Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Tarcza Antykryzysowa 2.0 z 16 kwietnia 2020 r. zawiera regulacje dotyczące obrotu pocztowego. Niektóre są doraźne, ale inne wprowadzono na stałe do Prawa pocztowego (art. 15zzu¹–15zzu¹⁰ Tarczy 2.0.)
• Pewne szczególne rozwiązania są obecnie możliwe i potrzebne. Jednak zmiany prawne, które dotykają takich konstytucyjnie chronionych praw i wolności, jak ochrona tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji) oraz ochrona konsumentów (art. 76 Konstytucji), powinny być wprowadzane w sposób zrozumiały, jasny i nieprowadzący do naruszenia istoty tych gwarancji.
• Dlatego RPO przedstawia ministrowi infrastruktury Andrzejowi Adamczykowi analizę prawną konsekwencji wprowadzonych właśnie rozwiązań.

Przesyłka hybrydowa

Tarcza 2.0 wprowadziła rozwiązanie, że o ile odbiorca przesyłki sobie tego życzy, to Poczta Polska zamieni mu przesyłkę papierową w elektroniczną –odbiorca musi tylko uwierzytelnić się elektronicznie profilem zaufanym.

Z tym rozwiązaniem wiąże się wiele wątpliwości.

• Nie wiadomo, skąd Poczta Polska ma pozyskiwać wiedzę, że adresat ma profil zaufany – zasad takiego przetwarzania danych o obywatelach na pewno nie można definiować w regulaminach i rozporządzeniach. Trzeba to zrobić w ustawie.
• Nie wiadomo, jak Poczta potwierdzi, że obywatel-odbiorca przesyłki poprawnie uwierzytelnił swoją tożsamość. Czy dostanie dostęp do danych przechowywanych w innych systemach państwowych? Przecież nie jest organem państwa a tylko podmiotem prywatnym wykonującym pewne zadania zlecone przez państwo.
• Nie wiadomo, dlaczego przepisy zupełnie pomijają rolę nadawcy przesyłki. On jest nie tylko stroną umowy pocztowej i za przesyłkę płaci, ale może mieć powody, by jego przesyłka (której treści odbiorca może nie znać) nie była otwierana na poczcie.
• Nie jest też zrozumiała sama rola Poczty Polskiej w tym systemie. Otóż sama przesyłka hybrydowa (czyli taka, która na jakimś etapie przyjmuje postać cyfrową) znana jest już Prawu pocztowemu. Z tym że takie przesyłki (mail, który zamienia się w list, czy list, który zamienia się w przesyłkę cyfrową) mogą obsługiwać wszyscy operatorzy pocztowi, nie tylko tzw. operator wyznaczony (Poczta jest tzw. operatorem wyznaczonym, czyli tym, który musi dostarczyć wskazane przesyłki w taki sam sposób i za tę samą cenę na terenie całego kraju, a jeśli ponosi przez to dodatkowe koszty, ma prawo ubiegać się o wsparcie państwa). O co zatem chodziło ustawodawcy? Czy o to, by Poczta Polska dostała monopol na przesyłkę tylu „list papierowy->list cyfrowy”, czy jedynie o to, by Poczta Polska musiała taką usługę prowadzić – przy czym inni operatorzy też by mogli wejść na ten rynek, o ile by chcieli?
• Przepisy ustawy powinny wskazywać, co dzieje się z przesyłkami po ich przekształceniu z formy papierowej na elektroniczną, mianowicie gdzie, w jaki sposób oraz przez jaki czas są przechowywane przez operatora pocztowego, i czy ostatecznie operator zwraca je nadawcy oraz kto ponosi koszty zwrotu.

Zawieszenie dostarczania listów

Tarcza pozwala na odstępstwa od świadczenia usług powszechnych, czyli tych, które są takie same dla wszystkich i wszędzie. Już teraz do Biura RPO napływają skargi obywateli dotyczące skrócenia godzin obsługi przez placówki Poczty Polskiej. Stanowi to znaczące utrudnienie dla osób, które muszą korzystać teraz z usług pocztowych. Tym bardziej niepokojące mogą być konsekwencje skorzystania przez Pocztę ze zwolnienia z obowiązku, jaki ciąży na niej jako na operatorze wyznaczonym.

• Niepokojące jest to, że zawieszenie dostarczania przesyłek może zgodnie z Tarczą 2.0 nastąpić na ustnie, niedokumentowane polecenie.
•  A przepis napisany jest tak, że nie wiadomo, czy na jego podstawie Poczta może w ogóle zaprzestać doręczania przesyłek, czy tylko je ograniczy.
• Nie ma też mowy o jakichkolwiek rozwiązaniach zastępczych zapewniających korzystanie z podstawowych usług pocztowych w czasie zawieszenia pracy Poczty.
• W przepisach słowa nie ma też o tym, co się stanie z wsparciem z budżetu dla operatora wyznaczonego, który zaprzestanie wykonywania swego zadania (udzielenie całkowitego odstępstwa od świadczenia usług powszechnych nie oznacza, że operator nie będzie świadczył usług komercyjnych, z których czerpie zysk).

V.7224.45.2020