Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy opublikował raport na temat faktycznej sytuacji i praw osób LGBTI w Polsce
• Delegacja Rady Europy wyraziła zaniepokojenie przyjmowanymi przez polskie władze samorządowe uchwałami przeciwko „ideologii LGBT”
• Raport wzywa Radę Europy do podjęcia rezolucji skierowanej do polskich władz samorządowych w celu uchylenia „stref wolnych od ideologii LGBT” i zwiększenia zakresu ochrony praw człowieka osób LGBTI
• Stowarzyszenia władz lokalnych i regionalnych powinny działać jako platformy dialogu z przedstawicielami władz wybranych jednostek samorządowych

Raport opublikowany 10 lutego 2021 r. jest wynikiem delegacji w Polsce 2-3 listopada 2020 r. dwojga przedstawicieli Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy - Andrewa Boffa (Wlk. Brytania) oraz Yoomi Renstrom (Szwecja).

W trakcie misji Rady Europy sprawozdawcy przeprowadzili szereg spotkań z przedstawicielami: rządu, organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków, jak również z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Analizie poddana została sytuacja prawna i faktyczna osób LGBTI w Polsce, zwłaszcza w kontekście podejmowanych przez polskie samorządy w latach 2019-2020 uchwał dotyczących tzw. stref wolnych od ideologii LGBT oraz Samorządowych Kart Praw Rodziny.

„Miasta i regiony [w których przyjęto uchwały] stanowią jedną trzecią całej Polski, więc ich wpływu na osoby LGBTI nie można lekceważyć” - podkreślił Andrew Boff podczas posiedzenia Komisji Spraw Bieżących Rady Europy, która 10 lutego 2020 r. przyjęła raport. Sprawozdawca uważa, że przyjęcie uchwał wykluczających osoby LGBTI ze wspólnoty samorządowej zagrażają prawom i bezpieczeństwu tych osób, stanowiąc przykład działania, jakiego władze samorządowe, zobowiązane do przestrzegania praw człowieka, powinny unikać.

W raporcie wyrażono zaniepokojenie zmniejszeniem poziomu ochrony praw osób LGBTI w Polsce: poziom ochrony doznał istotnego regresu w ostatnich latach, co doprowadziło do pogłębienia mowy nienawiści wobec osób LGBTI, innych przestępstw na tle dyskryminacyjnym, a w konsekwencji do pogorszenia indywidualnych sytuacji osób LGBTI, w tym zwłaszcza młodzieży.

Rada Europy zwróciła uwagę na fakt, że samorząd terytorialny jest przede wszystkim odpowiedzialny za różne usługi publiczne, takie jak edukacja, zdrowie i bezpieczeństwo, z którymi ściśle związana jest potrzeba ochrony praw człowieka. Zadaniem władz lokalnych jest rozwiązywanie konfliktów w sposób niedyskryminujący, przejrzysty i integrujący społeczność, przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka. Uwzględniając, że międzynarodowe standardy praw człowieka stale się rozwijają i poszerzają zakres ochrony, kluczowe jest pogłębianie tej ochrony także na poziomie lokalnym, nie zaś prowadzenie polityki wykluczenia i lekceważenia istniejących problemów.

W tym zakresie raport zwraca uwagę na pogłębiające się podziały społeczne w Polsce, w tym wedle klucza religijnego, obyczajowego, terytorialnego, a także ze względu na problem równości płci oraz praw mniejszości seksualnych, przy czym podziały te pogłębiły się podczas kampanii prezydenckiej w 2020 r., kiedy osoby LGBTI stały się osią i ofiarami politycznego sporu.

Raport wyraża zaniepokojenie faktem, że podejmowane w latach 2019-2020 uchwały jednostek samorządu terytorialnego nie były spontaniczną inicjatywą władz lokalnych, lecz efektem działania partii politycznej oraz pozarządowej organizacji. Sam tekst uchwały został przygotowany jako wzór dla samorządów, który często w niezmienionej lub lekko zmienionej formie był przyjmowany jako treść podejmowanych uchwał. Pomimo uchylenia części z nich przez lokalne władze lub sądy administracyjne, wiele z nich na ternie Polski wciąż obowiązuje.

Odnotowano systemowe luki prawne w środkach ochrony przeciwko dyskryminacji osób LGBTI. Oprócz braku wyraźnego zakazu dyskryminacji osób LGBTI w ustawodawstwie antydyskryminacyjnym, także planowany na lata 2021-2030 Krajowy Program Działań na rzecz Równego Traktowania nie uwzględnia w sposób wyraźny osób LGBTI.

Raport zwraca uwagę na dobre praktyki, jak tworzone w Polsce koalicje miast, mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji w życiu lokalnym. Zdaniem sprawozdawców Rady Europy, praktyka ta powinna być wspierana zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.

Delegacja Rady Europy zarekomendowała jednocześnie przygotowanie specjalnej rezolucji Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych, skierowanej do polskich władz lokalnych i regionalnych, która będzie przypominać o roli władz lokalnych w ochronie praw swoich wyborców i zachęcać do opracowania polityk chroniących prawa mniejszości i grup szczególnie wrażliwych, a także wzywać władze samorządowe, które przyjęły deklaracje przeciwko ideologii LGBT oraz Samorządowe Karty Praw Rodziny, do ich uchylenia.