Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od familizmu bez wsparcia, do familizmu ze wsparciem – taki kierunek działań wynika z raportu „W stronę sprawiedliwej troski. Opieka nad osobami starszymi w Polsce” omawianego na spotkaniu Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych 4 kwietnia br.
• Konieczny jest rozwój usług opiekuńczych, aby zlikwidować lukę między zapotrzebowaniem osób wymagających wsparcia, a możliwością jego zaspokojenia.
• Polska należy do krajów OECD o najniższym udziale wydatków publicznych na opiekę długoterminową w PKB.

Raport „W stronę sprawiedliwej troski. Opieka nad osobami starszymi w Polsce” o opiece nad osobami potrzebującymi wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności życiowych powstał w Fundacji im. Stefana Batorego, a jego autorami są: dr Anita Abramowska-Kmon, dr Rafał Bakalarczyk, prof. Irena Elżbieta Kotowska, Wojciech Łątkowski, dr Paweł Łuczak, dr Paweł Marczewski, dr Zofia Szweda-Lewandowska i Irena Wóycicka.

Na posiedzeniu Komisji wyniki raportu prezentowali w kolejności wystąpień:

• Irena Wóycicka – Założenia raportu, podstawowe elementy diagnozy i rekomendacji.
• Prof. Irena Elżbieta Kotowska – Zmiany demograficzne a opieka nad osobami starszymi w Polsce.
• dr Aneta Abramowska-Kmon – Luka opiekuńcza.
• dr Zofia Szweda-Lewandowska – Jakość i koordynacja opieki nad osobami starszym.
• dr Paweł Łuczak – Finansowanie opieki nad osobami starszymi w Polsce.
• dr Rafał Bakalarczyk – Opiekunowie nieformalni i formalni.

Autorzy raportu wskazują nie tylko na stan jaki jest obecnie i formy opieki dostępne dla osób starszych ale także na podstawie zachodzących zmian demograficznych prognozują na jakie usługi będzie zapotrzebowanie w kolejnych dziesięcioleciach. Podają również jakie działania należy podjąć, aby osoby potrzebujące wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności życiowych mogli je otrzymać oraz określają jaka forma wsparcia będzie najodpowiedniejsza.

W Polsce opiekę nad osobami starszymi sprawują głównie rodziny, w dalszej kolejności przyjaciele, sąsiedzi, a dopiero na końcu pojawia się opieka instytucjonalna. Taki rodzaj opieki w którym wsparcie opiekuńcze i finansowe spoczywa na rodzinie nazywa się familizmem pozbawionym wsparcia. Należy tu wskazać, że zarówno starzenie się społeczeństwa jak i zmiany modelu rodziny powodują coraz mniejsze możliwości kontynuowania, tradycyjnej u nas, formy rodzinnej opieki nad bliskim seniorem. Starzenie się populacji ma wpływ na zmiany w zatrudnieniu i zmiany w zapotrzebowaniu na usługi opiekuńcze. Konieczne jest nastawienie na systemowe działania dążące do zrównoważonego rozwoju różnych form udzielanego wsparcia, wzajemnie uzupełniających się usług opieki zdrowotnej i opieki społecznej. Bardzo ważne jest, aby seniorom pozostawić możliwość wyboru miejsca i formy udzielanej pomocy.

W raporcie zauważono dysproporcję między potrzebami opiekuńczymi osób starszych a ich zaspokojeniem. Powstała luka jest trudna do wypełnienia i są obawy, że będzie się powiększać. Konieczny jest rozwój instytucjonalnych form pomocy udzielanej w domu osoby starszej, ale także usług opiekuńczych stacjonarnych ze względu na wzrost liczby osób samotnych.

Istotną kwestią jest opracowanie ogólnie obowiązującego standardu środowiskowych usług opiekuńczych świadczonych instytucjonalnie.

Wszystkim osobom potrzebującym pomocy trzeba zapewnić równy dostęp do usług opiekuńczych oraz odpowiednią jakość świadczonego wsparcia.

Potrzebne są dodatkowe środki zapewniające wzrost finansowania społecznego. W dyskusji zwrócono uwagę na kwestie gotowości społeczeństwa do przyjęcia na siebie dodatkowych obciążeń podatkowych. Brak od lat podejmowania odpowiednich działań w tym zakresie przez kolejne rządy może doprowadzić do zapaści w opiece nad osobami potrzebującymi pomocy w codziennym życiu.

Główne hasła rekomendacji:

• Rozwój usług formalnych.
• Zwiększenie finansowania usług formalnych.
• Opracowanie standardów usług opiekuńczych.
• Wprowadzenie koordynacji opieki nad osobami starszymi.
• Wsparcie opiekunów nieformalnych.
• Zwiększenie liczebności kadry opiekunów formalnych, podnosząc prestiż tego zawodu.