Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Należy stworzyć zachęty dla pielęgniarek i ratowników medycznych, aby podejmowali pracę w domach pomocy społecznej
• Dziś pielęgniarkom się to nie opłaca finansowo wobec lepszych płac  w placówkach zdrowia - a ratownikom medycznym nie pozwalają na to przepisy
• AKTUALIZACJA: Prowadzone są prace mające na celu umożliwienie dps-om wykonywanie działalności leczniczej i w konsekwencji zawierania przez nie umów na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym Funduszem Zdrowia - odpowiada resort zdrowia
• Wobec złożoności tematyki zatrudnienia pielęgniarek oraz specjalistów innych zawodów medycznych w dps, kwestia ta wymaga wprowadzenia zmian systemowych, jak również konsultacji z NFZ

Rzecznik Praw Obywatelskich napisał w tej sprawie do ministrów zdrowia oraz rodziny i polityki społecznej.

Jak wynika z doświadczeń Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, wizytującego od wielu lat domy pomocy społecznej, jedną z podstawowych potrzeb ich mieszkańców jest odpowiednia opieka lekarska i pielęgniarska. Większość mieszkańców boryka się z  przewlekłymi chorobami somatycznymi, psychicznymi lub innymi wynikającymi z zaawansowanego wieku lub urazów. Konieczne jest zatem zapewnienie im stałej opieki pielęgniarskiej oraz systematycznych wizyt lekarskich.

Zgodnie z ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej umożliwia się zatrudnienie pielęgniarki w domach pomocy społecznej określonych w przepisach o pomocy społecznej, z uwzględnieniem uprawnień zawodowych. Jednakże status pielęgniarki zatrudnionej w dps jest inny niż zatrudnionej w placówkach służby zdrowia. Główną przyczynę stanowi zróżnicowanie wysokości wynagrodzenia: pielęgniarki zatrudnione w podmiotach leczniczych otrzymują zdecydowanie wyższe wynagrodzenie niż pracujące w dps. Ich  wynagrodzenie pochodzi z budżetu samorządów.

Nierówności w wynagradzaniu pielęgniarek zatrudnionych w dps-ach (brak dodatków, podwyżek, ekwiwalentu za pracę w niedzielę i święta, etc.) w porównaniu z pracującymi w służbie zdrowia, skutkują w praktyce olbrzymimi problemami w pozyskiwaniu do pracy w dps-ach osób o tym wykształceniu, jak również częstymi rezygnacjami pielęgniarek z pracy w dps na rzecz podmiotów leczniczych.

Dużym wsparciem dla personelu dps byłaby również możliwość zatrudnia ratowników medycznych. Jednakże ustawa z o Państwowym Ratownictwie Medycznym nie przewiduje wprost możliwości wykonywania zawodu ratownika medycznego w dps.

Dodatkowo w rozporządzeniu z 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych nie wymienia się stanowiska „ratownik medyczny”. To uniemożliwia zatrudnianie w dps-ach ratowników medycznych. W praktyce dyrektor domu pomocy społecznej może zatrudnić ratownika medycznego na stanowisku np. opiekuna, przy zastrzeżeniu, że nie wykonując zawodu ratownika medycznego nie udziela on świadczeń zdrowotnych.

Brak pielęgniarek, położnych i ratowników medycznych powoduje, że większość pracy nad mieszkańcami dps przeniesiona zostaje na barki opiekunów mających znacznie mniejsze uprawnienia. Sytuacja była szczególnie trudna w ciągu trwania pandemii Covid-19.

- W mojej ocenie konieczne jest zatem podjęcie działań przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz przez Ministra Zdrowia zmierzających bezpośrednio do zmiany przepisów prawa, poprzez stworzenie zachęty dla specjalistów reprezentujących wskazane wyżej grupy zawodowe do podejmowania zatrudnienia w domach pomocy społecznej – napisał Adam Bodnar ministrom.

Odpowiedź wiceministra MRiPS Stanisława Szweda

(...) Zagadnienia związane ze świadczeniem usług pielęgniarskich w domach pomocy społecznej oraz różnym statusem pracowników medycznych zatrudnionych w tych placówkach i w podmiotach ochrony zdrowia są od dłuższego czasu przedmiotem stosownych analiz, jednakże z uwagi na swój systemowy charakter, wymagają uzgodnień z Ministerstwem Zdrowia.

Kwestia usług pielęgniarskich w domach pomocy społecznej zauważona została także przez Radę Pomocy Społecznej, co zaowocowało powołaniem w jej ramach Zespołu ds. Rekomendacji w zakresie usług medycznych, pielęgniarskich i opiekuńczych w domach pomocy społecznej.

Pragnę zapewnić, że Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zdaje sobie sprawę z dużej odpowiedzialności i wielu trudności do pokonania, jakie wiążą się z pracą wszystkich pracowników – nie tylko pielęgniarek, zatrudnionych w domach pomocy społecznej. Wybór pracy w DPS oznacza powołanie do zajmowania się częściowo i całkowicie niesamodzielnymi osobami, które wymagają opieki, leczenia, pielęgnacji i wsparcia. Dlatego też co roku Ministerstwo wspiera samorządy w realizacji ich zadania własnego, jakim jest prowadzenie domów pomocy społecznej, przekazując im dodatkowe środki finansowe, które mogą zostać przeznaczone między innymi na wynagrodzenia pracowników tych jednostek.

W 2020 roku, w związku z sytuacją epidemiczną w kraju wywołaną rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, rozdysponowano środki rezerw celowych budżetu państwa, na podstawie art. 115 ustawy o pomocy społecznej, jako dofinansowanie zadania własnego jednostek samorządu terytorialnego, w wysokości 115 237 675 zł. Środki te przeznaczone były zwłaszcza na zagwarantowanie właściwej opieki nad mieszkańcami, w szczególności na wynagrodzenia i gratyfikacje dla osób świadczących pracę oraz zapewniających ciągłość realizacji usług w tych placówkach Z powyższej kwoty na zapewnienie kadry niezbędnej do zachowania ciągłości usług świadczonych przez te jednostki wydatkowano - 83 336 845,79 zł (73% środków), z czego 81 842 617,39 zł wydatkowano na dodatki do wynagrodzeń (w tym np. premie, dodatki zadaniowe, nagrody), a tylko 1 494 228,40 zł na zatrudnienie dodatkowego personelu.

Wsparcie domów pomocy społecznej na zadania związane z przeciwdziałaniem skutkom rozprzestrzeniania się wirusa SARS-Cov-2 w roku bieżącym przewidziane jest w ramach Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 na 2021 r., utworzonego na podstawie art. 65 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568, z późn. zm.). W ramach ww. Funduszu na wsparcie domów pomocy społecznej uruchomiono kwotę 49 286 646 zł. Pomoc przeznaczona jest dla domów pomocy społecznej, prowadzonych przez jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego oraz na ich zlecenie. Środki mogą zostać wydatkowane na przygotowanie i zabezpieczenie domów pomocy społecznej przed wzrostem zakażeń wywołanych wirusem SARS-CoV-2, w tym na zakup środków ochrony osobistej, niezbędnego sprzętu i wyposażenia, a także na zapewnienie kadry niezbędnej do utrzymania ciągłości usług świadczonych przez te jednostki.

Jednocześnie zapewniam, że poruszana w piśmie Pana Rzecznika problematyka tj. status pracowników medycznych zatrudnionych w domach pomocy społecznej jest obecnie przedmiotem wspólnych analiz z Ministerstwem Zdrowia.

Odpowiedź wiceministra zdrowia Piotra Brombera

Odpowiadając na pismo znak: KMP.575.9.2021.JJ z dnia 8 lutego 2022 r., nawiązujące do wcześniejszej korespondencji, w której zasygnalizowany został problem nierówności w wynagradzaniu pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej i tych pracujących w służbie zdrowia, jak również zawarty został wniosek o podjęcie działań zmierzających bezpośrednio do zmiany przepisów prawa, poprzez stworzenie zachęty dla specjalistów reprezentujących wymienione w przedmiotowym piśmie grupy zawodowe do podejmowania zatrudnienia w domach pomocy społecznej, przepraszając za opóźnienie - uprzejmie informuję, iż we współpracy z Ministrem Rodziny i Polityki Społecznej prowadzone są prace mające na celu umożliwienie domom pomocy społecznej wykonywanie działalności leczniczej (jako podmiotom leczniczym) i w konsekwencji zawierania przez nie umów (jako świadczeniodawców) na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Z uwagi jednak na złożoność tematyki dotyczącej zatrudnienia pielęgniarek oraz specjalistów innych zawodów medycznych w domach pomocy społecznej, kwestia ta wymaga wprowadzenia zmian systemowych, jak również konsultacji z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Wobec powyższego, uprzejmie informuję, że o podjętych ustaleniach poinformuję Pana Ministra odrębnym pismem. 

KMP.575.9.2021