Zapobieganie torturom i okrucieństwu wobec pozbawionych wolności
Miejscami pozbawienia wolności – poza zakładami karnymi i aresztami śledczymi – są także posterunki policji (np. izby wytrzeźwień, policyjne izby dziecka), zakłady poprawcze i młodzieżowe ośrodki wychowawcze, szpitale psychiatryczne (jeżeli pacjent jest tam skierowany decyzją sądu i z własnej woli stamtąd wyjść nie może) czy domy pomocy społecznej (jeżeli nie można go samemu opuścić, to DPS staje się dla takiej osoby miejscem pozbawienia wolności).
Rzecznik ma obowiązek dbać o to, by niczyje prawa w tych miejscach nie zostały naruszone. Polega to nie tylko na reagowaniu na skargi, ale przede wszystkim na prewencyjnym (niezapowiedzianym i bardzo dogłębnym) sprawdzaniu takich miejsc, rozmawianiu z przebywającymi tam osobami, analizowaniu dotyczącej ich dokumentacji. Podstawą do działania RPO jest w tym przypadku Konwencja ONZ o zakazie tortur, którą Polska ratyfikowała, a Sejm zlecił Rzecznikowi, by przeciwdziałał torturom.
Zajmuje się tym specjalny zespół w Biurze RPO – Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur