Biuletyn Informacji Publicznej RPO

25 marca 2025 r. Rzecznik Praw Obywatelskich był gościem programu „Rozmowa Piaseckiego” w TVN24. Marcin Wiącek mówił o przesłuchaniu Barbary Skrzypek, ustawie incydentalnej i zbliżających się wyborach prezydenckich, problemie związanym z funkcjonowaniem Trybunału Konstytucyjnego oraz nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP. 

Sprawa przesłuchania Barbary Skrzypek

Red. Konrad Piasecki rozpoczął rozmowę od tematu przesłuchania Barbary Skrzypek.

– To, co w tej chwili znamy, to protokół przesłuchania. Kilka dni temu wystąpiłem do Prokuratora Krajowego z prośbą o wyjaśnienie tego czy prawa świadka były respektowane podczas tego przesłuchania – powiedział Rzecznik. Dodał, że odpowiedzi w tej sprawie jeszcze nie otrzymał. Niemniej nie ma zastrzeżeń do przebiegu przesłuchania. 

Podkreślił, że przepis, który dopuszcza możliwość odmowy udziału pełnomocnika w przesłuchaniu świadka, należy ocenić jako bardzo dyskusyjny i wątpliwy konstytucyjnie. Od 2014 roku jest on przedmiotem wystąpień RPO do resortu sprawiedliwości. 

– To jest przepis, który wprowadza bardzo nieostrą przesłankę, umożliwiającą odmowę wyrażenia zgody na dopuszczenie pełnomocnika i nieweryfikowalną sądownie, a więc w istocie jest to uznaniowa decyzja prokuratora o niedopuszczeniu pełnomocników – wyjaśnił Rzecznik. 

Dodał, że Prezydent RP poprosił go o zajęcie stanowiska i interwencję w sprawie przesłuchania Barbary Skrzypek.  – Przede wszystkim rozpocząłem od tego, że wyjaśniłem Prezydentowi, jakie kompetencje posiada Rzecznik Praw Obywatelskich w postępowaniach przygotowawczych. Rzecznik nie może przystąpić do postępowania przygotowawczego, Rzecznik nawet nie może zapoznać się z aktami toczącego się postępowania przygotowawczego. Jedyne co ja mogę zrobić, to poprosić prokuraturę o wyjaśnienie tej sprawy. Też ze względu na to, jakie emocje społeczne ta sprawa wywołała, ja to uczyniłem i w tej chwili czekam na odpowiedź – powiedział RPO. 

Wybory prezydenckie i ustawa incydentalna

Tematem poruszonym w programie były również zbliżające się wybory prezydenckie i związane z nimi weto prezydenckie do tzw. ustawy incydentalnej. Rzecznik ocenił, że była ona zgodna z Konstytucją. 

– Posługiwała się obiektywnym kryterium, które jest spotykane w ustawach, czyli kryterium sędziego o najdłuższym stażu, więc ta ustawa nie budziła wątpliwości konstytucyjnych – powiedział.

– Natomiast (…) w tej chwili w tej chwili mamy stan prawny w dalszym ciągu wskazujący na to, iż to Izba Kontroli Nadzwyczajnej Spraw Publicznych jest właściwa w sprawach wyborczych i Izba wyda uchwałę w tej kwestii – dodał. 

–  Faktem jest to, że w grudniu (…) zostały opublikowane w Dzienniku Ustaw dwie uchwały Izby Kontroli Nadzwyczajnej Spraw Publicznych, dotyczące ważności wyborów uzupełniających do Senatu i (…) wyborów do Parlamentu Europejskiego. Te uchwały zostały opublikowane z adnotacją odwołującą się do orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, natomiast zostały opublikowane, a tym wywołały taki skutek prawny. Nie mogę wykluczyć, że tak też się stanie w odniesieniu do uchwały stwierdzającej ważność wyborów prezydenckich – mówił Rzecznik.

Subwencja dla Prawa i Sprawiedliwości

Kolejnym wątkiem była kwestia przyjęcia przez PKW sprawozdania komitetu wyborczego Prawa i Sprawiedliwości. Rzecznik stwierdził, że jeśli Minister Finansów ma wątpliwości co skutków prawnych uchwały PKW, to sprawa ta powinna zostać rozstrzygnięta przez sąd.

–  To jest sprawa z zakresu administracji publicznej i właściwym do jej rozstrzygnięcia jest sąd administracyjne. Jeżeli pojawia się wątpliwość co do skutków prawnych tej uchwały, to wówczas tworzy się stan sprawy administracyjnej i do rozstrzygania spraw administracyjnych są powołane sądy administracyjne – mówił Rzecznik. 

Dodał, że jest to procedura, która mogłaby być w tym przypadku wykorzystana. – Uważam, że jest to sprawa o na tyle istotnej wadze ustrojowej również, że ostateczna decyzja w tej kwestii powinna pochodzić od niezależnego sądu – ocenił RPO.

Nowelizacja ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP

Rzecznika zapytano również o nowelizację ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.

– Z pełnym przekonaniem o tym mówię – jest to ustawa niezgodna z Konstytucją i ze standardami międzynarodowymi wiążącymi Polskę. Ja temu dałem wyraz w opiniach prawnych, które przedstawiłem Sejmowi, Senatowi i również Prezydentowi. Uważam, że ta ustawa nie powinna wejść w życie w takim kształcie, ponieważ ona budzi liczne zastrzeżenia konstytucyjne – podkreślił Marcin Wiącek. Zauważył, że również osoby związane z sektorem pozarządowym, które zajmują się statutową ochroną praw człowieka, także jednoznacznie krytykują wspominane przepisy. 

Problem związany z Trybunałem Konstytucyjnym

Ostatnim tematem wywiadu był problem związany z funkcjonowaniem Trybunału Konstytucyjnego. 

–  W tej chwili wydanie orzeczenia w pełnym składzie z udziałem osób wyłącznie osób uprawnionych do orzekania jest niemożliwe – powiedział Rzecznik. Jak wyjaśnił, zgodnie z ustawą w danym składzie orzekającym musi być jedenastu sędziów Trybunału Konstytucyjnego, tymczasem tylko dziesięciu z nich zostało wybrany w sposób legalny, a dwie osoby nie mają uprawnienia do zasiadania w Trybunale Konstytucyjnym. 

–  Mamy sytuację bardzo trudną, bardzo duży kryzys ustrojowy. Powinna zostać uchwalona ustawa, która by uporządkowała sytuację w Trybunale Konstytucyjnym – powiedział Marcin Wiącek.