Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Materiał informacyjny na spotkania z Członkami Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej)

Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo, szerzej znana pod nazwą Komisji Weneckiej, jest organem doradczym Rady Europy, złożonym z niezależnych ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziów sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członków parlamentów narodowych oraz urzędników służby cywilnej. Z ramienia Polski w skład Komisji Weneckiej wchodzi od samego początku Pani Profesor Hanna Suchocka.

Komisja Wenecka działa w formule tzw. rozszerzonego porozumienia częściowego RE.  Powstała w 1990 r. w czasie transformacji ustrojowej państw Europy Środkowej i Wschodniej. W jej skład wchodzi łącznie 59 państw - wszystkie państwa członkowskie Rady Europy oraz Algieria, Brazylia, Chile, Izrael, Kazachstan, Republika Korei, Kirgistan, Maroko, Meksyk, Peru, Tunezja i USA. Ponadto wiele państw posiada status obserwatora, a OBWE oraz Komisja Europejska uczestniczą w sesjach plenarnych Komisji Weneckiej.

Zakres działalności

Sferę działalności Komisji można podzielić na 3 główne kategorie: instytucje demokratyczne i prawa podstawowe; sprawiedliwość konstytucyjna i sprawiedliwość na co dzień; oraz wybory, referenda i partie polityczne. Nadrzędnym celem Komisji jest zapewnianie demokratycznego i sprawnego funkcjonowania instytucji demokratycznych oraz ochrona praw człowieka.

Głównym zadaniem Komisji jest wydawanie opinii prawnych dotyczących projektów aktów prawnych przygotowanych przez poszczególne państwa bądź aktów prawnych mających już moc prawną. Jak dotąd Komisja wydała ponad 500 takich opinii na temat ponad pięćdziesięciu krajów. Działalność Komisji Weneckiej koncentruje się przede wszystkim na udzielaniu pomocy technicznej indywidualnym państwom. Analizując przepisy prawa krajowego, Komisja Wenecka identyfikuje potencjalne niezgodności ze standardami europejskimi lub luki w prawie.  Komisja Wenecka ocenia teksty konstytucyjne i inne uregulowania o charakterze ustrojowym i systemowym (np. prawo wyborcze, prawo dotyczące mniejszości lub niezależności sądownictwa). Komisja za zadanie postawiła sobie działanie na bazie profesjonalnego dialogu, stąd też choćby wizyty studyjne w państwach, których akty prawne są opiniowane celem lepszego zrozumienia realiów i wypracowania jak najbardziej obiektywnego spojrzenia. 

Składanie wniosku

Wniosek o opinię prawną w sprawie danego aktu prawnego może złożyć państwo członkowskie (parlament, rząd lub głowa państwa), Rada Europy (Sekretarz Generalny, Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne oraz Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych) oraz organizacje międzynarodowe (UE, OBWE lub inne organizacje zaangażowane w prace Komisji Weneckiej).

Proces przygotowywania opinii

Proces przygotowywania opinii obejmuje kilka etapów. Gdy wniosek o sporządzenie opinii wpływa do Komisji, tworzona jest grupa robocza, składająca się z 3-7 ekspertów i sprawozdawców, wspomagana przez Sekretariat. W skład grupy roboczej nie wchodzi przedstawiciel państwa, którego wniosek dotyczy. Przygotowuje ona projekt opinii w sprawie zgodności danego aktu prawnego ze standardami międzynarodowymi oraz ewentualne propozycje poprawek. Następnie odbywa się wizyta w kraju, gdzie powstał dany akt prawny, w ramach której przewidziane są rozmowy z rządzącymi, przedstawicielami społeczeństwa i innymi zainteresowanymi stronami. W rezultacie wizyty zostaje utworzony ostateczny projekt opinii i zostaje on przekazany wszystkim członkom Komisji przed rozpoczęciem sesji plenarnej. Następnie, jeśli zachodzi taka konieczność, odbywa się dyskusja na temat projektu opinii w podkomisji oraz z ewentualnym udziałem przedstawicieli władz danego kraju. Końcowym etapem pracy nad opinią jest dyskusja nad nią podczas sesji plenarnej i przyjęcie opinii przez Komisję. Opinia jest wówczas przedkładana wnioskodawcy oraz publikowana na stronie internetowej Komisji Weneckiej.

Stały sekretariat Komisji Weneckiej usytuowany jest w Strasburgu, a sesje plenarne odbywają się w Wenecji (stąd wywodzi się nazwa Komisji), 4 razy do roku – w marcu, czerwcu, październiku i grudniu.

Implikacje polityczno-prawne

Opinie Komisji nie są pisane językiem dyktatu normatywnego, gdyż odwołują się one częstokroć do propozycji rozwiązań alternatywnych, przy uwypukleniu europejskich standardów konstytucyjnych. Należy mieć na uwadze, że w dziedzinie prawa konstytucyjności funkcjonuje ogromne zróżnicowanie typów i form rozwiązań konstytucyjnych, a to utrudnia formułowanie kategorycznych twierdzeń w kwestii danego rozwiązania krajowego.

Opinia na temat polskiego wniosku zostanie przyjęta na sesji marcowej Komisji (10-12.03.2016).

Notatka w sprawie korespondencji z Europejską Komisją na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisją Wenecką) dotyczącej zmian w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym 

W dniu 23 grudnia 2015 roku Pan Minister Witold Waszczykowski skierował wniosek o wydanie opinii do Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo tj. Komisji Weneckiej (załącznik nr 1). Wniosek do Komisji Weneckiej powstał w momencie, kiedy proces legislacyjny w Parlamencie nie został zakończony. Ustawa o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym została przyjęta w dniu 22 grudnia 2015 r.

Celem pisma Ministra Spraw Zagranicznych było samo zwrócenie się do Komisji Weneckiej o wydanie opinii na temat zagadnień prawnych będących przedmiotem procedury legislacyjnej zmierzającej do zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. 

Pismo Ministra Spraw Zagranicznych w żadnym razie nie ogranicza zakresu kognicji Komisji Weneckiej w tej sprawie. Komisja, działając w oparciu o swój Statut, może całościowo ocenić zagadnienie nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.  Komisja Wenecka samodzielnie zbiera i zapoznaje się z potrzebnymi jej dokumentami. Komisja Wenecka może też zwrócić się do władz polskich o przekazanie wszelkich niezbędnych dokumentów, jeśli takowe uzna za konieczne dla wydania opinii.

Minister Spraw Zagranicznych zlecił już w grudniu 2015 roku dokonanie tłumaczeń odpowiednich tekstów prawnych oraz wystąpił pismem z dnia 30 grudnia 2015 r. do Marszałka Sejmu o spowodowanie opracowania tekstu jednolitego ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym wraz ze zmianami. Tekst jednolity tej ustawy jest obecnie opracowany przez Biuro Legislacyjne Sejmu RP we współpracy z Rządowym Centrum Legislacji, Ministerstwem Sprawiedliwości i Trybunałem Konstytucyjnym. Przewiduje się, że może on zostać ogłoszony w Dzienniku Ustaw RP pod koniec lutego br.

Minister Spraw Zagranicznych pismem z dnia 31 grudnia 2015 r. (załącznik nr 2) poinformował Przewodniczącego Komisji Weneckiej o zakończeniu prac legislacyjnych nad ustawą o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 22 grudnia 2015 roku, publikacji ustawy w dniu 28 grudnia 2015 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 2217) oraz jej wejściu w życie. Do tego pisma został załączony tekst tej nowelizacji w języku polskim, a w samym piśmie Minister Spraw Zagranicznych zapowiedział przetłumaczenie tej ustawy, opracowanie i przetłumaczenie  tekstu jednolitego ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz zadeklarował przesłanie innych aktów i dokumentów prawnych, jeżeli Komisja Wenecka uzna to za niezbędne.

W dniu 13 stycznia 2016 r. Podsekretarz Stanu w MSZ Pan Aleksander Stępkowski przekazał Przewodniczącemu Komisji Weneckiej pismo wraz z załączonymi tłumaczeniami na język angielski:

• ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym;
• ustawy z 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym;
• ustawy z 22 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym;
• wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2015 r.;
• wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 grudnia 2015 r. (załącznik nr 3). 

Życiorysy Przedstawicieli Komisji Weneckiej odbywających wizytę w Polsce

Gianni BUQUICCHIO

Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1944 r., Bari

Wykształcenie

• Szkoła średnia w Bari (1959-1963);
• Magister nauk prawnych, Uniwersytet w Bari (1963-1967);
• Doktor nauk prawnych, praca doktorska na temat prawa międzynarodowego publicznego w Organizacji Narodów Zjednoczonych (z wyróżnieniem 110/110) (1968);

Doświadczenie zawodowe

• Staż prawniczy (1968-1970);
• Wykładowca w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Bari (1968-1971);
• Profesor wizytujący, Dyrekcja Prawna, Rada Europy (1970);
• Wydział Prawa Publicznego, Dyrekcja Prawna, Rady Europy: Administrator(1971-1974);  Starszy Administrator (1978/83), kierownik sekcji (1983);
• Kierownik Wydziału Radcy Prawnego oraz Biura Traktatowego; Dyrekcja Prawna, Rada Europy (1990-1996);
• Sekretarz Komisji Weneckiej, (1990);
• Dyrektor Sekretariatu Komisji Weneckiej (1996-2009);
• Przewodniczący Komisji Weneckiej (12 grudzień 2009), ponownie wybrany na przewodniczącego Komisji Weneckiej (grudzień 2011 i 2013);
• Doktor Honoris Causa Uniwersytetu Pavla Jozefa Safarika w Koszycach, Słowacja (2013)
• Doktor Honoris Causa Uniwersytetu w Bukareszcie, Rumunia (2013);
• Doktor Honoris Causa Europejskiego Uniwersytetu w Tiranie, Albania (2015);
• Członek Komitetu Wykonawczego Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Konstytucyjnego (IACL).

Odznaczenia i nagrody

• Kawaler Legii Honorowej,  Francja (2004);
• Medal Honorowy Prezydenta Republiki Albanii w uznaniu jego wkładu do reformy konstytucyjnej i ustawodawczej w Albanii (2003);
• Femida / Themis nagroda Federacji Rosyjskiej w uznaniu współpracy z Federacją Rosyjską oraz w rozwoju instytucji demokratycznych w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw (2002);
• Wielki Oficer Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (2002);
• Krzyż Komandorski Republiki Litewskiej (2005);
• Komandorski Order Gwiazdy Rumunii (2006);
• Medal Honorowy Prezydenta Republiki Armenii za przyczynianie się do integracji europejskiej Armenii i reform prawnych (2009);
• Order „Odznaka Honoru”,  Mołdawia (2009);
• list pochwalny Sądu Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej (2009);
• Wielka Srebrna Odznaka Honorowa z Gwiazdą za zasługi dla Republiki Austrii (2009);
• Węgierski Order Zasług, środkowy krzyż (2009);
• Narodowy Order Krzyża Południa, Brazylia (2009);
• Order Złotego Runa, Gruzja (2010).

Christoph GRABENWARTER

Data i miejsce urodzenia

4 sierpnia 1966 r,. Bruck an der Mur

Wykształcenie

• Studia z zakresu prawa i zarządzania,  Uniwersytet w Wiedniu (1984-1989);
• Doktor nauk prawnych, Uniwersytet w Wiedniu (1991);
• Doktor habilitowany nauk prawnych, Uniwersytet w Wiedniu (1994);
• Habilitacja w zakresie prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego i porównawczego prawa publicznego,  Uniwersytetu w Wiedniu (styczeń 1997).

Doświadczenie zawodowe

• Pracownik naukowy i wykładowca na Uniwersytecie w Wiedniu w Instytucie Państwa i Prawa Administracyjnego (1988-1997);
• Członek sekretariatu Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu (1991);
• Badacz w Instytucie  Maxa Plancka w obszarze prawa porównawczego i prawa międzynarodowego publicznego, Heidelberg, Niemcy (1994-1995);
• Profesor wizytujący na Uniwersytecie w Linz (1997-1999);
• Profesor prawa publicznego, Uniwersytet w Bonn; Dyrektor Instytutu Prawa Kanonicznego (od 1999);
• Członek niezależnego organu nadawczego "Bundeskommunikationssenat" w Wiedniu (2001 - 2005);
• Sędzia Ad-hoc Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (2002 - 2005);
• Sędzia Trybunału Konstytucyjnego, Wiedeń;
• Zastępca sędzi  Staatsgerichtshof Liechtensteinu, Vaduz (od 2005);
• Profesor zwyczajny, Uniwersytet w Grazu (2002 - 2006)
• Profesor prawa publicznego Uniwersytetu Ekonomii i Administracji w Wiedniu (od 2006)
• członek Komisji Weneckiej (od 2006)

Publikacje

Autor licznych artykułów i kilka książek w dziedzinie austriackiego i niemieckiego prawa publicznego, prawa europejskiego oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Jean-Claude SCHOLSEM

Data urodzenia

27 sierpnia 1943 r.

Wykształcenie

• Magister nauk prawnych (1969);
• Doktor nauk prawnych (1966).

Doświadczenie zawodowe

• Asystent na Uniwersytecie w Liège (1966-1967).
• Kierownik badań i pracownik naukowy w Narodowym Funduszu Badań Naukowych (1967-1979);
• Wykładowca na Uniwersytecie w Liège (1979-1981);
• Profesor Wyższej Szkoły Nauk z Zakresu Finansów 1979-1981);
• Dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu w Liege (1992-1996);
• Wiceprzewodniczący Komisji Weneckiej (1997-1998);
• Profesor na Uniwersytecie w Liège w dziedzinie prawa konstytucyjnego, prawa konstytucyjnego porównawczego i ustawy o finansach publicznych (od 1981 roku);
• Członek Wyższej Rady Sprawiedliwości (od 2000);
• Członek Komisji Weneckiej (od 1990);
• Członek Królewskiej Akademii Belgii (od 1999);
• Ekspert Komisji na rzecz odnowy politycznej ustanowionej przez Parlament Królestwa Belgii (od 2000);
• Konsultant w dziedzinie prawa konstytucyjnego dla różnych organów i instytucji publicznych.

Publikacje

Autor wielu książek i artykułów z zakresu prawa podatkowego, prawa finansów publicznych, prawa konstytucyjnego i praw człowieka.

Kaarlo Heikki TUORI

Data i miejsce urodzenia

9 kwietnia 1948 r., Helsinki

Wykształcenie

• Magister nauk prawnych na Uniwersytecie w Helsinkach, 1973
• Doktor nauk prawnych na Uniwersytecie w Helsinkach, 1983

Doświadczenie zawodowe

• Asystent w katedrze Prawa Konstytucyjnego na Uniwersytecie w Helsinkach (1971-1973);
• Pracownik naukowy Departamentu Finansów (1973-1975);
• Asystent w katedrze Prawa Konstytucyjnego na Uniwersytecie w Helsinkach (1975-1976),
• Asystent naukowy w Akademii Finlandii (1976-1982);
• Młodszy pracownik naukowy Akademii Finlandii (1983-1984);
• Profesor nadzwyczajny prawa finansowego Uniwersytetu w Helsinkach (1984-1986);
• Profesor Akademii Finlandii (1986-1992);
• Profesor prawa administracyjnego Uniwersytetu w Helsinkach (1992);
• Ekspert w dziedzinie prawa konstytucyjnego w Komisji Konstytucyjnej Parlamentu, członek kilku komitetów rządowych odpowiedzialnych za opracowanie poprawek do konstytucji i reform;
• Nadzwyczajny członek Naczelnego Sądu Administracyjnego (1995);
• Pracownik naukowy w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji (Jean Monnet Fellow) (1995-1996);
• Członek Komitetu Wykonawczego Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej (od 1995);
• Członek Komisji Weneckiej (od 1998).

Wybrane publikacje (w języku angielskim)

• General Doctrines in Public Law. Scandinavian Studies in Law 1987: 177-197.;
• Discourse Ethics and the Legitimacy of Law. Ratio Juris 2 (2): 125-144.;
• Validity, Legitimacy and Revolution. In Elspeth Attwooll (ed.), Shaping Revolution. Aberdeen 1991: 32-46.;
• Four Models of the Rechtsstaat. In Werner Krawietz - Georg Henrik von Wright (eds.), Öffentliche oder private Moral? Berlin 1993: 451-464.;
• Interests and the Legitimacy of Law. In Rechtnorm und Rechtswirklichkeit, Festschrift für Werner Krawietz zum 60. Geburtstag, Berlin 1993: 625-641;
• Law and Power (ed. with Zenon Bankowski and Jyrki Uusitalo). Liverpool 1997. 298 p.;
• Towards a Multi-layered View of Modern Law. In Aarnio, Aulis - Robert Alexy - Gunnar Bergholz (eds.): Justice, Morality and Society. A Tribute to Aleksander Peczenik on the Occasion of his 60th Birthday 16 November 1997. Lund 1997: 427-442.;
• EC Law: An Independent Legal Order or a Post-Modern Jack-in-the-Box. In Cameron, Iain - Simoni, Alessandro (eds): Dealing with Integration, Volume 2, Uppsala 1998: 225-248.

Schnutz Rudolf DÜRR

ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Graz oraz Akademii Dyplomatycznej w Wiedniu. W roku 2002 uzyskał tytuł doktora prawa na Uniwersytecie Wiedeńskim. W Ministerstwie Spraw Zagranicznych Austrii przez trzy lata pełnił funkcje dyplomatyczne, a do Komisji Weneckiej przy Radzie Europy dołączył w 1994 r., obejmując kierownictwo nad Wydziałem Sądów Konstytucyjnych w Sekretariacie Komisji odpowiedzialnym za wsparcie sądów konstytucyjnych i innych ważnych ciał (sądów najwyższych, rad konstytucyjnych). Przygotowywał opinie odnoszące się do poprawek konstytucji oraz przepisów dotyczących sądownictwa powszechnego i konstytucyjnego państw. Odpowiadał za publikację biuletynów zawierających najważniejsze orzecznictwa sądów konstytucyjnych państw członkowskich Rady Europy (Venice Commission’s Bulletin on Constitutional Case-Law), a także elektronicznych baz danych biuletynów  CODICES. W roku 2012 mianowany został sekretarzem podczas Światowej Konferencji Sądów Konstytucyjnych.

Materiał został opracowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych.