Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pracodawcy zwalniają liderów związków zawodowych za czynności związane z ich funkcjami 
• Działania pracodawców mogą wywoływać wśród pracowników lęk przed negatywnymi konsekwencjami wstępowania do związków zawodowych
• W piśmie do Głównego Inspektora Pracy RPO przypomina, że prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych jest wolnością konstytucyjną i jednym z podstawowych praw człowieka, a państwo ma obowiązek chronić pracowników przed takimi praktykami pracodawców

Rzecznik Praw Obywatelskich reaguje na informacje prasowe dotyczące kroków podejmowanych przez niektórych pracodawców wobec działaczy związków zawodowych. Niekiedy decydują się oni na wyrzucanie związkowców z pracy. Tak było w przypadku dwóch pracowników, którzy zostali zwolnieni dyscyplinarnie za samo ogłoszenie powstania związków zawodowych w ich zakładach pracy.

Taka praktyka pracodawców grozi wywołaniem wśród pracowników efektu mrożącego dla korzystania z konstytucyjnej wolności zrzeszania się, gwarantowanej w art. 59 ust. 1 Konstytucji.

Trudno bowiem uznać zwykłe czynności związane z zakładaniem związków zawodowych za ciężkie naruszenia obowiązków pracowniczych. Nie są także przestrzegane terminy na dokonanie takiego wypowiedzenia, które mają chronić pracowników przed arbitralnym zwolnieniem w dowolnym czasie. 

W piśmie do głównej inspektor pracy Katarzyny Łażewskiej-Hrycko RPO podkreśla, że niezakłócone funkcjonowanie związków zawodowych gwarantuje Konstytucja oraz Europejska Konwencja Praw Człowieka. Elementarna rola związków zawodowych w systemie ochrony praw pracowniczych oraz potrzeba zagwarantowania im swobodnego działania jest silnie akcentowana zarówno w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, jak i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W szczególności wskazuje się, że związki zawodowe powinny korzystać z udogodnień umożliwiających im faktyczne i sprawne wykonywanie ich funkcji.

W ocenie RPO organy państwa powinny podejmować więc działania w celu przeciwdziałania działaniom pracodawców, które skutecznie utrudniają korzystanie z prawa do zakładania związków zawodowych i stygmatyzują osoby decydujące się na podjęcie inicjatywy w tym zakresie.

W związku z niepokojącymi przypadkami praktyk zagrażających prawom uzwiązkowionych pracowników RPO przypomina o zadaniach Państwowej Inspekcji Pracy. Ma ona prawo do kontroli prawidłowości nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy oraz do nakładania kar na pracodawców w razie stwierdzenia naruszenia przez nich praw pracowniczych. Zastępca RPO Stanisław Trociuk pyta zatem główną inspektor pracy o czynności podjęte w sprawie zwalnianych związkowców.

VII.613.29.2021