy zrobić aby pomóc ofiarom przemocy w rodzinie:

• utworzenie odpowiedniej liczby łatwo dostępnych i oferujących bezpieczne zakwaterowanie schronisk dla ofiar
• opracowanie jasnych i jednolitych standardów dotyczących zapewniania miejsc schronienia ofiarom przemocy oraz zapewnienie szkoleń dla personelu tych obiektów
• zwiększenie liczby i/lub oferowanych miejsc w specjalistycznych placówkach schronienia ofiarom dedykowanych ofiarom na terenie całego kraju,
• zapewnienie sprawiedliwego dostępu do miejsc bezpiecznego schronienia dla wszystkich będących ofiarami wszystkich formy przemocy

Zmiany wynikającego z nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Zmiana obowiązująca

• Sprawca przemocy fizycznej zagrażającej życiu lub zdrowiu domowników bezzwłocznie opuści mieszkanie . 

Zmiany projektowane:

• Zmiana tytułu ustawy i zastąpienie pojęcia „przemocy w rodzinie” „przemocą domową”. Zapewnia to właściwe spojrzenie na jednostkę  jej doświadczającą, a nie rodzinę jako taką, w której przemoc występuje.
• Objęcie definicją przemocy domowej także przemocy ekonomicznej.
• Uznania za osobę  stosującą przemoc nie tylko „członka rodziny” w rozumieniu Kodeksu karnego, ale także byłych osób bliskich, z którymi ofiara nie mieszka.

Przemoc w rodzinie

Przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Wyniki badań wskazują, że ok. 90-85% Polaków uznaje przypadki przemocy w rodzinie za nieakceptowalne. Dowodzą one pozytywnego trendu zmian w percepcji przemocy w rodzinie jako zjawiska negatywnego. Nadal jednak blisko 10% społeczeństwa (ok. 3 mln osób) uznaje za normalne pewne zachowania przemocowe, co uzasadnia kontynuowanie działań zwiększających świadomość społeczną na temat zjawiska przemocy w rodzinie.

Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie wskazuje, że liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie w 2020 r. wynosiła 207 045. Z dostępnych danych wynika, że sama tylko Policja wypełniła 72 601 formularzy „Niebieska Karta”, które mają pomóc w zwalczaniu tego zjawiska, a przecież uprawnione są do tego również inne instytucje. Niestety, wiele przypadków przemocy nie jest w ogóle zgłaszanych. Należy także dodać, że wszelkiego rodzaju przemoc dotyka kobiety w nieproporcjonalnie większym stopniu niż mężczyzn. Jak wskazują policyjne i sądowe statystyki kobiety stanowią prawie 90% dorosłych ofiar przemocy w rodzinie. Mężczyźni stanowią natomiast większość wśród sprawców.

Przemoc domowa

Rzecznik Praw Obywatelskich zapewnia o przywiązaniu do idei stworzenia kompleksowego i efektywnego systemu ochrony przed przemocą domową, gwarantującego, że wszystkie osoby jej doświadczające uzyskają niezbędne wsparcie, a sprawcy przemocy w związkach bliskich – w jakiejkolwiek jej formie: psychicznej, fizycznej, seksualnej czy ekonomicznej – nie unikną kary.

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art. 30 Konstytucji RP 

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Art. 208 Konstytucji RP 

16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć

25 listopada 2021r. ruszyła kolejna już kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć. Ogólnoświatowa kampania trwa od 25 listopada (Międzynarodowy Dzień Przeciw Przemocy Wobec Kobiet) do 10 grudnia (Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka). 

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek w dniu rozpoczęcia Akcji podkreślił, że przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. 

Kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć jest sposobnością do podkreślania jak ważna jest ochrona ofiar przemocy, czyli osób, których godność została szczególnie naruszona, bez względu na formę, motywację czy przyczynę. 

Wyniki badań wskazują, że około 85 - 90% Polaków uznaje przypadki przemocy w rodzinie za nieakceptowalne. Dowodzą one pozytywnego trendu zmian w percepcji przemocy w rodzinie jako zjawiska negatywnego. Nadal jednak blisko 10% społeczeństwa (czyli ok. 3 mln osób) uznaje za normalne pewne zachowania przemocowe, dlatego musimy kontynuować działania zwiększające świadomość społeczną na temat zjawiska przemocy w rodzinie. 

Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie wskazuje, że liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie w 2020 r. wynosiła 207 045. Z dostępnych danych wynika, że sama tylko Policja wypełniła 72 601 formularzy „Niebieska Karta”, które mają pomóc w zwalczaniu tego zjawiska, a przecież uprawnione są do tego również inne instytucje. Niestety, wiele przypadków przemocy nie jest w ogóle zgłaszanych. 

Przedstawiciele wszystkich służb zajmujących się ofiarami lub sprawcami wszelkich form przemocy ze względu na płeć powinni zostać objęci odpowiednimi szkoleniami w zakresie rozpoznawania i reagowania na wszystkie formy przemocy. Dlatego szczególnie ważna jest współpraca pomiędzy wszystkimi właściwymi instytucjami, w tym organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, w zakresie wszystkich form przemocy oraz sformułowanie odpowiednich protokołów i wytycznych działania uwzględniających potrzeby ofiar w związku z konkretną formą doświadczanej przemocy. 

Nie pozostawiajmy ofiar przemocy samych! Wspierajmy!