Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rada Praw Człowieka ONZ przyjęła rezolucję ustanawiającą grupę roboczą w celu opracowania propozycji treści nowej konwencji ONZ o prawach osób starszych
• Celem konwencji będzie promocja, ochrona i zapewnienie pełnej realizacji praw człowieka w stosunku do osób starszych
• RPO od lat zajmuje się upowszechnianiem wiedzy o pracach na rzecz konwencji o prawach osób starszych i wzmacnianiem głosu osób starszych w tej debacie. Wielokrotnie apelował do rządu o włączenie się w prace nad konwencją

3 kwietnia 2025 r. Rada Praw Człowieka ONZ w Genewie przyjęła w drodze konsensusu proceduralną rezolucję dotyczącą praw osób starszych. Rezolucja ustanawia międzyrządową grupę roboczą, której zadaniem będzie opracowanie i przedstawienie Radzie Praw Człowieka propozycji treści nowego, wiążącego instrumentu prawa międzynarodowego dotyczącego praw osób starszych, którego celem będzie promocja, ochrona i zapewnienie pełnej realizacji praw człowieka w stosunku do osób starszych.

Rezolucja zaprasza także do udziału w pracach nad tym instrumentem osoby starsze, jak również organizacje pozarządowe oraz krajowe instytucje praw człowieka. W Polsce funkcję tę pełni Rzecznik Praw Obywatelskich. Zainteresowane organizacje pozarządowe zachęcamy do włączenia się w debatę poprzez organizacje parasolowe – na poziomie europejskim AGE Platform Europe, a na poziomie globalnym – Global Alliance for the Rights of Older People (GAROP). Osoby indywidualne mogą także poprzeć petycję w tej sprawie (jest ona przedstawiona w języku angielskim, ale dostępne jest też tłumaczenie na język polski oraz istnieje możliwość skorzystania z automatycznego tłumaczenia na stronie poprzez przycisk w prawym górnym rogu).  

Rzecznik Praw Obywatelskich, zarówno poprzez pisma do odpowiednich organów władzy państwowej, m.in. do Minister ds. Polityki Senioralnej oraz poprzez współpracę z innymi krajowymi instytucjami praw człowieka zrzeszonymi w europejskiej i globalnej sieci krajowych instytucji praw człowieka (odpowiednio ENNHRI i GANHRI) zajmuje się upowszechnianiem wiedzy o pracach na rzecz konwencji o prawach osób starszych i wzmacnianiem głosu osób starszych w tej debacie.

Wieloletni proces – kolejne etapy w drodze do celu

Debata o potrzebie opracowania nowej konwencji o prawach osób starszych została formalnie rozpoczęta na forum ONZ w 2010 r. wraz z utworzeniem Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się w Nowym Jorku. Po 14 latach, w maju 2024 r., Grupa robocza przyjęła w drodze konsensusu decyzję 14/1, w której po raz pierwszy ONZ uznała istnienie luk w prawie międzynarodowym odnośnie do ochrony praw osób starszych, jak również wskazała różne możliwości zaradzenia im, w tym opracowanie konwencji o prawach osób starszych. W sierpniu 2024 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło kolejną rezolucję A/RES/78/324, w której uznało pracę Grupy roboczej ONZ ds. Starzenia się w Nowym Jorku za zakończoną i poleciło istotnym instytucjom ONZ podjęcie działań mających na celu rozważenie rekomendacji poczynionych przez tę grupę roboczą.

Na podstawie tej rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, debata nad potrzebą opracowania nowej konwencji o prawach osób starszych kontynuowana jest przez Radę Praw Człowieka ONZ w Genewie, która pozostaje właściwą instytucją ONZ w zakresie działań związanych z tworzeniem dokumentów/traktatów odnoszących się do praw człowieka. Tym samym otwiera się nowy rozdział tej debaty. Niewątpliwie należy nadal liczyć się z wieloletnią pracą grupy roboczej. Ponadto, zanim rozpoczną się prace nad właściwym tekstem nowej konwencji, państwa członkowskie ONZ będą uzgadniać szczegółowe zasady pracy nowej grupy roboczej w Genewie, w tym finansowanie jej działalności i zasady współpracy z takimi partnerami jak organizacje pozarządowe, osoby starsze i krajowe instytucje praw człowieka.

Od zaangażowania państw członkowskich zależy poziom ochrony praw osób starszych, od organizacji pozarządowych, krajowych instytucji praw człowieka oraz samych osób starszych zależy, czy głos osób starszych będzie słyszalny, a ich potrzeby właściwie uwzględnione w konwencji, która określać będzie standardy działania państw.  

Rezolucja została przygotowana przez pięć państw należących do grupy inicjatywnej (core group), czyli Argentynę, Słowenię, Gambię, Brazylię i Filipiny. Do tych państw w charakterze współinicjatorów (co-sponsors) dołączyło 50-60 państw.  

Znaczna liczba państw członkowskich, która zgłosiła chęć, aby zostać wpisanych na listę współinicjatorów tej rezolucji zwiększa szanse na efektywność prac nowej grupy roboczej i na dalsze konkretne działania ONZ w tej sprawie. Lista państw współinicjujących może się wydłużyć, ponieważ państwa mogą się zgłaszać do 18 kwietnia br.

Wersja robocza rezolucji A/HRC/58/L.24 przedstawiona do decyzji Rady Praw Człowieka została przyjęta przez konsensus.

Polska w gronie współinicjatorów rezolucji

Po raz pierwszy wspierający głos w tej debacie zabrał polski rząd dołączając do grona współinicjatorów (co-sponsors) rezolucji, a tym samym popierając rozpoczęcie prac nad tekstem nowej konwencji. Rzecznik Praw Obywatelskich zabiegał o konstruktywne włączenie się Polski w tę debatę od 2016 r. dlatego przyjął stanowisko Polski z dużą satysfakcją i uznaniem.