Biuletyn Informacji Publicznej RPO

19 października 2023 r. w Biurze RPO odbyło się posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Głuchych. Uczestnicy spotkania podsumowali stopień dostępności kampanii wyborczej i wyborów parlamentarnych, omówili problemy poruszone na zjeździe kobiet z niepełnosprawnościami w Łodzi i przedstawili postulaty zmian ustaw dotyczących funkcjonowania polskiego języka migowego w przestrzeni publicznej.

Pierwszy temat jaki został poruszony na posiedzeniu Komisji Ekspertów dotyczył dostępności wyborów. Dorota Beker z BRPO podkreśliła jakie działania podjęło biuro na rzecz dostępności komunikacyjno-informacyjnej. Pracownicy Biura prowadzili korespondencję z przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej, w której wielokrotnie zachęcali do zwracania uwagi samorządom, komitetom wyborczym na działania zwiększające dostępność. Na wniosek BRPO, w zakresie praw osób głuchych PKW przychyliło się jedynie do zmiany nazwy filmików opatrzonych podpisem j. polski migowy na wprowadzenie pełnej nazwy – polski język migowy (PJM). Dorota Beker przedstawiła również wystąpienie do Przewodniczącego KRRiT, który zapewnił, że zwróci uwagę nadawców publicznych – by wsparli oni osoby z niepełnosprawnością wzroku i słuchu, umożliwiając im zdobycie informacji o kandydatach startujących w tegorocznych wyborach oraz przedstawianych przez nich programach.

Całość działań Rzecznika Praw Obywatelskich na rzecz dostępności oraz pisma kierowane do PKW znajdują się na podstronie serwisu bip.brpo.gov.pl.

Eksperci zwrócili uwagę, że żadna partia nie zadbała o tłumaczenie swoich spotów na PJM. Jedyną kandydatką, która zadbała o tłumaczenie na PJM swoich spotów wyborczych była Daria Gosek-Popiołek. W mediach społecznościowych takich jak TikTok czy Instagram zaobserwowali jedynie umieszczanie napisów co nie pozwala zapoznać się z materiałem osobom posługującym się polskim językiem migowym. Podkreślono jednak, że tłumaczenie debaty wyborczej w TVP spełniało wymogi jakościowe, wizerunek tłumacza był większy niż dotychczas aczkolwiek wciąż nie w standardzie 1/8 ekranu, a tłumacze pracowali w zespole. Oburzenie wywołał również fakt braku tłumacza PJM podczas ogłaszania wyników wyborów przez PKW. Zuzanna Borowska podkreśliła również, że ze względu na brak odpowiednich tłumaczeń osoby G/głuche często nie wiedzą w jaki sposób głosować przez co nie angażują się w życie polityczne. Wskazano, także, iż podczas oddawania głosu w lokalu wyborczym powinien być obecny g/Głuchy doradca, który udzieli wsparcia osobom g/Głuchym. Podkreślono również konieczność zmian w aktach prawnych, aby dostępność była obowiązkiem, a nie tylko dobrą wolą.

Wskazano, że działania na rzecz odstępności powinny mieć charakter ciągły ponieważ w najbliższym czasie czekają nas wybory samorządowe, prezydenckie i do Parlamentu Europejskiego.

Drugi temat spotkania dotyczył zjazdu kobiet z niepełnosprawnościami w Łodzi. 15 czerwca 2023 roku w siedzibie Oddziału Łódzkiego Polskiego Związku Głuchych 11 głuchych uczestniczek rozmawiało w PJM. Omówiono 6 problemów/zagadnień:

dostęp do instytucji i usług, rynek pracy, edukacja, zdrowie, godzenie życia zawodowego z rodzinnym, głuche kobiety z innych krajów w Polsce. Uczestniczki rozmawiały o swoich doświadczeniach i barierach jakich doświadczają w każdym z tych obszarów jako G/głuche i słabosłyszące kobiety. Z podsumowania wynikło, że największą barierą w każdym z poruszanych tematów jest bariera komunikacyjna, kolejną brak właściwej obsługi wynikający z braku wiedzy na temat potrzeb osób G/głuchych i słabosłyszących oraz ze stereotypów na temat tej społeczności. Barbara Imiołczyk zachęcała aby osoby głuche brały udział w spotkaniach kobiet z niepełnosprawnościami, żeby ich potrzeby również zostały dostrzeżone w debacie o dostępności.

Kolejno podniesione zostały przez Pana Stanisława Porowskiego i Daniela Kowalskiego kwestie petycji, które zostały złożone do Sejmu i Senatu w ubiegłej kadencji przez Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych o zmianę poniższych ustaw:

• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się – zapewnienia osobom głuchym możliwości korzystania z tłumacza polskiego języka migowego we wszystkich instytucjach publicznych finansowanych ze środków publicznych (P10-58/21).
• Dostępność do tłumaczy PJM w placówkach służby zdrowia konieczność nowelizacji ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie wprowadzenia obowiązku zapewnienia osobom G/głuchym w placówkach służby zdrowia dostępu do tłumacza polskiego języka migowego.
• Pełna dostępność do TV w formie napisów oraz tłumaczeń na polski język migowy - konieczność nowelizacji ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji.

Wszystkie petycje SPIPG można znaleźć na stronie Stowarzyszenia.

Petycje Stowarzyszenia Polski Instytut Praw Głuchych dotyczą miedzy innymi dostępu do tłumaczy PJM we wszystkich jednostkach finansowanych z budżetu państwa. W petycjach podkreślono również potrzebę skupienia się na wykorzystaniu nowych technologii w kontaktach w placówkach opieki zdrowotnej, co znacznie ułatwi kontakt z g/Głuchym pacjentem. Z kolei brak dostępności programów telewizyjnych prowadzi do wykluczenia z życia społecznego i dyskryminacji.

Dr Dominika Wiśniewska w swojej wypowiedzi wskazała, że nawet największy szpital kliniczny nie jest w stanie ponieść kosztów tłumacza PJM, ze względu na brak źródła finansowania tłumaczy. Szpitale w swoich budżetach nie mają zakontraktowanej usługi tłumaczenia na PJM, a przyjęcie tłumacza na stałe wiązałoby się z obniżeniem wynagrodzeń lekarzy. Dlatego też niezbędne jest stałe źródło finansowania dla tłumacza oraz uregulowanie zasad jego pracy w placówkach opieki zdrowotnej. Ustawa powinna wskazywać kto ma być płatnikiem takiej usługi. Aktualnie NFZ nie finansuje usług takiego tłumaczenia.