Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od 28 lat praktykowane jest doliczanie podatku od towarów i usług do taksy notarialnej 
• Tymczasem uzasadnione są wątpliwości, czy jest to zgodne z prawem i nie narusza praw obywateli – podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich 
• Według resortu finansów VAT nie powinien być doliczany do wynagrodzenia notariuszy, a zmiana tej praktyki zależy od resortu sprawiedliwości  

Dlatego Marcin Wiącek prosi o stanowisko ministra Zbigniewa Ziobrę. Pyta, czy do MS wpływały skargi w tej sprawie, a także czy resort dostrzega konieczność działań legislacyjnych.

Wcześniejsze działania RPO

Praktyka doliczania przez notariuszy podatku od towarów i usług do taksy notarialnej jest badana przez RPO. 

12 maja 2021 r. wystąpił on do prezesa Krajowej Rady Notarialnej o informację, czy Rada wypracowała stanowisko w tej kwestii. W odpowiedzi z 12 października 2021 r. prezes KRN wyjaśnił, że praktyka poboru przez notariuszy wynagrodzenia według stawek określonych przez Ministra Sprawiedliwości i doliczania do tak obliczanego wynagrodzenia podatku od towarów i usług trwa nieprzerwanie od 28 lat.  

Według KRN nie była ona kwestionowana przez organy podatkowe ani organy nadzoru nad notariuszami. Posiłkując się analizami sporządzonymi na zlecenie KRN, stwierdzono, że argumenty RPO są chybione, a stosowana przez notariuszy praktyka znajduje potwierdzenie w przepisach (m.in. w ustawie o podatku od towarów i usług).

Po tym 15 listopada 2021 r. RPO zwrócił się stanowisko do Ministra Finansów.

MF: podatek VAT jest zawarty w cenie notariusza

W odpowiedzi z 1 kwietnia 2022 r. poinformowano, że resort podtrzymuje  stanowisko wyrażone w wyjaśnieniach dla portalu Infor.pl. Wskazano w nim, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej  - wydane na podstawie art. 5 § 3 ustawy z 14 listopada 1991 r. Prawo o notariacie - nie pozwala na jakąkolwiek możliwość podwyższania przez notariuszy maksymalnych stawek taksy notarialnej o podatek VAT. Oznacza to, że podatek ten jest już zawarty w cenie podanej stronom przez notariusza.

Ponadto wyjaśniono, że dokonywana przez organy podatkowe weryfikacja sposobu naliczania podatku VAT w odniesieniu do wynagrodzeń za usługi notarialne doprowadziła zasadniczo do wniosku, że podatek ten jest doliczany do kwoty taksy. Ponadto uzyskano informację, że w przeważającej większości notariusze przy transakcjach o wyższej wartości nie stosują maksymalnych stawek taksy notarialnej, przez co pobierane przez nich opłaty wraz z doliczonym VAT nie przekraczają maksymalnych stawek.

Ministerstwo zauważyło również, że przepisy regulują wyłącznie sposób obliczenia podstawy opodatkowania z tytułu wykonanych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Podstawą opodatkowania VAT z tytułu dokonanych czynności notarialnych generalnie jest pobrane wynagrodzenie pomniejszone o kwotę podatku VAT. 

Jednocześnie resort nie widzi możliwości wydania interpretacji ogólnej w zakresie wynagrodzeń notariuszy za wykonywane usługi. Wskazał, że właściwe w sprawie jest Ministerstwo Sprawiedliwości.

RPO: wykładnia rozszerzająca - niedopuszczalna

Z jednej strony zatem wyjaśnienia prezesa KRN wskazują na utrwaloną praktykę doliczania VAT do taksy notarialnej, z drugiej zaś jest ona sprzeczna z poglądem resortu finansów, według którego podatek od towarów i usług nie powinien być doliczany do wynagrodzenia ustalonego przez notariusza ze stronami.

Istnieją zatem uzasadnione wątpliwości, czy praktyka doliczania VAT do taksy notarialnej jest zgodna z prawem i w konsekwencji, czy nie narusza sfery praw obywateli korzystających z usług notariuszy.

W ocenie RPO wykładnia językowa Prawa o notariacie oraz rozporządzenia w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej nie pozwala na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o podatek VAT.  Przeciwna konstatacja stanowiłaby niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą przepisów regulujących wynagrodzenie notariusza. 

A  w uchwale z 26 czerwca 2014 r. (sygn. akt III CZP 27/14) Sąd Najwyższy podkreślił gwarancyjną i ochronną funkcję regulacji wprowadzających maksymalną stawkę taksy notarialnej. Odróżnia to wyraźnie sposób kształtowania wynagrodzenia notariusza od zasad wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Jest to argumentem celowościowym, przemawiąjącym przeciwko dopuszczalności doliczania do wynagrodzenia notariusza  podatku VAT.

V.511.612.2020