Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do RPO nadal wpływają skargi przedsiębiorców dotyczące zasad rozliczania składki zdrowotnej po wejściu w życie tzw. Polskiego Ładu
• Na konieczność uproszenia nowych rozwiązań w tym zakresie zwracał uwagę zarówno poprzedni Minister Zdrowia jak i obecnie rządzący - w umowie koalicyjnej i planie na pierwsze 100 dni rządów. Również eksperci wskazują na potrzebę przeprowadzenia pilnych zmian legislacyjnych
• Marcin Wiącek pyta Ministrów Zdrowia i Finansów o konkretną propozycję reformy zasad rozliczenia składki zdrowotnej i kiedy zostaną wdrożone społecznie oczekiwane zmiany w tym zakresie

W centrum zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich od dłuższego czasu pozostaje problematyka dotycząca nowych zasad rozliczania składki zdrowotnej wprowadzonych po reformie tzw. Polskiego Ładu.

W piśmie do Ministrów Zdrowia i Finansów RPO przypomina, że jeszcze na etapie prac legislacyjnych zwracał uwagę na wątpliwości, jakie wzbudza wyłączenie możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku. Po wejściu nowych przepisów w życie w styczniu 2022 r. pojawił się szereg różnego rodzaju istotnych wątpliwości, w szczególności ze strony przedsiębiorców.

Skargi przedsiębiorców do RPO

Najczęstsze skargi od przedsiębiorców dotyczyły skomplikowanych zasad ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (dochód z działalności gospodarczej na cele składki zdrowotnej jest inaczej określany niż dla celów podatkowych). Problemem był także brak możliwości uwzględnienia poniesionej straty w przypadku osób, które z przyczyn losowych nie osiągały dochodów. Przedsiębiorcy, którzy mieli większe możliwości zarobkowania zwracali uwagę na brak górnego limitu podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Ponadto wskazywano, że składka zdrowotna w istocie zwiększa podstawę opodatkowania, od której liczona jest wysokość podatku i jednocześnie staje się quasi podatkiem.

W konsekwencji nowe zasady obliczania składki zdrowotnej w wielu przypadkach skutkowały zapłatą przez przedsiębiorców składki w nienależnej, zawyżonej wysokości.

Należy uprościć zasady naliczania składki zdrowotnej

Resort zdrowia jeszcze w 2023 r. jednoznacznie zapewniał Rzecznika o konieczności uproszczenia nowych rozwiązań w zakresie składki zdrowotnej. 

Zaproponowano nowy sposób ustalenia miesięcznej składki zdrowotnej, polegający na wprowadzeniu od dnia 1 stycznia 2024 r. instytucji składki stałej, obliczonej od 1/12 podstawy rocznej wykazanej w ostatnim złożonym dokumencie rozliczeniowym, obejmującym rozliczenie składki rocznej. W korespondencji wskazywano też, że w resorcie zdrowia i finansów wspólnie analizowane są inne możliwości uproszczenia obliczania podstawy wymiaru składki zdrowotnej oraz przybliżenia jej do podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Rzecznik zwraca uwagę, że kwestia ta była również poruszona w trakcie seminarium eksperckiego zorganizowanego w listopadzie 2023 r. w Biurze RPO pt. „Wokół wątpliwości konstytucyjnych na temat składki zdrowotnej po Polskim Ładzie". Jego uczestnicy zgodnie stwierdzili, że uregulowania dotyczące składki zdrowotnej wymagają przeprowadzenia pilnych zmian legislacyjnych. Za kluczowe zostały uznane kwestie dotyczące tego, w jaki sposób naprawić system rozliczania składki zdrowotnej, a także kiedy najwcześniej zmiany mogłyby wejść w życie.

W wystąpieniu wskazuje, że ten problem został też dostrzeżony przy konstruowaniu ustaleń programowych w ramach umowy koalicyjnej przyszłego rządu. Wskazano w niej wprost konieczność odejścia od opresyjnego systemu podatkowo – składkowego, m. in. poprzez wprowadzenie korzystnych i czytelnych zasad naliczenia składki zdrowotnej. Ponadto przywrócenie korzystnego rozliczania składki zdrowotnej zostało uwzględnione w dokumencie pt. "100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów".

Kiedy reforma systemu podatkowego?

W związku z tym, że do Rzecznika wciąż wpływają skargi przedsiębiorców, Marcin Wiącek prosi minister zdrowia Izabelę Leszczynę i ministra finansów Andrzeja Domańskiego o szczegółowe informacje na temat wyników analiz prowadzonych w obu resortach w tej sprawie.

Zwraca się też o przedstawienie konkretnych propozycji reformy zasad rozliczenia składki zdrowotnej oraz wskazanie na kiedy zaplanowane jest wdrożenie społecznie oczekiwanych w tym obszarze zmian, wraz z przekazaniem przewidywanego harmonogramu prac legislacyjnych.

V.511.767.2022