Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W której dzielnicy Warszawy osoba w kryzysie bezdomności ma złożyć wniosek o uzyskanie lokalu komunalnego?
• Nie jest to jasne, gdy ktoś nie jest w stanie udokumentować ostatniego miejsca zamieszkania. A problem nie jest jednostkowy 
• Czy taka osoba powinna wystąpić do urzędu tej dzielnicy, gdzie mieszkała wcześniej - co jest w stanie udokumentować, czy może tam, gdzie miała ostatnie faktyczne miejsce zamieszkania, czy też do dowolnie wybranej dzielnicy?
• Obecnie żadna ze stołecznych dzielnic nie uznaje się za właściwą do rozpatrzenia wniosku pana, którego sprawą zajmuje się RPO.

Jest on osobą dotkniętą kryzysem bezdomności; przebywa w ośrodku dla bezdomnych. W sprawie uzyskania przez niego lokalu komunalnego powstał spór  pomiędzy dzielnicą Wola a dzielnicą Praga-Północ.

On sam twierdzi, że jego ostatnim miejscem zamieszkania była Wola, ale nie jest w stanie tego udokumentować. Wcześniej przebywał w lokalu socjalnym kolegi na Pradze-Północ. To było powodem uznania przez dzielnicę Wola braku właściwości do rozpoznania jego wniosku. Obecnie żadna z tych dzielnic nie uznaje się właściwa do załatwienia sprawy obywatela. A spór trwa od 2017 r.

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich napisało w tej sprawie do prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego z prośbą o rozstrzygnięcie sporu o właściwość między dzielnicami. Jest to konieczne, aby pan mógł uzyskać należną pomoc mieszkaniową.

W myśl § 31 ust. 1 Uchwały Nr XXIII/669/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 5 grudnia 2019 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta stołecznego Warszawy, osoby ubiegające się o pomoc mieszkaniową zobowiązane są złożyć wniosek, zgodnie z wzorem określonym w zarządzeniu Prezydenta m.st. Warszawy.

Wnioski powinny być składane zatem w dzielnicy właściwej dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy. W przypadku osób realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności lub, które przedstawią zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej w Warszawie potwierdzające korzystanie ze świadczeń pomocy społecznej z powodu bezdomności – w dzielnicy, w której wnioskodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania. W przypadku osób, które nie wykazały swojego ostatniego miejsca zamieszkania – w dowolnie wybranej dzielnicy.

Ze skarg kierowanych do RPO wynika, że problem nie jest jednostkowy i może dotyczyć wszystkich wnioskodawców. Niestety najbardziej dotkliwy jest jednak dla osób w kryzysie bezdomności.

Skutkiem dowolnej interpretacji uchwały przez poszczególne dzielnice jest odmowa realizacji wniosków. A to nie tylko nie wypełnia konstytucyjnej dyrektywy przeciwdziałania bezdomności przez organy władzy publicznej (art. 75 Konstytucji RP). Jest też realną barierą w ubieganiu się o pomoc mieszkaniową.

Na tle uchwały rodzą się wątpliwości co do tego, w  której dzielnicy ma złożyć wniosek osoba, która mieszkała w kilku dzielnicach - gdy nie jest w stanie wykazać ostatniego miejsca zamieszkania. Czy powinna wówczas złożyć wniosek w urzędzie tej dzielnicy, na której terenie zamieszkiwała wcześniej, gdyż jest w stanie to udokumentować, czy jednak powinna go złożyć w dzielnicy, w której znajdowało się jej ostatnie faktyczne miejsce zamieszkania, czy też może w dowolnie wybranej dzielnicy.

Jednoznaczne rozstrzygnięcie tej wątpliwości jest niezbędne, aby obywatele mogli uzyskać pomoc mieszkaniową bez zbędnych przeszkód i nie stali się ofiarami sporów pomiędzy dzielnicami.

A osoby w kryzysie bezdomności odznaczają się dużą mobilnością. Często zmieniają miejsca pobytu lub zamieszkania, bez możliwości udokumentowania tego. Odsyłanie ich, aby złożyły wnioski w innej dzielnicy - nie zawsze finalnie właściwej do ich rozpatrzenia - pozbawia je niezbędnej pomocy, którą powinny otrzymać.

Osoba w kryzysie bezdomności najczęściej nie jest zdolna do samodzielnych działań w swojej sprawie. Każde jej działanie jest obarczone nadzwyczajnym wysiłkiem emocjonalnym. Odmowa udzielenia pomocy pogłębia zaś jej frustrację i bezradność - tym samym utrwala stan bezdomności.

Dlatego w piśmie BRPO poddano pod rozwagę prezydenta stolicy postulat przyjęcia odmiennej od dotychczasowej praktyki co do wniosków mieszkaniowych, zwłaszcza osób w kryzysie bezdomności - poprzez udzielanie im pełnej pomocy. Chodzi też o wprowadzenie pouczania wnioskodawców – przy braku właściwości do rozpatrzenia ich wniosku - o możliwości zaskarżenia do sądu administracyjnego.

Jednocześnie poddano pod rozwagę prezydenta Rafała Trzaskowskiego możliwość zainicjowania wydania wytycznych do uchwały z 5 grudnia 2019 r. - tak aby była ona jednolicie stosowana przez wszystkie dzielnice.

IV.7217.76.2021