Biuletyn Informacji Publicznej RPO

24 stycznia 2025 r. Rzecznik Praw Obywatelskich był gościem audycji pt. „Saldo” w Polskim Radiu 24. Marcin Wiącek w rozmowie z red. Magdaleną Biednik mówił o świadczeniu wychowawczym 800+ dla obywateli Ukrainy, ustawie o sygnalistach oraz problemach związanych z Ordynacją podatkową. 

Świadczenie 800+ dla obywateli Ukrainy

Rozmowę rozpoczęło pytanie o propozycje polityków w sprawie uzależnienia prawa do świadczenia 800+ dla dzieci z Ukrainy od tego, czy ich rodzice pracują i płacą podatki w Polsce.  

– Przed wybuchem wojny w Ukrainie cudzoziemcy pod pewnymi warunkami posiadali, posiadają w dalszym ciągu, upoważnienie do otrzymywania świadczenia 800+. Ustawa z 2016 roku mówi w jakich okolicznościach cudzoziemcy (…) mają upoważnienie do pobierania tego świadczenia i wśród tych warunków jest m. in. uzyskanie zgody na pobyt. Takiej zgody, która daje również prawo do pracy na terytorium Polski – mówił RPO. 

Dodał, że w 2022 roku wprowadzono tzw. specustawę, w której ujęto szczególne rozwiązanie odnoszące się do obywateli z Ukrainy, którzy w związku z wybuchem wojny wyjechali z kraju i zamieszkali w Polsce. – W obecnym stanie prawnym prawo do świadczenia wychowawczego zależy wyłącznie od tego, czy dziecko realizuje obowiązek szkolny – wyjaśnił Rzecznik. Podkreślił, że inicjatywa, aby ponownie zaczęły obowiązywać zasady ogólne, mieści się w sferze swobody ustawodawcy. RPO nie widzi w tym rozwiązaniu problemu konstytucyjnego. 

Sygnaliści 

Następnym tematem była ustawa o sygnalistach: kto może być sygnalistą, bo katalog jest bardzo szeroki i dotyczy nie tylko osób pracujących na etacie. 

– Tu chodzi o pewien kontekst związany z pracą, a w dzisiejszych czasach ludzie zarabiają pieniądze nie tylko na podstawie stosunku pracy, ale również na podstawie rozmaitych innych umów, a także wolontariatu, praktyk, staży (...). Sygnalistą może zostać każda osoba, która w tym kontekście jest świadkiem, czy ma podstawy do tego, aby twierdzić, iż jest naruszane prawo. Wówczas może w stosownym trybie zgłosić taką sygnalizację – wyjaśnił Rzecznik.  

Poproszony o wskazanie przykładów naruszeń, które sygnalista może zgłaszać, RPO mówił m.in. o naruszeniu danych osobowych, kwestii związanych z nieprzejrzystością w procedurach rekrutacyjnych, nieprawidłowym dysponowaniem środków publicznych.  –  Mamy także sygnalizację związane z czasem pracy kierowców i respektowaniem tego typu regulacji odnoszących się do bezpieczeństwa w transporcie – opowiadał.

Podkreślił, że osoba, która składa sygnalizację, wiedząc, że w rzeczywistości do naruszeń nie doszło, popełnia przestępstwo i podlega odpowiedzialności karnej.

– Ta ustawa moim zdaniem bardzo dobrze wyważa te wartości. Z jednej strony sygnalistę chroni przed działaniami odwetowymi, ale z drugiej strony wymaga od niego pewnej odpowiedzialności za słowo – stwierdził Rzecznik.

Ordynacja podatkowa

Ostatnim tematem były problemy związane z Ordynacją podatkową, które wielokrotnie podnosili również poprzedni Rzecznicy. 

– W pewnym sensie kontynuuję działania moich poprzedników, ponieważ jest kilka niezwykle dyskusyjnych regulacji w Ordynacji podatkowej (…) To są w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia zobowiązań podatkowych. One budzą bardzo istotne wątpliwości konstytucyjne – mówił RPO. 

– Nie może być tak, że podatnik przez dziesięciolecia nie jest pewny swojej sytuacji i nie jest pewny czy pewnego dnia nie zapuka fiskus i nie poprosi o zwrot jakichś dawnych już zobowiązań podatkowych. Temu służy przedawnienie zobowiązań podatkowych. (…) Są pewne przepisy, które wprowadzają wyjątki w tym zakresie, które czynią przedawnienie tak naprawdę iluzorycznym – dodał.

Za przykłady nieprawidłowych działań urzędów skarbowych, których celem jest wyłączenie przedawnienia zobowiązań podatkowych podał ustanowienie zabezpieczenia na hipotekę przymusową na nieruchomościach lub nagłe wszczynanie postępowań karno-skarbowych na chwilę przed upływem terminu przedawnienia. 

– Bardzo cieszę się z tego, że w Ministerstwie Finansów trwają prace nad zmianami tych przepisów (...). Ordynacja podatkowa jest takim aktem, który już wymaga przejrzenia, który wymaga zmian, dostosowania do obecnej sytuacji i bogatego orzecznictwa sądów administracyjnych – podkreślił Rzecznik.