Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Transseksualizm został ponownie uznany przez  MON za przesłankę dyskwalifikującą z zawodowej służby wojskowej 
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev pisze w tej sprawie do sekretarza stanu w MON Cezarego Tomczyka
• Pyta m.in., w jaki sposób i na jakiej podstawie faktycznej zróżnicowane cechy płciowe (interpłciowość - „obojnactwo") oraz transpłciowość („transseksualizm") miałyby stanowić przeszkodę do pełnienia służby wojskowej
• Podkreśla, że  Światowa Organizacja Zdrowia usunęła transpłciowość, w tym transseksualizm, z listy zaburzeń psychicznych

Na mocy art. 18 ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania RPO  analizuje, monitoruje i wspiera realizację zasady równego traktowania w Polsce. Dlatego zwraca uwagę MON na kwestię dostępu do służby wojskowej osób transpłciowych.

Jednym z postulatów Rzecznika z raportu: „Sytuacja prawna osób nieheteroseksualnych i transpłciowych w Polsce. Międzynarodowy standard ochrony praw człowieka osób LGBT i stan jego przestrzegania z perspektywy RPO” była zmiana rozporządzenia MON z 24 stycznia 2018 r. ws. orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej oraz trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach - poprzez usunięcie transseksualizmu z listy chorób uniemożliwiających czynną służbę wojskową.

Ponadto na utrudniony dostęp do służby wojskowej osób transpłciowych Rzecznik zwracał uwagę w wystąpieniu do MON z  14 maja 2020 r. Podnosił, że 18 czerwca 2018 r. Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała aktualizację Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. W obecnej wersji - ICD 11 - transpłciowość, w tym transseksualizm, zostały usunięte z listy zaburzeń psychicznych. 25 maja 2019 r. Zgromadzenie Ogólne WHO jednomyślnie przyjęło nową klasyfikację, zobowiązując tym samym państwa członkowskie, w tym Polskę, do jej wdrożenia. Argumentacja z tyego wystąpienia RPO pozostaje aktualna.

Zgodnie z rozporządzeniem MON z 25 marca 2024 r. w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach, które weszło w życie 28 marca 2024 r., „transseksualizm" i „obojnactwo" ponownie wymieniono jako choroby i ułomności będące podstawą do orzeczenia przez komisję kategorii „E" lub „N", oznaczających całkowitą, trwałą lub czasową niezdolność do czynnej służby wojskowej.

„Transseksualizm" i „obojnactwo" widnieją w wykazie chorób lub ułomności uwzględnianych przy orzekaniu o zdolności do służby wojskowej oraz służby poza granicami państwa, a także o ograniczonej zdolności do pełnienia zawodowej służby wojskowej w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych RP i rodzajach wojsk oraz na określonych stanowiskach służbowych wraz ze wskazaniem kategorii zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz warunkach orzeczenia o tych sprawach (załącznik nr 1 do rozporządzenia) oraz w wykazie chorób i ułomności uwzględnianym przy orzekaniu o zdolności do pełnienia służby w rodzajach wojsk i służb oraz na stanowiskach służbowych i funkcjach wojskowych wymagających szczególnych predyspozycji zdrowotnych oraz warunkach orzekania w tych sprawach (załącznik nr 2 do rozporządzenia).

W ocenie Rzecznika stan prawny ograniczający dostęp do służby wojskowej osobom transpłciowym i interpłciowym stoi w sprzeczności z aktualnym stanem wiedzy medycznej oraz z Zaleceniami Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie praw człowieka członków sił zbrojnych z 2010 r. i może być uznany za przejaw dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową.

A ze względu na ich przestarzałość, od terminów „transseksualizm" i „obojnactwo", użytych w rozporządzeniu MON z 25 marca 2024 r, .odchodzi się na rzecz określeń „transpłciowość" i „interpłciowość".

Valeri Vachev pyta Ministra, z jakich powodów „transseksualizm" został ponownie uznany w rozporządzeniu MON z 25 marca 2024 r. za przesłankę dyskwalifikującą z zawodowej służby wojskowej. Prosi też o wyjaśnienie, w jaki sposób i na jakiej podstawie faktycznej zróżnicowane cechy płciowe (interpłciowość - „obojnactwo") oraz transpłciowość („transseksualizm") miałyby stanowić przeszkodę do pełnienia służby wojskowej.

XI.801.12.2021