Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Poczta Polska ma dostawać dane wszystkich obywateli bez odpowiednich zabezpieczeń, z różnych źródeł i w bardzo szeroko zakreślonych celach 
• RPO wiele razy wskazywał na zagrożenia nieprawidłowego przetwarzania takich danych, jak imię i nazwisko, nr PESEL i adres przy obecnych możliwościach wyłudzania danych
• Obecnie zaś takie zagrożenia dotyczą wszystkich polskich obywateli
• - Mam nadzieję, że weźmie to Pan pod uwagę w dalszych działaniach – pisze Adam Bodnar do premiera Mateusza Morawieckiego

Rzecznik Praw Obywatelskich z uwagą przyjął informację o przesyłaniu przez Pocztę Polską S.A. drogą elektroniczną wniosków do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast o przekazywanie spisów wyborców. Wzbudziło to  bardzo poważne kontrowersje i niepokój władz samorządowych oraz obywateli.

W stanowisku Związku Miast Polskich wskazano m.in., że Kodeks wyborczy ani żadna inna ustawa nie przewidują udziału Poczty Polskiej, wymagającego udostępnienia tych danych. Władze samorządowe i obywatele podkreślają też brak odpowiednich ram prawnych do przekazywania Poczcie Polskiej danych ze spisów wyborców, co zagraża ochronie prywatności jednostki.

A jest ona chroniona na mocy art. 47 i 51 Konstytucji. Ograniczenia prawa do prywatności muszą być ustanowione w ustawie, nie mogą naruszać istoty wolności i praw i muszą służyć usprawiedliwionym konstytucyjnie celom.

Jako podstawę swych wniosków Poczta Polska podaje art. 99 ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, a także decyzję Prezesa Rady Ministrów z 16 kwietnia 2020 r. (dotyczącą podjęcia przez Pocztę Polską S.A. czynności niezbędnych do przygotowania wyborów na Prezydenta RP w 2020 r.). Budzi to zasadnicze wątpliwości. Przepis ten pozwala przekazać dane wszystkich obywateli bez odpowiednich zabezpieczeń, z różnych źródeł i w bardzo szeroko zakreślonych celach – wskazuje RPO.  

Należy zgodzić się, że obecnie wątpliwe jest istnienie podstawy ustawowej umożliwiającej przekazanie takich danych, zgodnie z art. 99 ustawy z 16 kwietnia 2020 r. Nie może nią być ustawa o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta RP zarządzonych w 2020 r. Jest ona bowiem dopiero procedowana w Senacie - nie jest zatem jeszcze obowiązującym  prawem.

Jeszcze surowiej ocenia tę sytuację Krakowski Instytut Prawa Karnego. Wskazuje, że polecenie przekazania Poczcie Polskiej spisu wyborców w stanie prawnym na 23 kwietnia 2020 r. nie ma podstawy prawnej i może nosić znamiona przestępstwa.

Ponadto podnoszone są bardzo poważne wątpliwości co do zabezpieczeń przekazywania tych danych osobowych. RPO zwraca uwagę na informację rządowego Zespołu CERT Polska, Wskazał on: "Analiza nagłówków wysłanych wiadomości e-mail wskazuje, że wiadomości te faktycznie zostały wysłane z serwerów wykorzystywanych przez Pocztę Polską. Z perspektywy problemów związanych z bezpieczeństwem komunikacji, w wiadomości brakuje podpisu cyfrowego potwierdzającego tożsamość nadawcy. Mając to na uwadze sugerujemy weryfikację treści wniosku niezależnymi kanałami oraz przeprowadzenie odpowiedniej analizy ryzyka co do zakresu i sposobu przekazania danych”.

Świadczy to, że komunikacja, która miała być oficjalną korespondencją w sprawie wyborów, sprawiała uzasadnione wrażenie ataku phishingowego i musiała podlegać dalszej weryfikacji. Takie praktyki należy ocenić jako mające niszczący wpływ na zaufanie do procesu wyborczego i niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa ze strony podmiotów publicznych.

Rzecznik wiele razy podkreślał konieczność ochrony danych  osobowych obywateli i wskazywał na zagrożenia jakie stwarza nieprawidłowe przetwarzanie danych takich jak imię i nazwisko, numer PESEL oraz adres przy obecnych możliwościach  np. wyłudzania danych przy pomocy nowych technologii. W chwili obecnej takie zagrożenia dotyczą wszystkich polskich obywateli.

- Mam nadzieję, że weźmie to Pan Premier pod uwagę w dalszych działaniach – napisał Adam Bodnar.

RPO zwrócił się do premiera Mateusza Morawieckiego o wskazanie m.in. podstaw działań Poczty Polskiej oraz jej obowiązków związanych z organizacją wyborów Prezydenta RP.

VII.501.108.2020