Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatelka złożyła skargę konstytucyjną na zasady kontaktów telefonicznych osoby aresztowanej z najbliższymi
• Rzecznik Praw Obywatelskich przyłączył się do postępowania Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie
• Wniósł o uznanie kwestionowanych przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 grudnia 2016 r. za niekonstytucyjne
• Tylko bowiem w ustawie można ograniczyć krąg osób, z którymi aresztowany może się kontaktować

Skarżąca złożyła skargę konstytucyjną na ten przepis rozporządzenia MS w zakresie, w jakim reguluje przesłanki wydawania zarządzenia w przedmiocie kontaktu telefonicznego osoby tymczasowo aresztowanej z osobą najbliższą.

Wskazała na naruszenie swego prawa do poszanowania życia rodzinnego, uregulowanego w art. 47 Konstytucji, poprzez oparcie postanowienia w przedmiocie kontaktów telefonicznych z osobami najbliższymi na § 25 ust. 1 pkt 2 regulaminu wykonywania aresztu. Przepis ten wykracza poza delegację ustawową Kodeksu karnego wykonawczego, a ponadto reguluje konstytucyjne prawo obywateli jedynie w rozporządzeniu.

W skardze podkreślono, że art. 249 § 1 pkt 5 k.k.w. upoważnia Ministra Sprawiedliwości do określenia w rozporządzeniu jedynie sposobów korzystania przez tymczasowo aresztowanych i skazanych z aparatu telefonicznego. W ocenie skarżącej przez „sposób” korzystania należy rozumieć sprawy techniczne i organizacyjne, nie zaś przesłanki wydawania zarządzenia o zgodzie na korzystanie z telefonu.

Zgodnie z k.k.w. zasadą jest udzielenie zgody na kontakt telefoniczny z osobą najbliższą. Ciężar wykazania szczególnych okoliczności spoczywa na organie, do którego dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany. Natomiast § 25 ust. 1 pkt 2 regulaminu wykonywania aresztu przerzuca na wnioskodawcę, będącego osobą najbliższą, obowiązek wykazania, że zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek do utrzymywania kontaktu telefonicznego z aresztowanym.

Stanowisko RPO

RPO Marcin Wiącek zgłosił udział w tym postępowaniu TK (sygn. akt SK 48/21). Wniósł o stwierdzenie, że przepis § 25 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Nieprawidłowości w tej mierze RPO sygnalizował Ministrowi Sprawiedliwości-Prokuratorowi Generalnemu już w 2017 r. Wskazywał wtedy, że prawo do rozmów telefonicznych z rodziną i innymi osobami mieści się w zakresie określonego w art. 47 Konstytucji prawa do ochrony prawnej życia prywatnego i rodzinnego.

Natomiast art. 31 ust. 3 Konstytucji stanowi, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.

Rzecznik wskazał na ograniczenie na poziomie aktu wykonawczego nie tylko w postaci dodatkowej przesłanki „szczególnie uzasadnionych przypadków”, ale również zawężenia kręgu osób, z którymi tymczasowo aresztowany może prowadzić rozmowę telefoniczną po uzyskaniu, wyłącznie do osób najbliższych. Takie zawężenie ma miejsce w rozporządzeniu, w sytuacji gdy art. 217c k.k.w. nie ogranicza w żaden sposób kręgu osób, z którymi aresztowany może kontaktować się telefonicznie.

Ograniczenie kręgu osób, z którymi tymczasowo aresztowany może za zgodą porozumiewać się za pomocą aparatu telefonicznego, a także przesłanek wyrażania zgody na taki kontakt, mogą nastąpić jedynie w ustawie. Wdrożenie ich w rozporządzeniu narusza zatem art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Niestety, mimo upływu blisko 4 lat od zasygnalizowania problemu przez Rzecznika, zagadnienie nie zostało uregulowane zgodnie z ustawą zasadniczą.

IX.517.1858.2021