Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ojciec nie może się spotkać z córkami mieszkającymi w Słowacji – mimo orzeczonych sądownie kontaktów z nimi – bez 14-dniowej kwarantanny po powrocie do Polski
• Wyjątki od tego obowiązku nie obejmują bowiem sytuacji transgranicznych kontaktów z dziećmi, orzeczonych przez sąd
• Tymczasem słowackie prawo nie przewiduje kwarantanny wobec cudzoziemca w takiej sytuacji - ale powrót z dziećmi na wakacje do Polski wiązałby się już z kwarantanną
• AKTUALIZACJA: Po upływie ponad roku interwencja RPO odniosła skutek - przepisy rządowego rozporządzenia zmieniono zgodnie z jego wnioskiem

28 maja 2020 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do rządu o podjęcie działań legislacyjnych w celu rozwiązania problemu. Sytuacja wydaje się wyjątkowa i zasługuje na włączenie do katalogu wyjątków od obowiązku kwarantanny przy przekraczaniu polskiej granicy.

Po kilku ponagleniach, 20 lipca 2021 r. MS przyznało rację Rzecznikowi, że przepisy trzeba zmienić. 

Skarga obywatela - interwencja RPO

Do RPO poskarżył się obywatel, którego dwie córki mieszkają wraz z matką w Słowacji. Ma on orzeczone kontakty z dziećmi, w tym wakacyjny pobyt dzieci w Polsce. Zgodnie z wyrokiem sądu rodzinnego ma ustalone spotkania z dziećmi  w pierwszy i trzeci weekend miesiąca oraz inne wyznaczone terminy.

Od wybuchu epidemii koronawirusa i zamknięcia granic nie widział się on jednak ze swymi dziećmi. Nie może bowiem sobie pozwolić na ciągłe przebywanie na kwarantannie - a z tym wiązałyby się wizyty u dzieci w wyznaczonych terminach. Również wakacyjny pobyt dzieci u ojca wiązać się będzie z obowiązkiem spędzenia pierwszych dwóch tygodni w kwarantannie.

Z rozporządzenia Rady Ministrów z 16 maja 2020 r. wynika, że wyjątki od obowiązku kwarantanny podczas powrotu do Polski nie obejmują sytuacji transgranicznych kontaktów z dziećmi (na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu lub ugody).

Niedawno zaś Główny Inspektorat Sanitarny Republiki Słowacji wydał zarządzenie, że zasad transgranicznej kwarantanny nie stosuje się w tym państwie m.in. wobec osób wjeżdżających w celu realizacji prawomocnego orzeczenia sądu w sprawie sprawowania naprzemiennej opieki nad dziećmi lub prawa do kontaktu z małoletnim dzieckiem.

Teoretycznie jest zatem możliwość, by obywatel udał się do Słowacji w celu kontaktu z dziećmi. Jednak już powrót z nimi do Polski (np. na wakacje w ojczyźnie ojca) wiąże się nadal z kwarantanną.

Podobnie wygląda sytuacja innego wnioskodawcy, którego córka na stałe mieszka w Szwecji. Epidemia spowodowała, że nie doszedł do skutku zaplanowany na kwiecień przylot córki do Polski. Ojciec musiał zaś zrezygnować z wyjazdu do Szwecji na koniec roku szkolnego i z przyjazdu z córką do Polski. Wiązałoby się to bowiem z 14-dniową kwarantanną dla córki, dla ojca i dla wszystkich domowników.

W związku  z tymi skargami Adam Bodnar zwrócił się do szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michał Dworczyka o podjęcie prac legislacyjnych. Problem dotyczy bowiem kwestii regulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Odpowiedź MZ: ten nakaz już nie istnieje

22 czerwca 2020 r. Ministerstwo Zdrowia odpisało, że 13 czerwca weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z 12 czerwca, zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Zniosło ono obowiązek kwarantanny dla przekraczających granicę z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

Obowiązek został utrzymany tylko dla przekraczających granicę zewnętrzną. Taka regulacja została utrzymana w rozporządzeniu Rady Ministrów z 19 czerwca 2020 r.

Pismo MS do MZ z 20 lipca 2021 r. 

- Zwracam się z uprzejmą prośbą o uwzględnienie przy najbliższej nowelizacji rozporządzenia następującej propozycji zmiany przepisów, które mają stanowić odpowiedź na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich ujęty w piśmie z dnia 28 maja 2020 r., a dotyczy sygnałów kierowanych do RPO przez obywateli, którzy mają trudności w realizowaniu swoich kontaktów z dziećmi przebywającymi za granicą z uwagi na obostrzenia związane z COVID 19 - głosi pismo wiceministra MS Michała Wosia do MZ z 20 lipca 2021 r., przekazane RPO.

Jak wynika z § 2 ust. 2 rozporządzenia, dla osób przyjeżdżających do Polski z zagranicy nałożony został obowiązek kwarantanny. Wyjątki od obowiązku kwarantanny przewidziane w § 3 w ust. 2 rozporządzenia nie obejmują sytuacji transgranicznych kontaktów z dziećmi, orzeczonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub ugodą. Przewidują jednak wyjątki dla np. uczniów i studentów pobierających naukę w Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie sąsiadującym i ich opiekunów, którzy przekraczają granicę wraz z uczniami i studentami w celu umożliwienia tej nauki; dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie sąsiadującym i ich opiekunów, którzy przekraczają granicę wraz z dziećmi w celu ich objęcia tym wychowaniem.

Uznając zasadność postulatu zwolnienia z kwarantanny osób realizujących kontakty z dziećmi poza granicami kraju, zwracam się z prośbą o uwzględnienie poniższych propozycji przepisów w najbliższych pracach nad zmianą rozporządzenia:

1) dodanie w § 3 w ust 2 pkt 31 w brzmieniu: „31) przez osoby przekraczające granicę w związku z realizacją prawomocnego orzeczenia sądu lub ugody zawartej przed sądem ustalających kontakty z małoletnim dzieckiem, któreprzebywa w terenie innego państwa niż miejsce pobytu rodzica, dla którego określono kontakty”.

2) dodanie w § 3 w ust 3 pkt 17 w brzmieniu: „17) pkt 31 – są obowiązane udokumentować funkcjonariuszowi Straży Granicznej prawo do kontaktów z małoletnim poprzez okazanie odpisu orzeczenia sądu lub ugody zawartej przed sądem w języku polskim, a jeżeli jest to orzeczenie lub ugoda zawarta w innym państwie niż Rzeczpospolita Polska, w języku angielskim”. 

Wskazać należy, że celem orzeczeń oraz ugód ustalających sposób sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, czy określających zakres kontaktów z dzieckiem, jest zarówno zapewnienie pieczy nad małoletnim, jak również utrzymanie naturalnych relacji. W sytuacji rozdzielenia jednego z rodziców od dziecka ich osobiste kontakty są szczególnie potrzebne dla prawidłowego rozwoju i zachowania właściwych więzi rodzinnych.

Przedstawiony problem jest szczególnie widoczny na terenach przygranicznych, gdzie przy obowiązujących ograniczeniach związanych z wystąpieniem stanu epidemii, przyjętych w obowiązującym rozporządzeniu, kontakty nie będą mogły być realizowane, mimo obowiązywania w tym zakresie prawem przewidzianych orzeczeń czy ugód.

Mając na uwadze potrzebę ochrony zarówno dobra dziecka, jak i prawa rodzica do kontaktu z nim, zasadnym wydaje się podjęcie działań legislacyjnych mających na celu włączenia tej grupy osób do katalogu wyjątków od zasady obowiązku odbywania kwarantanny po powrocie z zagranicy. Przedstawiona propozycja wydaje się tym bardziej uzasadniona, że podobne regulacje znajdują się w systemach prawnych innych państw, jak np. Słowacji.

Jednocześnie pragnę zaznaczyć, że proponowane zmiany mają charakter pilny - podkreślił Michał Woś.

Zmiana prawa

Interwencja RPO odniosła skutek - choć dopiero w 4. fali koronawirusa. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 27 września 2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 1754) zmieniającego rozporządzenie Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2021 r., poz. 861 ze zm.) zniesiono obowiązek odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy RP dla osób realizujących ponadgraniczne kontakty z dziećmi (nowy podpunkt 32 punktu 2 paragrafu 3 rozporządzenia z 6 maja 2021 r.). Rozporządzenie zwalniające tę grupę osób z kwarantanny weszło w życie 30 września 2021 r.

Co to oznacza prostym językiem? Od 30 września  rodzice - mający ustalone sądownie lub ugodą kontakty z dziećmi, przebywającymi w innym państwie - mogą przekraczać granicę w celu realizacji tych kontaktów i nie mają obowiązku odbywania kwarantanny. Oczywiście, przepisy te dotyczą jedynie Polski, zatem rodzic powinien sprawdzić, jak wygląda sytuacja w tym państwie, do którego się udaje celem realizacji kontaktów. Może się bowiem okazać, że tam musi odbyć kwarantannę bądź poddać się innym ograniczeniom epidemicznym.

Obowiązek odbycia kwarantanny został z kolei wydłużony do 31 listopada 2021 r. rozporządzeniem RM z 28 października 2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 1967). Jest wielce prawdopodobne, że termin ten zostanie dalej przedłużony – także na okres świąteczny i ferie. W tej sytuacji zwolnienie z obowiązku kwarantanny może się okazać dla rodziców realizujących kontakty z dziećmi bardzo przydatne.

IV.7021.157.2020