Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Uchwały Rady Gminy Lipinki oraz Rady Powiatu Tarnowskiego o przeciwdziałaniu „ideologii LGBT” są nieważne 
• Orzekł tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, który uwzględnił kolejne skargi RPO na takie uchwały niektórych samorządów 
• W 2019 r. RPO zaskarżył wybrane uchwały,  wnosząc o stwierdzenie ich nieważności 
• Cztery inne takie uchwały zostały już wcześniej unieważnione przez sądy administracyjne pierwszej instancji

10 stycznia 2022 r. WSA w Krakowie uwzględnił skargi RPO oraz podzielił zawartą w nich argumentację. WSA stwierdził dyskryminujący w stosunku do osób nieheteronormatywnych charakter takich uchwał. Uznał, że wykraczają one poza kompetencje przyznane jednostkom samorządu terytorialnego. 

Zdaniem WSA, mocą zaskarżonych uchwał została wykreowana nowa kompetencja władcza samorządu, w szczególności w zakresie edukacji (por. zapisy o „instalowaniu” w szkole latarników, czy niepodejmowaniu określonych tematów, jak np. edukacja seksualna w myśl standardów WHO).  

Sąd zaznaczył w tym kontekście, że rada powiatu/gminy jest organem władzy publicznej, i w odróżnieniu do osób fizycznych, może robić tylko to, na co pozwala jej przepis prawa.

WSA wskazał także na agresywny, stygmatyzujący język uchwały, jak np. sformułowanie „homopropaganda”. Ponadto sąd dociekał, kto był autorem tych uchwał, tj. kto konkretnie je napisał. Zwrócił również uwagę na fakt, że podczas podejmowania uchwały nie zostały dopuszczone do głosu organizacje rodziców osób LGBT+.

Wyroki są nieprawomocne. Można je zaskarżyć do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Uchwały i działania RPO

Pod koniec 2019 r. ówczesny RPO Adam Bodnar skierował do pięciu wojewódzkich sądów administracyjnych skargi na wybrane uchwały rad gmin o przeciwdziałaniu „ideologii LGBT”. Rzecznik sprzeciwia się bowiem działaniom organów władzy publicznej, nakierowanym na piętnowanie i wykluczanie osób i grup z życia społecznego, a opartym na uprzedzeniach i stereotypach.

A każdy jest chroniony przed dyskryminacją. Każde nierówne traktowanie ze względu na cechy osobiste (jak m.in. płeć, orientacja seksualna) wymaga reakcji niezależnego organu ds. równego traktowania, jakim jest RPO.

Dlatego wniósł o stwierdzenie ich nieważności - wobec sprzeczności z Konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. 

Zdaniem RPO uchwały są też sprzeczne z prawem  europejskim. Naruszają bowiem prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi oraz zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Ponadto zniechęcają obywateli UE - którzy np. identyfikują się jako osoby LGBT - do przebywania na terenach, gdzie takie uchwały obowiązują.

Działania sądów

W 2020 r. WSA w Krakowie odrzucił na posiedzeniu dwie pierwsze takie skargi RPO - na uchwały Rady Gminy Lipinki oraz Rady Powiatu Tarnowskiego. W obu sprawach RPO wniósł skargi kasacyjne do NSA z wnioskiem o zwrot obu spraw do merytorycznego rozpatrzenia przez WSA. NSA to uwzględnił.

W sumie 4 tego typu uchwały zostały unieważnione:

• wyrok WSA w Gliwicach z 14 lipca 2020 r., sygn. akt III SA/Gl 15/20 (uchwała gm. Istebna),
• wyrok WSA w Warszawie (Radom) z  15 lipca 2020 r., VIII SA/Wa 42/20 (uchwała gm. Klwów),
• wyrok WSA w Lublinie z 6 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Lu 7/20 (uchwała gm. Serniki),
• wyrok WSA w Kielcach z 11 września 2020 r., sygn. II SA/Ke 382/20 (uchwała gm. Osiek).

Uwzględniając zarzuty RPO, sądy uznały, że uchwały dotyczyły spraw z zakresu administracji publicznej i zawierały elementy władcze. Uznawały, że ingerują one w prawa i wolności człowieka.

Potwierdzeniem publicznego charakteru spraw, których dotyczą zaskarżone uchwały, są także działania instytucji Unii Europejskiej. Komisja Europejska, wezwana przez Parlament Europejski, podjęła konkretne środki w celu weryfikacji, czy fundusze UE są wydatkowane zgodnie z horyzontalną zasadą niedyskryminacji w polskich samorządach, które przyjęły uchwały dyskryminujące osoby LGBT. Potem ogłoszono, że sześć polskich miast, które podjęły te uchwały, nie dostanie wsparcia w ramach unijnego partnerstwa (po tym niektóre uchwały zostały wycofane).

XI.505.32.2019, XI.505.1.2020