Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• O umorzenie sprawy wniosku Prokuratora Generalnego, dotyczącego konstytucyjności Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wnosi Rzecznik Praw Obywatelskich
• Po majowym wyroku Trybunału w Strasburgu ws. orzekania w TK osoby do tego nieuprawnionej Zbigniew Ziobro zaskarżył do TK EKPC w zakresie obejmującym ten Trybunał
• Jego zdaniem ETPC nie może w ogóle badać prawidłowości składu TK - czemu RPO jest przeciwny  

29 lipca 2021 r. RPO doręczono zawiadomienie o wszczęciu postępowania TK z wniosku Prokuratora Generalnego z 27 lipca, dotyczącego kontroli konstytucyjności art. 6 ust. 1 zdanie 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Głosi on: "Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej”.

Wniosek ma związek z wydaniem 7 maja 2021 r. przez Europejski Trybunał Praw Człowieka wyroku w sprawie Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce. ETPC orzekł. że rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z udziałem osoby wybranej na miejsce już zajęte w TK narusza EKPC co do prawa do sądu, a organ z jej udziałem nie spełnia wymogu EKPC "sądu ustanowionego ustawą". Do tej sprawy w ETPC przyłączył się RPO.

Zbigniew Ziobro wniósł m.in., aby TK uznał art. 6 ust. 1 zdanie 1 EKPC (która jest podstawą działań ETPC) za niezgodny z art. 2, art. 8 ust. 1, art 10 ust. 2, art 173 i art. 175 ust. 1 Konstytucji - w zakresie, w jakim pojęcie "sąd" obejmuje także Trybunał Konstytucyjny. Według wniosku ETPC nie może zatem badać prawidłowości składu TK.

RPO zgłasza udział w postępowaniu wszczętym wnioskiem Prokuratora Generalnego (sygn. akt K 6/21). Przedstawia następujące stanowisko:

1. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, podlega umorzeniu z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia.
2. Z ostrożności procesowej, gdyby postępowanie jednak nie zostało umorzone,  Rzecznik wnosi o uznanie, że art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, we wskazanym przez Prokuratora Generalnego zakresie, nie jest niezgodny z powołanymi we wniosku Prokuratora Generalnego wzorcami konstytucyjnymi.

Uzasadnienie stanowiska RPO zostanie przesłane TK w terminie późniejszym.

Sprawa z wniosku premiera – po zbadaniu wniosku PG

31 sierpnia 2021 r. TK ma kontynuować rozprawę z wniosku premiera Mateusza Morawieckiego ws. konstytucyjności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej.  Niedawno RPO wniósł, aby TK przełożył rozprawę zaplanowaną na ten dzień. W składzie TK mają bowiem zasiąść osoby, których udział w świetle majowego wyroku ETPC oznacza niedochowanie wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą.

Wątpliwości premiera budzą przepisy prawa unijnego umożliwiające odstąpienie od stosowania polskiej Konstytucji - które uprawniają sąd do kontroli niezawisłości sędziów powołanych przez prezydenta oraz uchwał Krajowej Rady Sądownictwa ws. powołania sędziów. Powodem złożenia wniosku jest spór o sądownictwo. Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł już, że nowe przepisy mogą naruszać prawo unijne.

TSUE wydał kilka wyroków dotyczących standardów niezależności sądownictwa w odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy z Polski, Malty, Rumunii, Niemiec czy Holandii. Rządzący nie chcą, by te wyroki obowiązywały w Polsce - twierdzą, że wynika to z właściwej interpretacji Traktatu o Unii Europejskiej.

TK badał tę sprawę 13 lipca z udziałem RPO, który wniósł o jej  umorzenie. TK przerwał rozprawę do 15 lipca. Potem termin ten zmieniono na 3, a następnie na 31 sierpnia. Sprawa ma być badana w pełnym składzie - jak wnosił RPO.

Skoro zatem tę sprawę prezes TK przekazała na pełny skład, to będą w nim zasiadać osoby, których udział – w świetle wyroku ETPC – jest równoznaczny z niedochowaniem wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą.

A to prawidłowości udziału tych osób w składach orzekających TK dotyczy w istocie wniosek Prokuratora Generalnego. Wynik postępowania w tej sprawie będzie więc w bezpośredni sposób oddziaływał na ocenę prawidłowości ukształtowania składu orzekającego w sprawie z wniosku premiera.  

W ocenie Rzecznika zachodzi zatem podstawa do zawieszenia postępowania w tej sprawie do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego. W razie nieuwzględnienia tego wniosku RPO wnosi o odroczenie rozprawy  31 sierpnia do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego.

VII.510.75.2021