Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Bardzo niewiele dzieci z niepełnosprawnością trafia do rodzinnej pieczy zastępczej i rodzin adopcyjnych 
• Placówki instytucjonalne nie są w stanie zaspokoić ich potrzeb emocjonalnych i społecznych, a zwłaszcza poczucia bezpieczeństwa
• Niezbędne są zatem przepisy, które zapobiegną umieszczaniu ich w domach pomocy społecznej - tak by mogły być przenoszone do rodzinnej pieczy zastępczej

- Taki kierunek zmian jest pożądany i odpowiadałby wymogom współczesnego spojrzenia na sytuację dzieci z niepełnosprawnością – pisze Rzecznik Praw Obywatelskich do Minister Rodziny i Polityki Społecznej.

RPO uzyskał z urzędów wojewódzkich informacje statystyczne ws. pobytu dzieci w placówkach i w pieczy zastępczej. Wskazują one, że znikoma liczba dzieci opuszcza domy pomocy społecznej z powodu przeniesienia do rodzinnej pieczy zastępczej i rodzin adopcyjnych. Świadczy to o tym, że gwarantowane prawem prawa dzieci z niepełnosprawnością nie są w pełni realizowane.

Placówki o charakterze instytucjonalnym nie są w stanie zaspokoić potrzeb emocjonalnych oraz społecznych dzieci, w tym zwłaszcza poczucia bezpieczeństwa. Autorzy opracowań naukowych zwracają uwagę na niestabilność tego środowiska wynikającą z fluktuacji wychowawców i samych podopiecznych.

Pobyt dzieci w dps nie służy ich dobru. Wpływa na spowolnienie rozwoju fizycznego i emocjonalnego. Powoduje deficyty umiejętności społecznych, w tym funkcjonowania w rodzinie. 

Większość urzędów wojewódzkich wskazała, że to właśnie m.in. z pieczy zastępczej dzieci trafiają do domów pomocy społecznej. Najczęściej przyczynami były:

• brak możliwości otoczenia dzieci całodobową opieką i dodatkowo właściwym specjalistycznym wsparciem medycznym, rehabilitacyjnym, pielęgnacyjnym, itp,.
• brak warunków mieszkaniowych dostosowanych do potrzeb dzieci i opiekunów,
• deficyt specjalistycznych zawodowych rodzin zastępczych przygotowanych do opieki na dziećmi obciążonymi złożonymi schorzeniami.

Niepokojące były także informacje o:

• niezgłaszaniu do adopcji dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, które przebywają w domach pomocy społecznej,
• braku jednolitych procedur współdziałania domów pomocy społecznej, organizatorów pieczy zastępczej i sądu opiekuńczego w celu poszukiwania rodzin zastępczych,
• jednoczesnym umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej i domu pomocy społecznej, zwłaszcza gdy rodziną zastępczą ustanawiano pracownika dps. 

Sytuacja dzieci z niepełnosprawnością w domach pomocy wymaga zatem systemowego przeglądu i pilnych działań naprawczych zarówno w obszarze pieczy zastępczej - poprzez inwestowanie w rozwój form rodzinnych przeznaczonych  dla dzieci z niepełnosprawnością - jak i w obszarze pomocy społecznej - przez określenie obowiązku poszukiwania dla dzieci z domów pomocy społecznej miejsc w rodzinnej pieczy zastępczej, a także wzmocnienie działań nadzorczych nad wykonywaniem zadań przez dpsy.

Konieczne jest wypracowanie rozwiązań, które nie tylko zapobiegną umieszczaniu dzieci w domach pomocy społecznej i pieczy instytucjonalnej, ale będą oznaczać przeniesienie dzieci obecnie przebywających w placówkach do rodzinnej pieczy zastępczej. 

Rolą państwa jest stworzenie systemu gwarantującego dzieciom realizację ich praw. Czas w przypadku dzieci ma niebagatelne znaczenie, dlatego działania w obszarze opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością powinny zostać wdrożone niezwłocznie, bez oczekiwania na realizację strategii deinstytucjonalizacji usług społecznych.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi minister Marlenę Maląg o poinformowanie o możliwych działaniach na rzecz pełniejszego zapewnienia  praw dzieci z niepełnosprawnością, w szczególności zagrożonych umieszczeniem w domach pomocy społecznej i tam już przebywających.

III.554.2.2021