Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Polska naruszyła art. 6 europejskiej Konwencji Praw Człowieka gwarantujący każdemu prawo do sprawiedliwego procesu przed sądem ustanowionym zgodnie z ustawą - orzekł Europejski Trybunał Praw Człowieka
• TK z udziałem osoby wybranej na miejsce już zajete w TK nie jest bowiem sądem ustanowionym zgodnie z ustawą 
• Tak ETPCz rozstrzygnął sprawę polskiej spółki, która poskarżyła się do TK na przepisy prowadzące do niekorzystnego sądowego rozstrzygnięcia  (Xero Flor w Polsce sp. z o.o. przeciwko Polsce, 4907/18)
• Trybunał Konstytucyjny sprawę umorzył, a decyzję podpisał  tzw. sędzia-dubler
• W stanowisku dla ETPCz RPO wskazał, że sąd, w którego skład wchodzą osoby o kwestionowanym mandacie, nie jest sądem w rozumieniu prawa europejskiego. A zgodnie ze standardami europejskimi osoba w sposób rażąco niewłaściwie umocowana na stanowisku sędziowskim nie powinna pełnić funkcji orzeczniczych, pojawić się mogą bowiem wątpliwości dotyczące jej niezawisłości i niezależności

7 maja 2021 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wydał wyrok  - pierwszy dotyczący zmian w TK po 2015 r. Polska ma zapłacić spółce Xero Flor niemal 3,5 tys euro.

Zdanie odrębne do części wyroku złożył sędzia ETPCz Krzysztof Wojtyczek, według którego art. 6 EKPC nie stosuje się do sądów konstytucyjnych. 

Chodzi o sprawę spółki produkującej trawniki w rolkach, która ponosi szkody z powodu postanowień Prawa łowieckiego. Jej skarga konstytucyjna na przepisy tej ustawy została umorzona przez Trybunał Konstytucyjny, a decyzję podpisał Mariusz Muszyński. Jego uprawnienia do orzekania są kwestionowane, bo zajął miejsce innego poprawnie wybranego sędziego TK, którego nie zaprzysiągł prezydent. Dlatego też zdanie odrębne w tej sprawie napisał sędzia TK Piotr Tuleja – napisał, że „skład (Trybunału) został ukształtowany z naruszeniem Konstytucji, w szczególności z naruszeniem jej art. 194 ust. 1”.

Spółka poskarżyła się na to do ETPCZ, dowodząc, że naruszone zostało jej prawo do sądu. Pozbawił jej tego prawa ktoś, kto nie jest sędzią.

Przedstawiając przed ponad rokiem argumenty w stanowisku tzw. przyjaciela sądu (amicus curiae), Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że sprawa ta ma niezwykle ważne znaczenie dla obywateli Polski i ich prawa do sądu. RPO jest zdania, że wadliwe powołanie sędziego rzeczywiście powoduje wątpliwości co do prawidłowości orzeczenia wydanego w składzie z jego udziałem.

RPO podkreśłał, że zgodnie z europejskimi standardami organ sądowy musi być wybierany w zgodzie z systemem prawnym danego kraju. Dzięki temu bowiem sądy i trybunały są wolne od wpływów władzy wykonawczej. Jak wskazuje RPO – zgodnie ze standardami europejskimi osoba w sposób rażąco niewłaściwie umocowana na stanowisku sędziowskim nie powinna pełnić funkcji orzeczniczych. Sędziowie dublerzy cały czas mogą się obawiać, że prezydent przyjmie ślubowanie pierwotnie wybranych sędziów, nie mogą więc czuć się pewnie. Trybunał został podporządkowany, a władza wykonawcza w efekcie zyskała narzędzie do formalnego legalizowania ustaw przyjętych przez parlament mimo ich widocznych wad konstytucyjnych. To pozwoliło na przyjmowanie ustaw sądowych, których niekonstytucyjność staje się coraz poważniejszym problemem dla Polski i Polaków.

Podobne argumenty Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił także w sprawie islandzkiej. Obywatel Islandii skarży się przed ETPCz na wyrok wydany przez sędziego wybranego niezgodnie z islandzkim prawem; to sprawa Ástráðsson przeciwko Islandii. 1 grudnia 2020 r. ETPCz w składzie Wielkiej Izby wydał wyrok w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii. Określił w nim kryteria oceny wagi naruszenia procedury mianowania sędziów dla skuteczności aktu powołania na stanowisko sędziowskie. Potwierdził, że istotą procesu mianowania sędziów jest zagwarantowanie ich niezawisłości i bezstronności. Powołanie sędziego z rażącym naruszeniem prawa niweczy cel procesu mianowania i odbiera osobie powołanej legitymację do wykonywania funkcji sędziego w społeczeństwie demokratycznym.

VII.510.147.2019