Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Po odesłaniu do kraju pochodzenia cudzoziemcy deportowani z Polski mają  bardzo małe szanse na złożenie skargi na złe traktowanie przez Straż Graniczną
• Operacja deportacyjna jest formą pozbawienia wolności. Dlatego państwa UE mają obowiązek stworzenia skutecznego systemu monitorowania przymusowych powrotów
• Nieumieszczenie Rzecznika Praw Obywatelskich wśród podmiotów monitorujących deportacje uniemożliwia wykonywanie jego mandatu
• RPO po raz kolejny pisze w tej sprawie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

Rzecznik Praw Obywatelskich – który pełni funkcje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur  - 3 kwietnia 2020 r. zwrócił się do MSWiA. Chodzi o konieczność  zmiany art. 333 ustawy o cudzoziemcach, który reguluje udział niezależnych obserwatorów podczas przymusowego wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. 

W  tym piśmie - oraz w kolejnym z 24 czerwca 2020 r. -  podniesiono m.in, że nieuwzględnienie RPO w katalogu podmiotów uprawnionych do obserwowania deportacji prowadzi w praktyce do ograniczenia jego mandatu. Zwrócono także uwagę, że w świetle niewielkiej liczby operacji objętych obserwacją w ostatnich latach, krajowy system monitorowania deportacji nie czyni zadość wymogowi skuteczności określonemu w art. 8 ust. 6 tzw. dyrektywy powrotowej.

Z odpowiedzi wynikało, że resort podziela pogląd o potrzebie  zmiany. Minister przyznał również, że na niską skuteczność monitorowania deportacji zwrócili także uwagę przedstawiciele Mechanizmu Oceny i Monitorowania Dorobku Schengen we wnioskach po misji ewaluacyjnej ws. powrotów cudzoziemców przeprowadzonej w Polsce w 2019 r. 

Rzecznik  otrzymał do zaopiniowania projekt z 8 czerwca 2021 r. dotyczący nowelizacji ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Uwagi Rzecznika z 16 lipca 2021 r. zostały uwzględnione w toku dalszych prac nad nowelą. 

Zaniepokojenie RPO wzbudził jednakże fakt, że proponowane zmiany ustawowe nie trafiły pod obrady Parlamentu. Zamiast tego do Marszałka Sejmu skierowano projekt nowelizacji  ustawy, w którym pominięto kwestię monitorowania przez RPO wykonania decyzji o powrocie cudzoziemca.

RPO podtrzymuje swe stanowisko, zwłaszcza w świetle obserwowanego od połowy 2021 r. dynamicznego wzrostu liczby cudzoziemców przekraczających polsko- białoruską granicę w sposób nieuregulowany.

Aktualna sytuacja migracyjna prowadzi bowiem do znacznego zwiększenia liczby przymusowych powrotów. Szczególnie istotne jest zatem zapewnienie, aby działania były zgodne z międzynarodowymi standardami ochrony praw osób pozbawionych wolności i obowiązującymi przepisami prawa wspólnotowego.

Marcin Wiącek pyta zatem ministra Mariusza Kamińskiego o przyczyny, dla których projekt nowelizacji ustawy z 8 czerwca 2021 r. nie został skierowany do dalszych prac. Jednocześnie ponownie prosi o podjęcie pilnych działań legislacyjnych umożliwiających RPO pełną realizację jego mandatu co do monitorowania operacji deportacyjnych.

KMP.572.5.2018