Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele pytają o tworzenie zagranicznych obwodów głosowania w poszczególnych państwach
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapowiada zwiększenie liczby tych lokali
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi ministra Zbigniewa Raua o informacje w sprawie
• AKTUALIZACJA: W nadchodzących wyborach liczba obwodowych komisji wyborczych powinna wzrosnąć w stosunku do wyborów w 2019 r. i osiągnąć ok. 400; w 2019 r. utworzono 320 OKW za granicą - odpowiada resort. Potrzebę zwiększenia wywodzi z wzrostu w kolejnych wyborach frekwencji głosujących za granicą
• AKTUALIZACJA2: W związku z wyznaczeniem przez Prezydenta RP daty wyborów zastępca RPO Stanisław Trociuk zwraca się do sekretarza stanu w MSZ Piotra Wawrzyka o przedstawienie projektu rozporządzenia MSZ ws. zagranicznych obwodów głosowania, gdy tylko zostanie on ukończony. 

Do RPO wpływają wnioski obywateli dotyczące tworzenia zagranicznych obwodów głosowania w poszczególnych państwach. Jednocześnie w mediach pojawiają się informacje o planowanym zwiększeniu liczby tych lokali.

Zamiar ten potwierdził również dyrektor Departamentu Konsularnego MSZ Marcin Jakubowski podczas posiedzenia komisji senackich 9 maja 2023 r.

Biorąc pod uwagę, że zgodnie z art. 14 § 2 Kodeksu wyborczego ostateczna decyzja w tej sprawie należy do Ministra Spraw Zagranicznych, Rzecznik prosi o przekazanie informację dotyczących utworzenia planowanych zagranicznych obwodów głosowania.

- Pragnę jednocześnie podkreślić, że utworzenie odpowiedniej liczby zagranicznych obwodów głosowania oraz sposób ich rozmieszczenia, zapewniający ich dostępność, są kluczowe dla efektywnego skorzystania przez obywateli przebywających za granicą z przysługującego im prawa określonego w art. 62 ust. 1 Konstytucji RP – podkreśla Marcin Wiącek w piśmie do Ministra.

Konieczność zadbania o odpowiednią organizację głosowania za granicą w zbliżających się wyborach jest o tyle istotna, że - jak wskazał RPO w wystąpieniu z 12 kwietnia 2023 r. do marszałków Sejmu i  Senatu - obowiązujące przepisy Kodeksu wyborczego mogą prowadzić do naruszenia praw wyborczych obywateli przebywających za granicą w przypadku przeciążenia obwodów głosowania poza Polską i opóźnień w ustaleniu jego wyników.

Odpowiedź Piotra Wawrzyka, sekretarza stanu w MSZ

Ministerstwo Spraw Zagranicznych prowadzi prace zmierzające do prawidłowego przygotowania i przeprowadzenia wyborów za granicą. Przebiegają one w kilku płaszczyznach, w tym: informatycznej, legislacyjnej i organizacyjnej. W ramach przygotowań przedmiotem analizy jest liczba i usytuowanie obwodowych komisji wyborczych (OKW) za granicą. W tym zakresie blisko współpracujemy z placówkami zagranicznymi.

W oparciu o dotychczasowe szacowania stoimy na stanowisku, że w nadchodzących wyborach liczba OKW powinna wzrosnąć w stosunku do liczby obwodów w wyborach w 2019 r. osiągając wartość ok. 400 (w 2019 r. utworzono 320 OKW za granicą). Potrzebę zwiększenia liczebności OKW wywodzimy z obserwowanego wzrostu w kolejnych wyborach frekwencji głosujących za granicą (w 2015 r. uprawnionych do głosowania za granicą było blisko 197 tys. obywateli, w 2019 r. liczba ta wzrosła do 350 tys.). Czynnikiem wpływającym na potrzebę zwiększenia globalnej liczby OKW może być także wprowadzone ostatnią nowelizacją ustawy Kodeks Wyborczy dalsze sformalizowanie procedury ustalania wyników głosowania w obwodzie. Może to wpłynąć na zwiększone obciążenie niektórych komisji, które zneutralizować pozwoli odpowiedni wzrost liczby OKW.

W marcu br., na prośbę resortu spraw zagranicznych, konsulowie przedstawili propozycje w zakresie liczby OKW w poszczególnych okręgach konsularnych. Dane te zostały poddane analizie, na podstawie której zwrócono się do 35 wybranych placówek, które w 2019 r. obsłużyły największą liczbę uprawnionych do głosowania (w tym: w Wielkiej Brytanii, USA, Kanadzie, w Niemczech, Belgii, Holandii, Norwegii, Francji) o dalsze, bardziej precyzyjne, szacowanie - o ile to możliwe z uwzględnieniem konkretnego ulokowania poszczególnych komisji wyborczych. W skali globalnej dane te wskazują, że placówki będą w stanie zorganizować we wszystkich okręgach konsularnych łącznie ok. 400 komisji wyborczych.

Należy dodać, że przy planowaniu rozmieszczenia i liczby OKW bierze się pod uwagę czynniki takie jak: szacowana frekwencja wyborcza (w oparciu o dane dot. liczby  zamieszkujących i przebywających uprawnionych do głosowania), zasoby osobowe i organizacyjne placówek, warunki bezpieczeństwa w państwie przyjmującym i jego stosunek do organizacji wyborów przez państwo obce na jego terytorium, jak też dostępność infrastruktury polonijnej (np. domów polskich, bibliotek, parafii, etc.).

Proces analizowania rozmieszczenia obwodowych komisji wyborczych jest nadal w toku. Prace koncepcyjne potrwają do lipca br. W kolejnej fazie resort przystąpi do działań legislacyjnych w celu wykonania delegacji na podstawie art. 14 § 2 ustawy Kodeks Wyborczy do wydania rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych, w porozumieniu z Państwową Komisja Wyborczą, w sprawie utworzenia obwodów głosowania za granicą.

Należy podnieść, że ostateczne usytuowanie i liczba komisji wyborczych nie będą możliwe do podania do publicznej wiadomości przed obwieszczeniem daty wyborów i ogłoszeniem kalendarza wyborczego.

Jednocześnie chcę zapewnić, że w działaniach dotyczących planowania, a następnie tworzenia obwodowych komisji wyborczych za granicą kierujemy się troską o zapewnienie uprawnionym do głosowania jak najlepszych warunków do skorzystania z czynnego prawa wyborczego poza krajem.

Pismo do MSZ

RPO prosi MSZ o projekt rozporządzenia MSZ po to, by mógł go przeanalizować i przedstawić swe uwagi.

Stanisław Trociuk jednocześnie podkreśla, że Biuro RPO otrzymało dotychczas sygnały od obywateli wyrażających obawę o możliwe utrudnienia w oddaniu głosu od osób z Niemiec, Danii, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Sri Lanki i Mali.

VII.602.10.2023