Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Czy w związku z zamknięciem przedszkola przysługuje świadczenie opiekuńcze?

Przepisy dotyczące zasiłku opiekuńczego oraz dodatkowego zasiłku opiekuńczego, zgodnie ze stanem prawnym na 27.10.2020 r., można znaleźć w następujących aktach prawnych:

• ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U.2020.1842)., dalej jako „Ustawa covidowa”,
• ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U.2020.870), dalej jako „Ustawa zasiłkowa”,
• rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U.2020.1490), dalej jako „Rozp.z.o.”,
• rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U.2020.1489), dalej jako „Rozp.d.z.o.”.

Zasiłek opiekuńczy

Zasadniczo zasiłek opiekuńczy przysługiwał osobom podlegającym ubezpieczeniu i ubezpieczeniu społecznemu rolników w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19. Zasiłek ten przysługuje z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (art. 4a ust. 1 Ustawy covidowej).

Zasiłek ten przysługiwał również z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem (art. 4a ust. 1a Ustawy covidowej).

Początkowe regulacje przewidywały, że zasiłek ten będzie przysługiwał do dnia 28 czerwca 2020 r. Zastrzeżono jednak, iż Rada Ministrów może rozporządzeniem przedłużyć ten okres. (art. 4a ust. 2 i ust. 7 Ustawy covidowej).

Na przestrzeni kolejnych miesięcy okres pobierania zasiłku opiekuńczego był przedłużany wskutek wydawania stosownych aktów wykonawczych. Ostatnie z rozporządzeń przewidywało, że zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 4a ust. 1 i 1a Ustawy covidowej, przysługuje wszystkim osobom uprawnionym do jego pobierania na podstawie art. 4a, jednak nie dłużej niż do dnia 20 września 2020 r. (§ 1 Rozp.z.o.). W obecnej chwili brak dalszych rozporządzeń przedłużających możliwość wypłaty zasiłku opiekuńczego na kolejny okres.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19 ubezpieczonym zwolnionym od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszom wskazanym w ustawie, zwolnionym od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego przysługiwał dodatkowy zasiłek opiekuńczy (art. 4 ust. 1 Ustawy covidowej).

Podobnie jak w przypadku zasiłku opiekuńczego, także w sytuacji dodatkowego zasiłku opiekuńczego, przepisy początkowo wskazywały, że zasiłek ten będzie przysługiwał do dnia 28 czerwca 2020 r. Zastrzeżono jednak, iż Rada Ministrów może rozporządzeniem przedłużyć ten okres. (art. 4 ust. 1, 1a, 1b, 1c, 1d oraz ust. 3 Ustawy covidowej).

Na przestrzeni kolejnych miesięcy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego był przedłużany przez Radę Ministrów. Ostatnie z rozporządzeń przewidywało, iż dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 4 ust. 1 i 1d Ustawy covidowej, przysługiwał w przypadkach, o których mowa w tych przepisach, jednak nie dłużej niż do dnia 20 września 2020 r. (§ 1 Rozp.d.z.o.). W obecnej chwili brak dalszych rozporządzeń przedłużających możliwość wypłaty zasiłku opiekuńczego na kolejny okres.

Wskazać również należy, że obecne przepisy przewidują naukę zdalną jedynie uczniów szkół ponadpodstawowych i dzieci z klas 4 - 8 szkół podstawowych. Młodsze dzieci, w tym te uczęszczające do przedszkola mogą chodzić na zajęcia stacjonarne. Z informacji medialnych można wnioskować, że w przypadku przywrócenia nauki zdalnej również dla najmłodszych dzieci, rząd planuje także przedłużenie zasiłku i dodatkowego zasiłku opiekuńczego (m.in. https://www.money.pl/gospodarka/minister-rodziny-zapowiada-dodatkowy-zasilek-6569191305284288a.html, dostęp z dnia 27.10.2020 r.).

Obecnie w przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8 przysługuje zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach określonych w Ustawie zasiłkowej.

Więcej informacji:

• https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-opiekunczy/prawo-do-zasilku-i-okres-przyslugiwania,
• infolinia ZUS 22 560 16 00, po wybraniu cyfry 0 należy wybrać cyfrę 9 - zasiłek opiekuńczy.

Czy zasiłek w ciąży ma wynosić tylko 80 proc, jeśli wcześniej kobieta korzystała z zasiłku opiekuńczego na pierwsze dziecko?

Pani była na zasiłku opiekuńczym, bo żłobki były zamknięte. Teraz jest w ciąży na zwolnieniu lekarskim i dostaje chorobowe w wysokości 80% tego, co by dostawała, bo nie minęły 3 miesiące normalnego ubezpieczenia między otwarciem żłobków, a pójściem na zwolnienie – czy prawidłowo, proszę to wyjaśnić.

Pojęcie i regulacje prawne dotyczące zasiłku chorobowego zostały uregulowane w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2020.870). Zasiłek chorobowy jest świadczeniem, które otrzymujemy na wypadek niezdolności do pracy.

Odnosząc się do stanu faktycznego opisanego w pytaniu, może tu chodzić o zapis z art. 43 ww. przedmiotowej ustawy w myśl której: „Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe”.

Zgodnie z regulacją art. 43 komentowanej ustawy nie ustala się na nowo podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (zarówno tego samego, jak i innego rodzaju) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Z tego właśnie powodu zasiłek będzie wypłacany w wysokości poprzednio otrzymywanego zasiłku, a dopiero po upływie 3 miesięcy będzie ustalony nowy wymiar zasiłku w wysokości 100 % , gdy niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

Odnosząc się do zagadnienia zasiłku chorobowego warto też, wskazać krąg osób uprawnionych do jego otrzymania.

Prawo do świadczeń w razie choroby zależy od tego, czy jesteśmy objęci  ubezpieczeniem (chorobowym, wypadkowym).

Pamiętajmy, że jeśli dana osoba prowadzi działalność gospodarczą, nie ma obowiązku opłacania ubezpieczenia chorobowego jest ono dobrowolne.

Jeśli jest się pracownikiem lub zleceniobiorcą, składki do ZUS przekazywane są przez pracodawcę lub – odpowiednio – zleceniodawcę. Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą tj. przedsiębiorcą, opłaca je on sam.

Przy umowach zlecenia składka chorobowa jest również dobrowolna. Jeżeli zleceniobiorca chce przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, musi wypełnić pisemny wniosek, a następnie przekazać go zleceniodawcy. Wówczas zleceniodawca ma obowiązek zarejestrować zatrudnionego w ZUS.

Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1999 roku  o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa na podstawie art. 4 ww. ustawy, Zasiłek chorobowy przysługuje po tzw. okresie wyczekiwania, czyli po określonym czasie od rozpoczęcia pracy i opłacania składek.

Okres ten wynosi:

• 30 dni – jeśli jesteś pracownikiem lub osobą ubezpieczoną obowiązkowo z innego tytułu,
• 90 dni – jeśli jesteś np. zleceniobiorcą lub przedsiębiorcą, czyli osobą, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie.

Do okresu wyczekiwania zalicza się poprzednie okresy pracy i ubezpieczenia chorobowego, czyli np. wcześniejsze okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Jest to możliwe pod warunkiem, że przerwa między nimi nie przekracza 30 dni albo – jeśli jest dłuższa – jest spowodowana urlopem wychowawczym lub bezpłatnym bądź odbywaniem czynnej służby wojskowej.

Istnieje wyjątek od zasady powyższej , gdzie zostanie wypłacony zasiłek chorobowy bez okresu wyczekiwania:

Przepisy przewidują sytuacje, kiedy przysługuje on wcześniej tj. jest od pierwszego dnia ubezpieczenia zgodnie z art. 4 ust.3 ww. ustawy: 

Bez okresu wyczekiwania zasiłek przysługuje:

• absolwentom uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej zasiłek chorobowy przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, jeżeli zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia studiów lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej,
• pracownikom, którzy byli wcześniej – u innych pracodawców – zatrudnieni przez co najmniej 10 lat; dotyczy to także innych osób obowiązkowo ubezpieczonych, jeśli mają co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia,
• jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od zakończenia kadencji,
• funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej (KAS).

Wysokość zasiłku chorobowego na podstawie art. 11 ww. ustawy , wynosi:

1. Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

1a. Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 1b i 2, za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

1b. Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu od 15 do 33 dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia, wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

2. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy, o której mowa w art. 6 ust. 2:

1)przypada w okresie ciąży;

2)powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

3)powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

4. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

5. Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni.

Jaki jest zasiłek chorobowy w zawodach medycznych?

Wedle stanu prawnego obowiązującego na dzień 29.10.2020 r. zasiłki chorobowe dla osób wykonywujących zawody medyczne określają przepisy ogólne.

Zgodnie z art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020r.  ( poz. 1478) o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw-  art. 4 c traci moc po upływie 180 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy- czyli z dniem 4 września 2020 r. ( art. 3 cyt. ustawy)

W związku z powyższym od 5 września 2020 r. ubezpieczonemu zatrudnionemu  w podmiocie leczniczym, który:

• przebywał na obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, ponieważ pozostawał w styczności z osobami chorymi z powodu COVID-19 w związku z wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym lub
• był niezdolny do pracy z powodu COVID-19, która powstała w związku z wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym

- przysługuje prawo do zasiłku chorobowego na ogólnych zasadach o których mowa w art. 92 ustawy z dnia 26 czerwca 1976r. Kodeksu pracy w wysokości co do zasady 80%podstawy wymiaru.

Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:

• choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego,
• a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;( art. 92 §1 pkt 1 k.p.).

W sprawie zasiłków chorobowych dla personelu medycznego zapowiadane są zmiany stanu prawnego podwyższające ten zasiłek do 100%.

Podstawa prawna

• Art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1478,)
• Art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374, z późn. zm.)
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 października 2020r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (  Dz.U.2020 poz. 1842 t.j)
• Art. 92 ustawy z dnia 26 czerwca 1976r. Kodeksu pracy ( Dz.U. 2020 poz. 1320 t.j.)