Biuletyn Informacji Publicznej RPO

24 stycznia 2022 r. odbyło się XIII seminarium organizowane przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie pt: „<<Trudny>> pacjent w oddziale psychiatrii sądowej”.

Seminarium otworzył prof. Janusz Heitzman, pełnomocnik Ministra Zdrowia do spraw psychiatrii sądowej, a wzięli w nim udział: zastępczyni RPO dr Hanna Machińska, przedstawiciele RPO z Zespołu do spraw Wykonywania Kar: dr Ewa Dawidziuk oraz Konrad Walc, reprezentanci Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Sprawiedliwości, Rzecznika Praw Pacjenta, lekarze i psycholodzy z oddziałów psychiatrii sądowej oraz osoby zainteresowane problematyką środków zabezpieczających.

Wskazywano na potrzebę zmian systemowych w kontekście zakładów psychiatrycznych, jak również Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym. Od kilku lat podnoszona jest potrzeba zmian, jednakże ustawodawca nie podejmuje inicjatywy legislacyjnej w odpowiednim zakresie.

Dr Hanna Machińska w swym referacie zwróciła uwagę na sprawy, którymi zajmował się Sąd Najwyższy, rozpoznając kasacje wniesione przez RPO na błędy sądów popełniane w toku orzekania izolacyjnego środka zabezpieczającego. 

Najdłużej wykonywany środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym trwa 52 lata. Niezależnie jednak od tego czy jest to aż tak długi pobyt, czy znacznie krótszy, często pacjent nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować poza zakładem psychiatrycznym. Istnieje jednak trudność z uzyskanie postanowienia sądu opiekuńczego o umieszczeniu przymusowym w Domu Pomocy Społecznej w sytuacji, gdy sąd karny nie uchylił jeszcze internacji (do czasu pobytu w zakładzie psychiatrycznym jest on bowiem zaopiekowany). 

Uczestnicy podkreślili, że również bezdomność pacjenta nie może być przesłanką do przedłużania pobytu w zakładzie psychiatrycznym.

Podniesiono, że nieterminowość realizacji określonych postanowień sprawia, że pacjent, który powinien zostać przesunięty na lżejszy system zabezpieczenia, wciąż przebywa w systemie o wyższym poziomie.

Podkreślono, że Ministerstwo Sprawiedliwości powinno finansować oddziały psychiatrii sądowej. Potrzebne są zmiany kodeksu karnego wykonawczego w zakresie uregulowania praw, obowiązków i podstaw ograniczenia praw osób internowanych. 

Ważne jest również wydanie rozporządzenia w sprawie regulaminu wykonywania izolacyjnych środków zabezpieczających, na wzór rozporządzenia w sprawie regulaminu wykonywania kary pozbawienia wolności.

W trakcie seminarium omówiono także odpowiedzialność za przebywanie w szpitalu, za leczenie, odpowiedzialność biegłych za wydawane opinie, odpowiedzialność kierowników podmiotów zakładów psychiatrycznych za wykonywanie ich kompetencji, a także odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa w trakcji wykonywania środka zabezpieczającego. 

Dr Hanna Machińska wskazała także na stwierdzony przez przedstawicieli RPO przypadek bezprawnego pozbawienia wolności na oddziale psychiatrii sądowej osoby, wobec której sąd nie orzekł izolacyjnego środka zabezpieczającego. To rodzi z kolei odpowiedzialność Skarbu Państwa za bezprawne pozbawienie wolności. Potencjalnie należy się również liczyć z pozwami za niehumanitarne wykonywanie środka zabezpieczającego. 

Seminarium było asumptem do zrelacjonowania ponownie zidentyfikowanych już problemów związanych z wykonywaniem środków zabezpieczających, w szczególności izolacyjnego środka w postaci pozbawienia wolności w zakładzie psychiatrycznym.