Biuletyn Informacji Publicznej RPO

24 stycznia 2022 r. rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek oraz zastępczyni rzecznika Hanna Machińska spotkali się z szefem Urzędu ds. Cudzoziemców Jarosławem Szajnerem. Spotkanie poświęcone było kryzysowi migracyjnemu na polsko – białoruskiej granicy i zadaniom, jakie w związku z kryzysem stoją przed Urzędem ds. Cudzoziemców, właściwym m.in. w sprawach udzielania cudzoziemcom ochrony międzynarodowej w Polsce.

Wielu cudzoziemców i cudzoziemek, także rodzin z dziećmi,  przekraczających w ostatnich miesiącach w sposób nieuregulowany granicę państwa, często w warunkach zagrażających ich życiu, chciało – i nadal chce – ubiegać się o taką ochronę właśnie w Polsce. To, czy mają taką możliwość i czy mogą w sposób skuteczny korzystać z prawa do złożenia wniosku o ochronę, oceniane było przez przedstawicieli Biura RPO podczas regularnych wizyt na granicy, przeprowadzanych od końca sierpnia 2021 r. Swoje uwagi w tym zakresie Rzecznik przekazał podczas spotkania Szefowi Urzędu. Wskazał przy tym na sytuacje, w których, w jego ocenie, cudzoziemcy byli tego prawa pozbawiani. 

Rzecznik podzielił się także spostrzeżeniami na temat warunków panujących w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców, w tym w wielokrotnie wizytowanym przez przedstawicieli RPO tymczasowym ośrodku strzeżonym w Wędrzynie. Rzecznik zauważył, że z uwagi na przeludnienie, placówki te spełniają obecnie wyłącznie funkcję izolacyjną, a w takich warunkach nie ma możliwości zagwarantowania cudzoziemcom pełni przysługujących im praw, a nawet zapewnienia im bezpieczeństwa choćby poprzez objęcie odpowiednią opieką medyczną i psychologiczną. Zdaniem Rzecznika, na sytuację w ośrodkach, także na ich przeludnienie, pośredni wpływ ma wydłużający się czas trwania postępowań uchodźczych.

Szef Urzędu przedstawił natomiast Rzecznikowi informację na temat liczby przyjętych przez Urząd wniosków, czasu trwania wszczynanych na ich podstawie postępowań oraz dostępności pomocy socjalnej, z której korzystać mogą osoby ubiegające się w Polsce o ochronę. W tym kontekście przedstawiciele Biura RPO zwrócili uwagę na wyjątkowo trudną sytuację osób zwalnianych z ośrodków strzeżonych, które w określonym czasie, nie posiadając własnych pieniędzy i bez znajomości języka polskiego, muszą dotrzeć do otwartego ośrodka w Dębaku pod Warszawą pod groźbą umorzenia ich postępowania uchodźczego. Uczestnicy spotkania zgodzili się, co do potrzeby zwrócenia szczególnej uwagi na osoby znajdujące się w takiej sytuacji – systemowe rozwiązanie tego problemu wymaga jednak zmian legislacyjnych.

Rzecznik zwrócił też uwagę Szefa Urzędu na niepokojącą, jego zdaniem, praktykę polegającą na dowożeniu przez SG cudzoziemców przebywających w ośrodkach strzeżonych do przedstawicielstw ich krajów pochodzenia w Polsce w celu potwierdzenia tożsamości. Niepokój RPO wzbudził w szczególności fakt, że w wielu badanych w Biurze RPO sprawach do takiej weryfikacji kierowane były osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową. Nietrudno wyobrazić sobie, jaki wpływ na poczucie bezpieczeństwa tych osób może mieć konfrontowanie ich z przedstawicielami kraju, który opuścili prawdopodobnie w obawie przed prześladowaniami.

Uczestnicy spotkania zadeklarowali chęć dalszej współpracy między Biurem RPO i Urzędem ds. Cudzoziemców. W szczególności kontynuowane będą rozmowy na temat potrzeby dokonania zmian w przepisach prawa. 

W spotkaniu Biuro RPO reprezentowali również Marcin Sośniak z Zespołu ds. Równego Traktowania i Przemysław Kazimirski z Zespołu Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. Szefowi Urzędu towarzyszyli natomiast: dyrektor Departamentu Postępowań Uchodźczych Andrzej Karpiak, dyrektor Departamentu Pomocy Socjalnej Szymon Hajduk i dyrektor Departamentu Prawa Migracyjnego Michał Błeszyński.