Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Konwencja stambulska zobowiązuje Polskę do poszanowania ofiar przemocy wobec kobiet
• Stanowi ona, że niezależnie od ich statusu czy miejsca pobytu nie będą one odsyłane do żadnego kraju, gdzie ich życiu zagrażałoby niebezpieczeństwo albo tortury lub poniżanie 
• Grupa GREVIO wezwała Polskę do przestrzegania obowiązku poszanowania zasady non-refoulement wobec ofiar przemocy wobec kobiet
• RPO prosi komendanta Straży Granicznej, by przypomniał funkcjonariuszom o respektowaniu tej zasady w praktyce 
• AKTUALIZACJA: Funkcjonariusze SG mają gruntowną wiedzę w zakresie przestrzegania obowiązku poszanowania zasady non-refoulement oraz identyfikowania osób wrażliwych, w tym ofiar przemocy wobec kobiet - odpowiada KG SG (całość odpowiedzi w załączniku na dole strony)

Marcin Wiącek pisze komendantowi głównemu Straży Granicznej gen. dyw. Tomaszowi Pradze, że kryzys polityki migracyjnej na granicy polsko-białoruskiej to wyzwanie dla instytucji państwowych, których misją jest ochrona granic RP oraz dbanie o bezpieczeństwo obywateli i porządek społeczny. 

Najważniejszym zadaniem demokratycznego państwa prawa jest ochrona życia, zdrowia i godności człowieka - bez względu na jego pochodzenie, wyznawane wartości czy religię. Ochrona powinna być w szczególny sposób zapewniona migrantom, którzy przekroczyli granicę. 

Pochodzą oni z krajów targanych często konfliktami zbrojnymi. Sytuacja polityczno-społeczna jest niestabilna, wszechobecna jest przemoc i łamanie praw człowieka, a stosowanie tortur codziennością. Życie wielu z nich w państwach pochodzenia jest zagrożone, m.in. ze względów politycznych, etnicznych, religijnych. 

Uciekając przed niebezpieczeństwem oraz w poszukiwaniu lepszej, stabilnej i bezpiecznej przyszłości dla siebie i najbliższych, cudzoziemcy padają dodatkowo ofiarą niezgodnej ze stanem faktycznym i prawnym kampanii informacyjnej białoruskich władz co do ruchu transgranicznego i sposobów przekraczania zewnętrznych granic Unii Europejskiej. 

Wśród migrantów próbujących przedostać się do Polski oraz starających się o objęcie ochroną międzynarodową mogą także znajdować się ofiary przemocy wobec kobiet. Jej sprawcy mogli pozostać w kraju pochodzenia, ale równie dobrze mogą towarzyszyć swoim ofiarom. 

Strona polska – jako sygnatariusz konwencji stambulskiej - zobowiązała się do jej respektowania. A jej art. 61 zobowiązuje do koniecznych środków prawnych lub innych działań w celu poszanowanie zasady non-refoulement. Chodzi zwłaszcza o zapewnienie, że ofiary przemocy wobec kobiet potrzebujące ochrony - niezależnie od ich statusu czy miejsca pobytu - w żadnym przypadku nie będą odsyłane z powrotem do jakiegokolwiek kraju, w którym ich życiu zagrażałoby niebezpieczeństwo lub byłyby torturowane, traktowane w sposób nieludzki lub poniżający, bądź karane. 

Funkcjonująca w ramach Rady Europy Grupa Ekspertów ds. przemocy wobec kobiet i przemocy domowej GREVIO (Group of Experts on Action Against Violence Against Women and Domestic Violence) we wrześniu 2021 r. opublikowała pierwszy raport dotyczący postępów, jakie poczynił polski rząd co do wdrażania konwencji. 

Z obserwacji ekspertów wynika, że Polska w wielu obszarach nie dostosowała krajowych przepisów do wymogów konwencji lub stosowana praktyka w dalszym ciągu odbiega od jej standardów.

GREVIO wezwała stronę polską m. in. do przestrzegania obowiązku poszanowania zasady non-refoulement wobec ofiar przemocy wobec kobiet, zwłaszcza na przejściach granicznych z Białorusią i Ukrainą, jak również zapewnienia, że ofiary przemocy wobec kobiet potrzebujące ochrony, nie będą zawracane do żadnego państwa, w którym ich bezpieczeństwo byłoby zagrożone. 

Zalecenia te są przedmiotem szczególnej troski RPO. Pełni on także funkcję Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. Ponadto stoi na straży realizacji zasady równego traktowania. 

Dlatego RPO prosi komendanta o przypomnienie funkcjonariuszom o respektowaniu w praktyce zasady non-refoulement, ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przemocy wobec kobiet. Prosi o informacje co do działań w tej sprawie. 

ODPOWIEDŹ KG SG

2 lutego 2022 r. Komendant Główny Straży Granicznej odpowiedział na pismo rzecznika.

W nadesłanej odpowiedzi komendant zapewnia, że organy Straży Granicznej postępują zgodnie z prawem, a w szczególności respektują zasadę non-refoulement.

Straż Graniczna wskazuje, iż w każdym przypadku deklarowania woli złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przez małżeństwa, funkcjonariuszka SG na osobności pyta kobietę o wolę złożenia odrębnego wniosku o ochronę oraz wręcza jej pisemne pouczenie na ten temat. Natomiast w przypadku ujawnienia nielegalnego przekroczenia granicy przez cudzoziemców, funkcjonariusze w pierwszej kolejności oceniają ich stan zdrowia ze szczególnym zwróceniem uwagi na kobiety i dzieci.

Komendant podkreślił również, iż Straż organizuje liczne szkolenia ukierunkowane na przekazywanie i doskonalenie wiedzy z zakresu społecznych kompetencji komunikacyjnych, a dobór osób typowanych do służby pod kątem właściwych umiejętności miękkich jest dla SG sprawą priorytetową. Szef Straży Granicznej w szczególności zwrócił uwagę na współpracę z biurem UNHCR w Warszawie przy organizacji szkoleń w zakresie poszerzania wiedzy z zakresu praktycznego wykorzystywania zasad określonych w Protokole Stambulskim podczas wykonywania czynności z cudzoziemcami.

Pełna treść odpowiedzi KG SG na pismo RPO znajduje się w załączniku.

KMP.071.7.2021