Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 31 sierpnia 2021 r. Trybunał Konstytucyjny ma kontynuować rozprawę z wniosku premiera Mateusza Morawieckiego ws. konstytucyjności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej
• Tymczasem Prokurator Generalny - po majowym wyroku Trybunału w Strasburgu ws. orzekania w TK osoby do tego nieuprawnionej - zaskarżył do TK Europejską Konwencję Praw Człowieka w zakresie obejmującym TK 
• Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi, aby do czasu zbadania tego wniosku TK przełożył rozprawę zaplanowaną na 31 sierpnia  
• Tego dnia w składzie TK mają bowiem zasiąść osoby, których udział w świetle wyroku ETPC oznacza niedochowanie wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą

Dlatego w ocenie RPO Marcina Wiącka zachodzi podstawa albo do zawieszenia, albo też odroczenia sprawy z wniosku Prezesa  Rady Ministrów (sygn. akt K 3/21). Wynik postępowania w TK z wniosku Prokuratora Generalnego (sygn. akt K 6/21) będzie miał bowiem wpływ na ocenę prawidłowości składu wyznaczonego do rozpoznania tej pierwszej sprawy.

29 lipca 2021 r. RPO doręczono zawiadomienie o wszczęciu postępowania TK z wniosku Prokuratora Generalnego z  27 lipca, dotyczącego kontroli konstytucyjności art. 6 ust. 1 zdanie 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Głosi on: "Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej”.

Wniosek ma związek z wydaniem 7 maja 2021 r. przez Europejski Trybunał Praw Człowieka wyroku w sprawie Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce. ETPC orzekł. że rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z udziałem osoby wybranej na miejsce już zajęte w TK narusza EKPC co do prawa do sądu, a organ z jej udziałem nie spełnia wymogu EKPC "sądu ustanowionego ustawą". Do tej sprawy w ETPC przyłączył się RPO.

Zbigniew Ziobro wniósł m.in., aby TK uznał art. 6 ust. 1 zdanie 1 EKPC (która jest podstawą działań ETPC) za niezgodny z art. 2, art. 8 ust. 1, art 10 ust. 2, art 173 i art. 175 ust. 1 Konstytucji - w zakresie, w jakim pojęcie "sąd" obejmuje także Trybunał Konstytucyjny. Według wniosku ETPC nie może zatem badać prawidłowości składu TK.

Wątpliwości premiera budzą zaś przepisy prawa unijnego umożliwiające odstąpienie od stosowania polskiej Konstytucji - które uprawniają sąd do kontroli niezawisłości sędziów powołanych przez prezydenta oraz uchwał Krajowej Rady Sądownictwa ws. powołania sędziów. Powodem złożenia wniosku jest spór o sądownictwo. Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł już, że nowe przepisy mogą naruszać prawo unijne.

TSUE wydał kilka wyroków dotyczących standardów niezależności sądownictwa w odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy z Polski, Malty, Rumunii, Niemiec czy Holandii. Rządzący nie chcą, by te wyroki obowiązywały w Polsce - twierdzą, że wynika to z właściwej interpretacji Traktatu o Unii Europejskiej.

TK badał tę sprawę 13 lipca z udziałem RPO, który wniósł o jej  umorzenie. TK przerwał rozprawę do 15 lipca. Potem termin ten zmieniono na 3, a następnie na 31 sierpnia. Sprawa ma być badana w pełnym składzie - jak wnosił RPO.

Skoro zatem tę sprawę prezes TK przekazała na pełny skład, to będą w nim zasiadać osoby, których udział – w świetle wyroku ETPC – jest równoznaczny z niedochowaniem wymogu ukształtowania składu orzekającego zgodnie z ustawą.

A to prawidłowości udziału tych osób w składach orzekających TK dotyczy w istocie wniosek Prokuratora Generalnego. Wynik postępowania w tej sprawie będzie więc w bezpośredni sposób oddziaływał na ocenę prawidłowości ukształtowania składu orzekającego w sprawie z wniosku premiera.  

W ocenie Rzecznika zachodzi zatem podstawa do zawieszenia postępowania w tej sprawie do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego. W razie nieuwzględnienia tego wniosku RPO wnosi o odroczenie rozprawy  31 sierpnia do czasu rozpoznania wniosku Prokuratora Generalnego.

Rzecznik przypomina, że Prokurator Generalny kilka lat temu zakwestionował prawidłowość powołania sędziów TK Stanisława  Rymara, Piotra Tulei i Marka Zubika (sygn. akt U 1/17). Ponad po trzech latach 12 marca 2020 r. TK umorzył postępowanie w tej sprawie.

Zanim to jednak nastąpiło, Prokurator Generalny składał wnioski o wyłączenie tych trzech sędziów od orzekania w innych sprawach. Znajdowały one  aprobatę TK (postanowienia z 6 marca 2017 r., sygn. akt Kp 4/15 i  8 marca 2017 r., sygn. akt Kp 1/17).

Także zatem ten fakt przemawia za zasadnością wniosku o zawieszenie postępowania (ewentualnie odroczenie) do czasu wydania definitywnego rozstrzygnięcia w sprawie zainicjowanej 27 lipca 2021 r. przez Prokuratora Generalnego.

VII.510.23.2021