Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rząd będzie miał prawo zmniejszać zatrudnienie w administracji rządowej lub obniżać wynagrodzenia
• Tarcza antykryzysowa przewiduje to w sytuacji, gdy negatywne skutki gospodarcze COVID-19 będą zagrażać finansom publicznym
• RPO obawia się też, że jeszcze bardziej spowolni to załatwianie spraw obywateli przez urzędy

Wśród zmian wprowadzonych ustawą z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS – COV – 2 znalazły się rozwiązania mające na celu wprowadzenie elastycznego mechanizmu ograniczenia kosztów osobowych funkcjonowania administracji rządowej.

Rada Ministrów - w przypadku gdy negatywne skutki gospodarcze COVID-19 będą powodować stan zagrożenia dla finansów publicznych państwa - została uprawniona do wydania rozporządzenia, w którym określi rodzaj stosowanych rozwiązań w zakresie ograniczenia kosztów wynagrodzeń osobowych w podmiotach wchodzących w skład szeroko rozumianej administracji rządowej.

Pozwala to nałożyć obowiązek zmniejszenia zatrudnienia, a także wprowadzić na czas określony, nie dłuższy niż do końca danego roku budżetowego, mniej korzystne warunki zatrudnienia pracowników.

W praktyce oznacza to zarówno możliwość dokonywania zwolnień osób zatrudnionych w administracji rządowej, jak też możliwość obniżenia  wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 15 zzzzzp ust. 4 ustawy wysokość wskaźnika zmniejszenia zatrudnienia określa się z uwzględnieniem aktualnej sytuacji finansów publicznych, sytuacji społeczno-gospodarczej oraz potrzeb zapewnienia sprawnej realizacji zadań podmiotu, w którym ma nastąpić redukcja zatrudnienia.

W ocenie RPO tak ogólnie i nieprecyzyjnie określone przesłanki, decydujące o pozbawieniu pracy pracowników zatrudnionych w administracji rządowej mogą nasuwać wątpliwości. Zgodnie bowiem z art. 24 Konstytucji praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawodawca ma zatem obowiązek precyzyjnego określenia kryteriów dotyczących nie tylko rozwiązania indywidualnego stosunku pracy, ale także określających warunki systemowej redukcji zatrudnienia.

Tych warunków art. 15 zzzzzp ust. 4 ustawy nie spełnia. Założeniem jest, że sprawna realizacja zadań administracji rządowej będzie wciąż możliwa przy znacznej redukcji personelu - choć doświadczenie życiowe przemawia przeciwko temu.

Już obecnie szereg zadań administracji rządowej - właśnie ze względu na jej niedofinansowanie i braki kadrowe - nie jest realizowanych w sposób należyty. Świadczą o tym skargi kierowane do Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące funkcjonowania: nadzoru budowlanego, inspekcji ochrony środowiska, wypłaty świadczeń rodzinnych w ramach koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego czy też załatwiania spraw cudzoziemców.

Konstytucja nie zawiera wprawdzie wyraźnego przepisu o prawie obywatela do dobrej administracji. Jednak nie może budzić wątpliwości, że prawo takie daje się wyprowadzić z wielu jej postanowień będących konsekwencją i rozwinięciem naczelnej, ustrojowej zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2). Odnosi się ona do wszystkich organów władzy publicznej, a więc i do organów administracji rządowej.

Adam Bodnar obawia się, że taki stan rzeczy może pogłębić zastosowanie wskazanych powyżej przepisów. Wpłynie to w istotny sposób na załatwianie spraw obywateli przez administrację rządową.

RPO poprosił o stanowisko w tej sprawie Michała Dworczyka, szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

III.7040.22.2020