Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Główny Inspektor Pracy polecił przeprowadzenie kontroli w radiowej „Trójce”
• Zwrócił się o to RPO, wskazując że działania władz Polskiego Radia nie tylko naruszają wolność słowa, ale mają też cechy mobbingu
• AKTUALIZACJA: Państwowa Inspekcji Pracy podała, że nie jest uprawniona do oceny, czy określone działania noszą znamiona mobbingu; trwa zaś kilka procesów z tego tytułu
• Według GIP wątpliwości może budzić część zarządzenia PR ws. kontaktów pracowników z mediami - do władz Radia wystąpiono o zapewnienie, aby polecenie w tej sprawie "dotyczyło wyłącznie pracy i było zgodne z przepisami prawa”
• 17 umów o pracę w "Trójce" rozwiązano na mocy porozumienia stron. 4 umowy uległy rozwiązaniu wobec upływu czasu, na który je zawarto. Umowy wypowiedziało 11 pracowników, a 2 - pracodawca

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło wiele skarg dotyczących sytuacji dziennikarzy i pracowników Programu Trzeciego Polskiego Radia. Napisał też o tym Onet  w artykule Piotra Halickiego "Kulisy pracy w radiowej „Trójce” za „dobrej zmiany”. Dziennikarze: cenzura i dręczenie psychiczne".

Odwoływanie audycji dziennikarzy na minuty przed jej wyemitowaniem, brak transparentności drogi służbowej, ciągły nacisk psychiczny i próby ustnego wpłynięcia na niezależność poszczególnych dziennikarzy, stałe utrzymywanie w niepewności, jawne naciski mające na celu poparcie wyłącznie jednej strony politycznego sporu, wysyłanie dziennikarzy na delegacje lub przeniesienie do archiwum w celu ograniczenia ich pracy antenowej, wypełniać mogą znamiona uporczywego i długotrwałego mobbingu, któremu są poddani dziennikarze Programu Trzeciego Polskiego Radia – napisał we wrześniu 2020 r. zastępca RPO Stanisław Trociuk do prezesa GiP.

Wyjaśnienia, jakie przesyła RPO Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oparte są wyłącznie na stanowisku pracodawcy i nadawcy – zupełnie pomijają stanowisko pracowników i dziennikarzy. Pomijają też, że szefowa radia publicznego zakazała pracownikom wypowiedzi dla mediów. W tej sytuacji jedynym źródłem wiedzy o tym, co dzieje się w „Trójce” są informacje zebrane przez dziennikarzy innych mediów – a KRRiT zbywa je twierdząc, że są to doniesienia nierzetelne.

RPO przypomina GIP, jakie standardy obowiązują w Polsce: Prawo pracownika do krytycznej oceny pracodawcy wynika z zagwarantowanej każdemu w art. 54 Konstytucji wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. A możliwość krytykowania pracodawcy mieści się w ramach obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Dopiero przekroczenie granic dopuszczalnej krytyki może stanowić naruszenie obowiązków dbałości o dobro zakładu pracy i przestrzegania zasad współżycia społecznego.

Publiczne krytyczne wypowiedzi pracowników mają w istocie na celu troskę o prawidłową realizację przez jednostkę publicznej radiofonii misji publicznej polegającej na oferowaniu zróżnicowanych programów cechujących się pluralizmem, bezstronnością i niezależnością. Lojalność wobec pracodawcy nie może prowadzić do wykluczenia krytycznych komentarzy względem pracodawcy.

Odpowiedź Katarzyny Łażewskiej-Hrycko, głównego inspektora pracy

Uprzejmie informuję, że inspektorzy pracy okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie przeprowadzili kontrolę w Polskim Radiu S.A. (Program 3) zakończoną 14 maja 2021 r. podpisaniem przez pracodawcę protokołu kontroli bez zastrzeżeń. Jednocześnie wyjaśniam, że czynności kontrolne rozpoczęte we wrześniu 2020 r. zostały wstrzymane w październiku 2020 r., na skutek zagrożenia pandemicznego i następnie wznowione w lutym 2021 r.

Biorąc pod uwagę rodzaj nieprawidłowości (stosowanie mobbingu przez pracodawcę, a także nieuprawnione ingerowanie w wolność wypowiedzi pracowników i dziennikarzy), które zgodnie z Pana wnioskiem zawartym w piśmie z 23 września 2020 r., znak: VII.716.16.2020.MAW, miały być poddane kontroli i w przypadku ich potwierdzenia – spowodować wyciągnięcie konsekwencji wobec osób za nie odpowiedzialnych, uprzejmie informuję, że w świetle przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, organy Państwowej Inspekcji Pracy nie są uprawnione do dokonywania oceny, czy określone działania noszą znamiona mobbingu i czy pracodawca prawidłowo zrealizował wymóg określony w art. 94³ § 1 Kodeksu pracy.

W ich kompetencjach nie mieści się również zajmowanie stanowiska w drugiej z podniesionych przez Pana kwestii. Wiążące rozstrzygnięcia w tych sprawach mogą zapaść wyłącznie w postępowaniu przed sądem. Niemniej inspektorzy pracy dokonali w czasie kontroli stosownych ustaleń faktycznych w zakresie przedmiotowym Pana wniosku.

Zdaniem inspektorów pracy, wątpliwości interpretacyjne może budzić fragment zarządzenia nr 4/VIII/2020 Prezesa Zarządu Polskiego Radia S.A. w sprawie kontaktów pracowników oraz współpracowników Polskiego Radia S.A. z mediami w brzmieniu: „We wszystkich rozmowach z przedstawicielami mediów pracownicy Polskiego Radia S.A. jako neutralnego nadawcy publicznego z określoną misją publiczną, powinni dołożyć szczególnej staranności, by unikać osobistych dygresji na tematy związane z kwestiami politycznymi, religijnymi czy obyczajowymi. Pamiętając, że w sferze publicznej każdy pracownik reprezentuje również instytucję, dla której pracuje, należy ze szczególną starannością traktować swoje wypowiedzi w mediach społecznościowych, które przestały być kanałem prywatnej komunikacji”.

W związku z tym do pracodawcy skierowano wystąpienie zawierające następujący wniosek: „Zapewnienie, aby polecenie w sprawie kontaktów pracowników z mediami – w sposób nie budzący wątpliwości – dotyczyło wyłącznie pracy i było zgodne z przepisami prawa”.

Do dnia zakończenia kontroli nie stwierdzono przypadku wyciągnięcia konsekwencji wobec któregoś z pracowników z tytułu naruszenia postanowień wspomnianego zarządzenia.

W Polskim Radiu S.A. od roku 2017 systematycznie są prowadzone szkolenia w zakresie przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji w miejscu pracy. W latach 2017-2019 w pierwszej kolejności w szkoleniach uczestniczyła kadra kierownicza od najwyższego do najniższego szczebla, następnie pracownicy komórek organizacyjnych i wielu grup zawodowych oraz przedstawiciele związków zawodowych działających w Spółce.

W Polskim Radiu S.A., w myśl art. 94³ § 1 Kodeksu pracy, obowiązuje Procedura antymobbingowa stanowiąca załącznik do uchwały nr 14/VII/2015 Zarządu Polskiego Radia S.A. z 16 września 2015 r. Inspektorom pracy przedłożono 14 kwietnia 2021 r. pisemną informację o działaniach podejmowanych w celu przeciwdziałania mobbingowi w Polskim Radiu S.A. Tylko raz, w roku 2017, na skutek zgłoszenia mobbingu został powołany Zespół ds. relacji w pracy. Protokół z jego prac został podpisany w marcu 2018 r.

Były Dyrektor – Redaktor Naczelny Programu 3 złożył inspektorom pracy 25 marca 2021 r. pisemne oświadczenie na okoliczność nieskierowania przez żadnego z pracowników Programu 3 Polskiego Radia S.A., w okresie od 20 sierpnia 2020 r. do 16 marca 2021 r., zawiadomienia o mobbingu w trybie przewidzianym w pkt 6, 9 i 10 Procedury antymobbingowej, jednakże pracodawca pozostaje w kilku sporach sądowych z powództwa pracownika i byłych pracowników w zakresie roszczeń związanych z mobbingiem, przy czym pozwy z okresu ostatnich dwóch lat nie były składane przez pracowników Programu 3 Polskiego Radia S.A.

Na podstawie okazanej przez pracodawcę listy 34 pracowników Programu 3 Polskiego Radia S.A., z którymi zostały rozwiązane umowy o pracę w 2020 roku oraz w styczniu i lutym 2021 r., wraz ze wskazaniem podstawy i trybu rozwiązania stosunku pracy oraz daty jego ustania stwierdzono, że:

• 17 umów o pracę zostało rozwiązanych na mocy porozumienia stron,
• 4 umowy o pracę uległy rozwiązaniu ze względu na upływ czasu, na który były zawarte,
• 11 pracowników wypowiedziało umowy o pracę,
• 2 pracownikom umowy o pracę wypowiedział pracodawca, w tym 1 pracownikowi w związku z art. 42 § 3 Kodeksu pracy.

Wszyscy pracownicy wymienieni na ww. liście, zapoznali się z Procedurą antymobbingową. Zgodnie z informacją przekazaną przez Zastępcę Dyrektora Biura Finansów i Kadr, według stanu na 26 marca 2021 r., do Biura Prawnego Polskiego Radia S.A. nie wpłynęły pozwy żadnej z tych osób.

Jak ustalono, w okresie styczeń 2020 r. - luty 2021 r. nałożono na jednego pracownika Programu 3 Polskiego Radia S.A. karę porządkową (karę nagany). Pracownik nie skorzystał z trybu odwoławczego. Stwierdzono, że został zapoznany z Procedurą antymobbingową.

Ponadto w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 28 lutego 2021 r. dwóm pracownikom Programu 3 Polskiego Radia S.A. powierzono inną pracę na podstawie art. 42 § 4 Kodeksu pracy z zachowaniem dotychczasowego stanowiska i wynagrodzenia. Pracownicy wyrazili zgodę w formie pisemnej na proponowane warunki. Ustalono, że zostali zapoznani z Procedurą antymobbingową. Na okoliczność szczególnych potrzeb pracodawcy powierzenia pracownikom innej pracy wyjaśnienia złożyli Dyrektor – Redaktor Naczelny Informacyjnej Agencji Radiowej IAR oraz Dyrektor – Redaktor Naczelny Polskiego Radia 24.

Z uwagi na toczące się przed sądem postępowania z powództwa pracownika i byłych pracowników Polskiego Radia S.A., których przedmiotem są roszczenia z tytułu mobbingu, inspektor pracy zawarła w wystąpieniu skierowanym do pracodawcy profilaktyczny wniosek dotyczący przeciwdziałania sytuacjom, które potencjalnie mogą zostać uznane za mobbing.

Ponadto wniosła również o dostosowanie treści Załącznika nr 1 Regulaminu Pracy do przepisów Kodeksu pracy, ponieważ w przywołanym Załączniku zawarto wyciąg z przepisów Kodeksu pracy w zakresie równego traktowania w zatrudnieniu w brzmieniu sprzed nowelizacji Kodeksu pracy dokonanej ustawą z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.

W wyniku kontroli skierowano do pracodawcy ogółem 2 wystąpienia zawierające 5 wniosków oraz wydano 1 decyzją ustną. Ponadto osobę, która popełniła wykroczenie przeciwko prawom pracownika, ukarano mandatem karnym.

Przedstawiając powyższą informację, pragnę przeprosić za niezamierzoną zwłokę w jej udzieleniu, a także podkreślić, że inspektorzy pracy wykorzystali w toku kontroli w Polskim Radiu S.A wszystkie prawem przewidziane środki w celu dokonania ustaleń faktycznych w kwestiach będących przedmiotem Pana zainteresowania - głosi pismo GIP .

VII.716.16.2020