Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie ma dziś przepisów ws. zawieszania placówek zapewniających całodobową opiekę oraz odnotowywania tego w rejestrze wojewody. To luka prawna, która wymaga nowelizacji ustawy o pomocy społecznej
• Brak regulacji w tym zakresie stanowi pole do nadużyć, które mogą bezpośrednio ingerować w stan zdrowia mieszkańców, ich poczucie bezpieczeństwa, a ponadto narażać na niepotrzebny stres
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski pisze do minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk

ZRPO zwraca uwagę MRPiPS na problem zawieszania działalności przez placówki całodobowej opieki, który ujawnił się ostatnio na tle aktywności KMPT. 

Przedstawiciele KMPT zamierzali przeprowadzić niezapowiedzianą wizytację prewencyjną jednej z placówek całodobowej opieki, ujętej w prowadzonym i aktualizowanym przez Wojewodę Mazowieckiego rejestrze placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. Na miejscu uzyskali informację, że właścicielka placówki czasowo zawiesiła jej działalność. Informacja ta nie została jednak odnotowana w rejestrze.

Dyrektor KMPT zwrócił się do Dyrektor Wydziału Rodziny i Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Z odpowiedzi wynika, że ani ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, ani rozporządzenie MRiPS z 28 sierpnia 2020 r. w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę nie zawiera regulacji odnoszących się do zawieszenia prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę. Przepisy nie nakładają także na wojewodę obowiązku odnotowywania tego faktu w rejestrze placówek całodobowej opieki.

W odpowiedzi przywołano wydaną w 2019 r. interpretację Dyrektora Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej MRiPS, zgodnie z którą „fakt skorzystania przez przedsiębiorcę z możliwości zawieszenia działalności gospodarczej na podstawie art. 22 ustawy Prawo przedsiębiorców, pozostaje bez znaczenia dla oceny faktu prowadzenia przez tego przedsiębiorcę placówki zapewniającej całodobową opiekę. Jeżeli przedsiębiorca zawiesił działalność gospodarczą i jednocześnie nie prowadzi placówki zapewniającej całodobową opiekę, tzn. w placówce nie przebywają osoby, które wymagałyby takiej opieki, nie jest zasadne podjęcie decyzji uchylającej decyzję udzielającą zezwolenia na prowadzenie placówki, jeżeli nie zwrócił się o to przedsiębiorca".

Wydaje się, że brak regulacji odnoszących się do zawieszenia prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę oraz odnotowywania tego faktu w rejestrze prowadzonym przez wojewodę stanowi lukę prawną, wymagającą nowelizacji ustawy o pomocy społecznej.

Nie można bowiem analizować tego problemu jedynie z perspektywy przedsiębiorcy i przepisów Prawa przedsiębiorców. Należy przede wszystkim skupić się na dobrostanie osób przebywających w domach opieki. Zawieszenie działalności wiąże się z potrzebą zapewnienia przez rodziny opieki bliskim w innych placówkach. Brak regulacji w tym zakresie stanowi pole do nadużyć, które mogą bezpośrednio ingerować w stan zdrowia mieszkańców, ich poczucie bezpieczeństwa, a ponadto narażać na niepotrzebny stres.

W przekonaniu RPO prawodawca powinien stworzyć jasne i szczegółowe przepisy związane z procesem przeniesienia, którym przyświecać powinna idea poszanowania godności człowieka, a wszelkie związane z nim niezbędne zmiany winny powodować u pensjonariuszy i ich bliskich jak najmniejszą dolegliwość. W ustawie powinny znaleźć się nie tylko kwestie związane z trybem i okolicznościami przeniesienia mieszkańca, ale przede wszystkim termin, w którym mieszkaniec i jego bliscy poinformowani zostaną o planowanym zawieszeniu działalności. Osoby te muszą bowiem znaleźć odpowiedni do ich potrzeb nowy dom opieki lub zorganizować fachową pomoc w środowisku rodzinnym, co często jest procesem długotrwałym.

Innym zagadnieniem jest brak regulacji zobowiązującej wojewodę do odnotowywania w rejestrze zawieszenia działalności domów opieki.

Prawodawca powinien zagwarantować, aby te placówki oferowały jak najwyższy standard usług, a przepisy regulujące ich funkcjonowanie były jak najbardziej przejrzyste i szczegółowe. W wielu przypadkach mieszkańcom i ich rodzinom w momencie wyboru domu opieki mogą  towarzyszyć silne emocje. Związane są one zazwyczaj z nagłym pogorszeniem stanu zdrowia przyszłego pensjonariusza, przebytą hospitalizacją czy innymi trudnymi wydarzeniami, które nierzadko powodują, że wyboru trzeba dokonać w trybie pilnym. Należy także mieć na względzie, że sam fakt zmiany miejsca pobytu i rozłąki z bliskimi może powodować dodatkowy stres.

Dlatego rejestry powinny być jak najbardziej transparentne i zawierać niezbędne informacje, do których bez wątpienia należy zaliczyć adnotację o czasowym zawieszeniu działalności. Osoba potrzebująca zapewnić całodobową, fachową opiekę sobie lub członkowi rodziny, zwłaszcza w trybie pilnym, nie powinna tracić czasu na próbę nawiązania kontaktu z placówką, która faktycznie nie funkcjonuje.

Dostępność informacji o zawieszeniu działalności placówki ma także znaczenie z punktu widzenia planowania i realizowania wizytacji KMPT. Z uwagi na ich niezapowiedziany charakter wizytacji, nie jest możliwe uprzednie skontaktowanie się z placówką w celu upewnienia się, czy jej działalność nie została zawieszona.

ZRPO prosi Panią Minister o stanowisko oraz informację o ewentualnie podjętych działaniach.

KMP.573.12.2023