Biuletyn Informacji Publicznej RPO

We wtorkowy wieczór w Prudniku na spotkanie z RPO przyszło ponad 50 osób z prudnickiej i głubczyckiej rady seniorów. Obecny był też burmistrz Franciszek Fejdych i wiceburmistrz Stanisław Hawron.

Adam Bodnar opowiadał o działaniach Biura RPO na rzecz seniorów (patrz publikacje przywołane w załączniku do relacji).

- Pracując dla Rzecznika Praw Obywatelskich poznaje się zupełnie inną Polskę: trafiają do nas sprawy osób słabszych, pozbawionych pomocy, które już nie mają się do kogoś zwrócić. Tu uczymy się innego podejścia. Sprawami seniorów zajmujemy się dlatego, że osoby starsze zbyt często traktowane są przedmiotowo. Tymczasem najważniejsze jest dowiedzieć się, czego dana osoba potrzebuje, co chce zrobić, jakiego wyboru dokonać. Dla seniorów respektowanie tego prawa staje się kluczowe – mówiła dyr. Barbara Imiołczyk, współkierująca komisją ekspertów ds. osób starszych przy Biurze RPO.

Pierwsze pytanie w Prudniku dotyczyło tego, jak rozwijać przedsiębiorczość na rzecz seniorów? Przecież w takim Miechowie żyje z pomocy seniorom 650 osób!

- Byliśmy w Miechowie (w ramach spotkań regionalnych). Tam udało się zbudować dobrą współpracę między samorządem, radą seniorów i organizacjami pozarządowymi specjalizującymi się w usługach pielęgnacyjnych i opiekuńczych – mówił Adam Bodnar. Rekomendował wykorzystanie możliwości, jakie dają spółdzielnie socjalne.

Inicjatyw oddolnych na rzecz osób starszych jest u nas bardzo wiele. Ogromne znaczenie miało dla nas powstanie Ogólnopolskiego Parlamentu Seniorów, bo to dawało nadzieję na to, że ten typ wspólnej pracy pojawi się także w województwach samorządowych. Niestety, do tego nie doszło. Czy Rzecznik Praw Obywatelskich mógłby wesprzeć tę inicjatywę?

- To trudne pytanie. Pamiętajmy, że Ogólnopolski Parlament Seniorów – prawdopodobnie z obawy, że stanie się forum wymiany poglądów politycznych – nie spotkał się w Sejmie, ale w Muzeum Historii Żydów Polskich, i w wyniku tych działań przestał być formacją apolityczną. Obawiam się, że w takiej atmosferze wystąpienie RPO nie przyniesie efektów. Ale – skoro prawa seniorów przestały być tematem niepolitycznym, to może zadbajmy o to, by temat ten znalazł miejsce w programach wszystkich partii politycznych. I szukajmy poparcia dla tej idei w każdym z województw – powiedział rzecznik praw obywatelskich.

Rzecznik może służyć kontaktami z organizacjami na Śląsku i w Małopolsce – dodała Barbara Imiołczyk, a Adam Bodnar zaproponował: - Być może jesteście w stanie nawiązać współpracę z Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy, która jest przecież niezwykle skuteczną inicjatywą pomocy osobom starszym?

Lekarka i działaczka społeczna mówiła o tym, jak ważne jest uczenie się, jak dobrze pomagać – i chronić godność osób zależnych od opieki. - Bo tu nie tylko chodzi o procedury, ale o naukę wartości - mówiła Barbara Imiołczyk zapowiadając jesienną konferencję Rzecznika o standardach opieki.

- Jak ułatwić seniorom korzystanie z samochodów? Bo przecież trzeba dojeżdżać do dzieci, wnuków… A tu podrożało ostatnio OC, samochodu nie da się wyrejestrować na jakiś czas (np. kiedy człowiek słabiej się czuje). Dlaczego? To pytanie sala przywitała oklaskami. Ale Adam Bodnar tłumaczył, że sądy zaczęły orzekać wyższe odszkodowania  i to musiało spowodować konieczność podniesienia składek OC. Natomiast temat wyrejestrowania samochodu jest do zbadania i RPO może się tym zająć.

Mowa też była o kłopotach przy organizowaniu a potem finansowaniu hospicjum. – To poważny problem, wymaga zmiany podejścia do praw osób starszych, godnej starości i śmierci. Niestety, nasze państwo tego jeszcze nie zrobiło – komentował Adam Bodnar. Być może jakimś rozwiązaniem byłoby skorzystanie z programów prowadzonych w więzieniach: pozbawieni wolności pracują jako wolontariusze w hospicjach ucząc się na nowo, czym jest człowieczeństwo? Ten program się w Polsce udał, a jeśli udało by się dzięki temu stworzyć hospicjum, to łatwiej byłoby też je utrzymać dzięki takiemu szerokiemu zakorzenieniu społecznemu.

Rekomendacje ekspertów RPO dla społeczności lokalnych

Ostatnim osiągnięciem komisji ekspertów ds. osób starszych przy BRPO jest wydana w ubiegłym roku  publikacja „System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania”. Zawiera listę działań/usług w siedmiu obszarach (od bezpieczeństwa ekonomicznego po mieszkalnictwo).

Łatwo można dzięki niej sprawdzić, co jest do zrobienia w naszym najbliższym otoczeniu, żeby starsi ludzie mogli cieszyć się samodzielnością, a ich rodziny – jeśli nadejdzie czas opieki  - nie były przeciążone zadaniami opiekuńczymi. Może być kopalnią dobrych pomysłów do wykorzystania lokalnie i w debatach medialnych.

Eksperci zwracają uwagę, że te działania w najbliższym otoczeniu muszą być bardzo różnorodne i dobrze koordynowane. Nie wystarczy dobry lekarz, jeśli mieszkanie nie  jest dostosowane do potrzeb osoby starszej. Nie wystarczy przyjazny dom dziennego pobytu, jeśli nie ma do niego jak dojechać.

Zalecenia ekspertów – autorów publikacji rozpisane są bardzo szczegółowo, ze wskazaniem, kto i jak może się czym zająć. Poniżej tylko skrótowy wyciąg:

Zdrowie

Zdrowa starość zaczyna się za młodu, dlatego tak ważne jest popularyzowanie informacji dotyczących prawidłowej diety, dostępu do usług ochrony zdrowia, rehabilitacji.

Dla osób starszych bardzo ważne są – uwaga! – informacje  o  zajęciach  sportowych dla seniorów, o spotkaniach upowszechniających wiedzę z zakresu zdrowego trybu życia, spotkania ze specjalistami, np. dietetykami, rehabilitantami.

Do tego dochodzić powinny rzetelne informacje o ryzykach związanych z postępującym procesem biologicznego starzenia się, np. ryzyko upadków i sposoby zapobiegania. Trzeba to wiedzieć, zanim to się stanie!

Opieka geriatryczna i rehabilitacja

Osoby będące w zaawansowanym wieku (późniejsza faza starości) potrzebują opieki ze strony lekarza geriatry i współpracującego z nim zespołu opieki geriatrycznej. Leczenie się osoby starszej u kilku specjalistów jednocześnie bez możliwości całościowego spojrzenia na pacjenta i jego problemy zdrowotne może zmniejszać skuteczność terapii.

Osoby z zaburzeniami poznawczymi, zależnie od stopnia nasilenia tych zaburzeń, mogą korzystać z różnych, dostosowanych do ich sytuacji, form wsparcia środowiskowego, zarówno w środowisku zamieszkania, jak i w placówkach półotwartych.

To ważne zadanie dla samorządu lokalnego, a szczególnie dla podległych mu placówek służby zdrowia, ośrodki pomocy społecznej i środki wsparcia działające w systemie ośrodków pomocy społecznej.

To ważne, byśmy wszyscy zrozumieli, dlaczego na już musimy kształcić geriatrów i porządnie ich potem wynagradzać!

Organizacja dziennych form opieki

Nikt nie chciałby na starość trafić do domu opieki  - z dala od znajomych kątów, ludzi, drzew i zwierząt. Jak sprawić, by było to możliwe, choć powoli siły człowieka opuszczają? Kluczem są usługi opiekuńcze.

Usługi opiekuńcze będą zyskiwały na znaczeniu zarówno ze względu na rosnące potrzeby osób starszych, jak i z powodów natury ekonomicznej i związanych z organizacją pracy oraz optymalnym wykorzystaniem kadr.

Zapewnienie właściwej opieki w środowisku zamieszkania może mieć decydujące znaczenie dla jakości życia osoby starszej.

Sieć placówek dziennej opieki musi być w otoczeniu seniora (więc warto zacząć się za tym rozglądać, a samorząd powinien zacząć tworzyć bazę informacji o instytucjach dziennego pobytu, ich ofercie i profilu). Musi być do nich zapewniony dojazd/transport.  Te placówki – kluczowe dla tego, byśmy jak najdłużej mogli mieszkać w swoich mieszkaniach – muszą mieć oferty dostosowane do stanu zdrowia i potrzeb seniorów (np. dla osób chorych na chorobę Alzheimera).

Senior powinien mieć dostęp do dopasowanych indywidualnie usług opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania, wspierających go w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

Osoby starsze muszą otrzymywać wsparcie w postaci usług - w zakresie pomocy w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opieki higienicznej, rozwijaniu kontaktów ze środowiskiem i rodziną.

Równie ważne są usługi w ramach treningów samoobsługi i umiejętności w zakresie czynności dnia codziennego oraz umiejętności i funkcjonowania w życiu społecznym.

Takie instytucje powinny być tworzone w każdej gminie, a także w parafiach.

Ważne, by pamiętać, że opieka nad seniorem to nie jest wyłącznie zadanie jego rodziny, ale całej wspólnoty lokalnej

O czym warto pamiętać?

• O systemie dostarczania posiłków osobom niemogącym samodzielnie ich przygotować.
• O telefonie zaufania dla osób korzystających z usług opiekuńczych.
• O systemie oceny opiekunów środowiskowych dostępny dla osób poszukujących opiekuna (zarówno dla seniora, jak i jego bliskich).
• O rozwoju i wspieraniu wolontariatu osób starszych w obszarze usług opiekuńczych (samopomoc).
• O organizacji opieki krótkookresowej w placówkach świadczących całodobową opiekę (tzw. opieka wytchnieniowa dla krewnych opiekujących się na stałe seniorem).
• O opiece  psychologicznej dla bliskich osoby starszej.
• O wypożyczalniach sprzętu medycznego i do opieki nad osobami niesamodzielnymi.
• O bezpłatnej informacji o możliwościach uzyskania pomocy oferowanej przez wolontariuszy (banki czasu wolnego).

Wiele z tych działań to równocześnie doskonały pomysł na aktywność społeczną dla osób ciągle młodych (przynajmniej duchem, jeśli już nie ciałem)

Praca i aktywność kulturalna. Utrzymanie jak najdłużej aktywności, ale takiej, która dostosowana jest do wieku i możliwości, jest kluczowe dla dobrego samopoczucia.

Co jest potrzebne? Pracodawcy, w tym pracodawcy sektora publicznego muszą doceniać pracę osób starszych. Powinni mieć oni możliwość pracy dorywczej, ale też szkoleń. Informacja o możliwości takiej pracy powinna być łatwo dostępna (np. targi pracy dla seniorów). Musimy wykształcić doradców zawodowych pracujących z osobami starszymi!

Trzeba pamiętać o ułatwianiu seniorom dostępu do oferty kulturalnej, np. poprzez regulowanie zasad odpłatności, ale też przez dostosowanie pory imprez do potrzeb seniorów. Trzeba pamiętać, że organizatorzy takich imprez mogą  korzystać z wiedzy, doświadczenia i umiejętności seniorów.

Osoby starsze mogą się kształcić, a jeśli nie mogą już tergo robić same, trzeba zadbać o to, by miał im kto poczytać i nauczyć, jak się obsługuje nowoczesne urządzenia ułatwiające dostęp do kultury (uwaga do osób młodych: kiedy będziecie starsi, w obiegu będą urządzenia, których dziś nikt nie jest w stanie sobie wyobrazić. Wyjaśniając osobom starszym, jak odtwarzać audiobooka z tabletu, zwiększacie szanse, że kiedyś ktoś opowie wam, jak działa to „coś”).

Dochody seniorów. Nie , to nie tylko emerytury i renty

Zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego polega nie tylko na dostarczaniu środków utrzymania, ale i na ochronie przed ich utratą, której konsekwencją jest ograniczenie możliwości zaspokajania potrzeb.

Seniorzy będą bardziej aktywni, jeśli lokalna społeczność wprowadzi dla nich ulgi (np. karta seniora). Pomoc społeczna powinna pilnie baczyć, by osoby w trudnej sytuacji materialnej nie pozostawały bez pomocy.

Ale że wiele zależy od polityki emerytalno-rentowej państwa i polityki płacowej państwa, trzeba o tym głośno i dużo rozmawiać.

Bezpieczeństwo finansowe seniorów zależy też od ich wiedzy o świecie finansów. Dobra informacja pozwala na zapobieganie oszustwom i wyłudzeniom. Bardzo ważna jest dobra informacja konsumencka.

PRUDNICKA RADA SENIORÓW

powołana została w 2013 r.

Inicjatorem powołania Rady była Regina Sieradzka wraz z gronem aktywnych działaczy Stowarzyszenia Przyjaciół Liceum Ogólnokształcącego im. A. Mickiewicza i Uniwersytetu Złotego Wieku "Pokolenia". Prudnicka Rada Seniorów jest społecznym zrzeszeniem przedstawicieli prudnickich organizacji społecznych działających na rzecz osób starszych w gminie Prudnik. Podstawą działań inicjatorów powołania Rady, było powołania ciała reprezentującego interes seniorów i występującego w ich interesie wobec lokalnych władz samorządowych, monitorującego potrzeby prudnickich seniorów , opiniującego projekty prawa lokalnego pod kątem interesu osób starszych oraz podejmującego inicjatywy na ich rzecz.

GŁUBCZYCKA RADA SENIORÓW

powołana została w 2014 r. Przewodniczącym Rady jest Janusz Peczkis

GRS była wnioskodawcą i inicjatorem przystąpienia miasta Głubczyce do Międzynarodowej Sieci Miast Dobrego Życia Cittaslow. Brała aktywny udział w procesie przygotowawczym przystąpienia Głubczyc do Cittaslow oraz w procesie certyfikacji – wypełnianie arkuszy certyfikujących, spotkanie z Komisją Certyfikującą i promowanie miasta Głubczyce.

Idea Cittaslow wywodzi się z ruchu Slow Food i narodziła się we Włoszech w 1998 roku. Rok później cztery włoskie miasteczka powołały do życia międzynarodowe stowarzyszenie Cittaslow. Pierwsze miejscowości z Polski przystąpiły do sieci „miast dobrej jakości życia” w 2006 roku dzięki czemu kilkanaście miesięcy później powołano Polską Krajową Sieć Miast Cittaslow.