Biuletyn Informacji Publicznej RPO

31 grudnia 2024 r. jest ostatnim dniem pracy w Biurze RPO Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich dr. Valeriego Vacheva, który po niemal trzech latach pracy zrezygnował z pełnienia funkcji Zastępcy RPO.

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich ZRPO Valeri Vachev sprawował bezpośredni nadzór nad działalnością Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego oraz Zespołu do spraw Równego Traktowania.

Ochrona praw osób z niepełnosprawnościami

Pełniąc swoje obowiązki angażował się w ochronę praw osób z niepełnosprawnościami. Do najważniejszych działań w tym zakresie można zaliczyć m.in. zaangażowanie na rzecz ratyfikacji protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami czy nadzór nad przeprowadzeniem badania społecznego i wydaniem raportu pt. „Wsparcie uczniów z niepełnosprawnościami przez nauczycieli współorganizujących proces edukacyjny, pomoc nauczyciela oraz asystenta osobistego ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”, który ukazał się w ramach serii „Zasada Równego Traktowania. Prawo i Praktyka”. Podjął również problematykę ewakuacji osób z niepełnosprawnościami.

Ochrona praw osób LGBT+

Kolejnym ważnym dla Valeriego Vacheva tematem, była ochrona praw osób LGBT+. Wśród przykładów działań, które podjął w tym zakresie było przystępowanie do postępowań w sprawach o uzgodnienie płci, które zakończyły się zgodnie z pozwem (np. w medialnej sprawie dot. Floriana czy w sprawie prawdopodobnie najdłużej trwającego postepowania o uzgodnienie płci w Polsce, która zakończyła się niedawnym wyrokiem SA w Warszawie).

W tym kontekście wspomnieć należy również o zainicjowaniu i ukończeniu prac nad publikacją „Postępowania w sprawach o uzgodnienie płci. Przewodnik”, która stanowi kompendium wiedzy, zbiór orzecznictwa oraz praktycznych wskazówek, opierających się na obecnie obowiązujących standardach, dotyczących procedury związanej z uzgodnieniem płci.

W czasie pełnienia urzędu przez ZRPO Vacheva zakończonych zostało 15 postępowań przed sądami administracyjnymi dotyczących tzw. uchwał anty-LGBT. W wyniku zainicjowanych przez Rzecznika postępowań sądowo-administracyjnych zaskarżone uchwały zostały uznane za podjęte bez podstawy prawnej i nieważne z powodu rażącego naruszenia prawa. Rzecznik podjął również działania na rzecz weryfikacji postanowień Samorządowych Kart Praw Rodzin.

Pomoc cudzoziemcom i ochrona praw mniejszości

Valeri Vachev był zaangażowany także w pomoc cudzoziemcom, którzy znaleźli się na granicy polsko-białoruskiej. W tym zakresie wizytował wraz z innymi przedstawicielami Biura RPO obszar przygraniczny i interweniował w sprawie cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową w Polsce.

W zakresie ochrony praw małoletnich uchodźców, wzmocniona została współpraca z Rzecznikiem Praw Dziecka poprzez stworzenie grupy roboczej z udziałem Zastępcy Rzecznika Praw Dziecka Adama Chmury oraz Przedstawicieli BRPO i BRPD.

Istotnym i podejmowanym przez Valeriego Vacheva zagadnieniem była ochrona praw mniejszości narodowych i etnicznych. ZRPO wizytował osiedla romskie w Małopolsce, działał w sprawie nauki jęz. niemieckiego jako języka mniejszości, jak i współpracował w tym zakresie z organizacjami pozarządowymi, uczestnicząc m.in. w seminarium poświęconym uchodźcom wojennym z Ukrainy pochodzenia romskiego. Dużym sukcesem było też podjęcie sprawy dodatku węglowego dla osoby zamieszkującej w samowolni budowlanej na osiedlu romskim i przystąpienie do postępowania przed WSA w Krakowie, zakończonego korzystnym wyrokiem dla obywatelki, zgodnie z którym dla przyznania dodatku węglowego nie ma znaczenia czy lokal, w którym mieszka wnioskodawca, stanowi samowolę budowlaną, ponieważ o prawie do dodatku węglowego decyduje rzeczywiste zamieszkiwanie i prowadzenie gospodarstwa domowego w danym miejscu.

Sprawy konsumenckie

Valeri Vachev sprawował również nadzór i aktywizował działania Rzecznika w sprawach konsumenckich. Poza działaniami o charakterze generalnym m.in. w sprawie Getin Noble Banku, czy działalności firm windykacyjnych, Zespół Prawa Administracyjnego i Gospodarczego kierował skargi nadzwyczajne do Sądu Najwyższego. Przygniatająca większość z 63 skarg nadzwyczajnych skierowanych przez Zespół w czasie urzędowania ZRPO Valeriego Vacheva, dotyczyła ochrony praw konsumenta, w szczególności kredytów „frankowych” i pozaodsetkowych kosztów kredytów.

Zanieczyszczenie świetlne i codzienne problemy obywateli

RPO zajął się również problemem zanieczyszczenia świetlnego. Dzięki podejmowanym działaniom, problem zanieczyszczenia świetlnego, dotychczas zasadniczo niedostrzegany, stał się przedmiotem dyskusji i podejmowanych działań, również legislacyjnych.

Valeri Vachev angażował się również w sprawy dotyczące codziennych problemów obywateli, m.in. sprawy dotyczące ograniczania oświetlania dróg gminnych z powodów oszczędnościowych, sprawy dotyczące funkcjonowania gminnych obiektów użyteczności publicznej czy sprawy dotyczące rejestracji pojazdów, w tym podejmował działania związane z rejestracją pojazdów przez cudzoziemców w Warszawie czy przez osoby w kryzysie bezdomności.

Współpraca z inicjatywą "Nasz Rzecznik"

ZRPO Valeri Vachev nadał nową dynamikę kontaktom Rzecznika z inicjatywą „Nasz Rzecznik”, w ramach której odbywał regularne spotkania z przedstawicielami zespołów problemowych inicjatywy, na których dyskutowano m.in. o społeczeństwie obywatelskim, funkcjonowaniu samorządów, ochronie środowiska, prawach osób z niepełnosprawnościami, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, a także kwestiach dotyczących ochrony praw kobiet. Efektem spotkań było skierowanie wielu istotnych dla obywateli wystąpień do organów władzy publicznej.

Nadzór nad pracami Komisji Ekspertów

Valeri Vachev aktywnie uczestniczył w pracach Komisji Ekspertów ds. Zdrowia i Komisji Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego. Aktywność Rzecznika w tym zakresie zaowocowała skierowaniem szeregu istotnych z punktu widzenia pacjentów wystąpień generalnych.

Kluczowe obszary działalności Komisji Ekspertów ds. Zdrowia dotyczyły m.in.: wyzwań polskiego systemu ochrony zdrowia w obliczu kryzysu uchodźczego spowodowanego konfliktem zbrojnym w Ukrainie, geriatrii i problemów związanych z COVID-19, chorób rzadkich i refundacji leczenia dzieci, finansowania opieki hospicyjnej, problemów ratownictwa medycznego, stosowania środków przymusu wobec osób na oddziałach niepsychiatrycznych, problemów zdrowotnych osób ze spektrum autyzmu i problemami autoagresywnymi, opieki okołoporodowej, problemów alkoholizmu i polityki zdrowotnej, dostępu do opieki zdrowotnej osadzonych oraz prawa do godnej śmierci.

Komisja Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego zajmowała się problemami z zakresu opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych. Wśród najważniejszych tematów wymienić należy problematykę stosowania środków przymusu bezpośredniego w podmiotach leczniczych oraz tryb i przesłanki uzasadniające przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody. Podjęty został też temat planowanej nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz trudności z jakimi zmagają się młodzi pacjenci w dostępie do opieki psychiatrycznej i psychologicznej.

W wyniku rekomendacji obu Komisji Ekspertów Rzecznik wielokrotnie występował w aspekcie generalnym do organów władzy publicznej, wskazując na występujące problemy w systemie opieki zdrowotnej.

Adam Krzywoń nowym Zastępcą RPO

Funkcję Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich po odchodzącym dr. Valerim Vachevie obejmie 1 stycznia 2025 r. Adam Krzywoń.