Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 24 listopada od godziny 14:45 do godziny 17:45 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
ZRPO zwraca uwagę MRPiPS na problem zawieszania działalności przez placówki całodobowej opieki, który ujawnił się ostatnio na tle aktywności KMPT.
Przedstawiciele KMPT zamierzali przeprowadzić niezapowiedzianą wizytację prewencyjną jednej z placówek całodobowej opieki, ujętej w prowadzonym i aktualizowanym przez Wojewodę Mazowieckiego rejestrze placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. Na miejscu uzyskali informację, że właścicielka placówki czasowo zawiesiła jej działalność. Informacja ta nie została jednak odnotowana w rejestrze.
Dyrektor KMPT zwrócił się do Dyrektor Wydziału Rodziny i Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Z odpowiedzi wynika, że ani ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, ani rozporządzenie MRiPS z 28 sierpnia 2020 r. w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę nie zawiera regulacji odnoszących się do zawieszenia prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę. Przepisy nie nakładają także na wojewodę obowiązku odnotowywania tego faktu w rejestrze placówek całodobowej opieki.
W odpowiedzi przywołano wydaną w 2019 r. interpretację Dyrektora Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej MRiPS, zgodnie z którą „fakt skorzystania przez przedsiębiorcę z możliwości zawieszenia działalności gospodarczej na podstawie art. 22 ustawy Prawo przedsiębiorców, pozostaje bez znaczenia dla oceny faktu prowadzenia przez tego przedsiębiorcę placówki zapewniającej całodobową opiekę. Jeżeli przedsiębiorca zawiesił działalność gospodarczą i jednocześnie nie prowadzi placówki zapewniającej całodobową opiekę, tzn. w placówce nie przebywają osoby, które wymagałyby takiej opieki, nie jest zasadne podjęcie decyzji uchylającej decyzję udzielającą zezwolenia na prowadzenie placówki, jeżeli nie zwrócił się o to przedsiębiorca".
Wydaje się, że brak regulacji odnoszących się do zawieszenia prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę oraz odnotowywania tego faktu w rejestrze prowadzonym przez wojewodę stanowi lukę prawną, wymagającą nowelizacji ustawy o pomocy społecznej.
Nie można bowiem analizować tego problemu jedynie z perspektywy przedsiębiorcy i przepisów Prawa przedsiębiorców. Należy przede wszystkim skupić się na dobrostanie osób przebywających w domach opieki. Zawieszenie działalności wiąże się z potrzebą zapewnienia przez rodziny opieki bliskim w innych placówkach. Brak regulacji w tym zakresie stanowi pole do nadużyć, które mogą bezpośrednio ingerować w stan zdrowia mieszkańców, ich poczucie bezpieczeństwa, a ponadto narażać na niepotrzebny stres.
W przekonaniu RPO prawodawca powinien stworzyć jasne i szczegółowe przepisy związane z procesem przeniesienia, którym przyświecać powinna idea poszanowania godności człowieka, a wszelkie związane z nim niezbędne zmiany winny powodować u pensjonariuszy i ich bliskich jak najmniejszą dolegliwość. W ustawie powinny znaleźć się nie tylko kwestie związane z trybem i okolicznościami przeniesienia mieszkańca, ale przede wszystkim termin, w którym mieszkaniec i jego bliscy poinformowani zostaną o planowanym zawieszeniu działalności. Osoby te muszą bowiem znaleźć odpowiedni do ich potrzeb nowy dom opieki lub zorganizować fachową pomoc w środowisku rodzinnym, co często jest procesem długotrwałym.
Innym zagadnieniem jest brak regulacji zobowiązującej wojewodę do odnotowywania w rejestrze zawieszenia działalności domów opieki.
Prawodawca powinien zagwarantować, aby te placówki oferowały jak najwyższy standard usług, a przepisy regulujące ich funkcjonowanie były jak najbardziej przejrzyste i szczegółowe. W wielu przypadkach mieszkańcom i ich rodzinom w momencie wyboru domu opieki mogą towarzyszyć silne emocje. Związane są one zazwyczaj z nagłym pogorszeniem stanu zdrowia przyszłego pensjonariusza, przebytą hospitalizacją czy innymi trudnymi wydarzeniami, które nierzadko powodują, że wyboru trzeba dokonać w trybie pilnym. Należy także mieć na względzie, że sam fakt zmiany miejsca pobytu i rozłąki z bliskimi może powodować dodatkowy stres.
Dlatego rejestry powinny być jak najbardziej transparentne i zawierać niezbędne informacje, do których bez wątpienia należy zaliczyć adnotację o czasowym zawieszeniu działalności. Osoba potrzebująca zapewnić całodobową, fachową opiekę sobie lub członkowi rodziny, zwłaszcza w trybie pilnym, nie powinna tracić czasu na próbę nawiązania kontaktu z placówką, która faktycznie nie funkcjonuje.
Dostępność informacji o zawieszeniu działalności placówki ma także znaczenie z punktu widzenia planowania i realizowania wizytacji KMPT. Z uwagi na ich niezapowiedziany charakter wizytacji, nie jest możliwe uprzednie skontaktowanie się z placówką w celu upewnienia się, czy jej działalność nie została zawieszona.
ZRPO prosi Panią Minister o stanowisko oraz informację o ewentualnie podjętych działaniach.
KMP.573.12.2023
