Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do Rzecznika wpływają skargi kierowców na brak możliwości wniesienia opłaty za parkowanie w strefie płatnego parkowania gotówką. Obciążani są oni opłatami dodatkowymi.
• Kierowca, który opłaca postój auta w strefie płatnego parkowania, nie jest konsumentem, lecz wykonuje obowiązek publiczno-prawny, którego podstawą są przepisy ustawy o drogach publicznych, a nie umowa o charakterze cywilnym
• Od konsumenta nie można bowiem żądać ani zapłaty wyłącznie bezgotówkowej, ani odmówić przyjęcia gotówki
• Ustawodawca upoważnił organ stanowiący gminy (miasta) do określania w uchwale ustanawiającej strefę płatnego parkowania sposobu pobierania opłat
• RPO zwraca się do Ministra Infrastruktury o przygotowanie projektu nowelizacji ustawy o drogach publicznych, tak aby ograniczyć swobodę rady gminy co do ustalania sposobu opłat i tym samym zapewnić kierowcom możliwość zapłaty gotówką

Marcin Wiącek wystąpił do ministra infrastruktury Dariusza Klimczaka w związku z wpływającymi do RPO skargami kierowców, których obciążono opłatami dodatkowymi za naruszenie reguł wnoszenia opłat parkingowych.

Wiąże się to z likwidacją znaczniej liczby parkomatów przystosowanych do wnoszenia opłat za pomocą bilonu i zastąpieniem ich urządzeniami, które nie przyjmują płatności gotówkowych, np. w warszawskiej i w poznańskiej strefie płatnego parkowania. 

Kierowcy, którzy nie mają karty płatniczej lub dostępu do systemu płatności mobilnych, nie są w stanie wnieść opłaty za parkowanie niezwłocznie, ponieważ w wielu miejscach strefy nie można płacić gotówką. Naraża to ich na tzw. opłatę dodatkową. 

Prowadzi to do nierównego traktowania części kierowców, którzy nie dysponują nowoczesnymi środkami płatniczymi. Skoro zgodnie z ustawą o drogach publicznych (art. 13 ust. 1 pkt 1) użytkownik dróg publicznych jest obowiązany do opłaty za postój auta w strefie, to należy stworzyć taki system ich wnoszenia, aby każdy miał faktyczną możliwość jej uiszczenia.

Tymczasem istnieje grupa osób, która nie ma dostępu do nowoczesnych form płatności (karty płatnicze, aplikacje do płatności mobilnych na smartfonach), bo np. nie potrafią się nimi posługiwać. Zainstalowanie parkomatów bezgotówkowych prowadzi do nieuzasadnionego wyłączenia z potencjalnych użytkowników strefy kierowców, którzy nie maja możliwością wnoszenia opłat w inny sposób.

Zgodnie z art. 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi w Polsce. Jest to bezwarunkowe w tym sensie, że przepis ten nie ogranicza zdolności poszczególnych znaków w zakresie uwalniania ze zobowiązań.

Wprawdzie zarządcy stref płatnego parkowania wskazują, że z art. 59ea ust. 2 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych wynika, że inne formy płatnicze niż gotówka są prawnie dopuszczalne w miejscach prowadzenia działalności bez obecności personelu - jak np. strefa płatnego parkowania wyposażona w parkomaty - jednak ta regulacja prawna odnosi się do zawieranych z konsumentem umów o świadczenie usługi lub sprzedaży towaru. Art. 59ea ust. 1 tej ustawy wprowadza bowiem ograniczenia dla akceptanta (podmiotu będącego odbiorcą środków pieniężnych stanowiących przedmiot transakcji płatniczej). Stanowi, że nie może on uzależniać zawarcia z konsumentem umowy o świadczenie usługi lub umowy sprzedaży towaru od dokonania zapłaty w formie bezgotówkowej ani odmówić przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi NBP.

Tymczasem kierowca, który uiszcza opłatę za postój pojazdu w strefie płatnego parkowania, nie jest konsumentem (nie dokonuje czynności prawnej z przedsiębiorcą), lecz wykonuje obowiązek publiczno-prawny, którego podstawą prawną są przepisy ustawy o drogach publicznych, a nie umowa o charakterze cywilnym. Z tego też względu ustawa o usługach płatniczych nie ma zastosowania do sposobu wnoszenia opłat za postój auta w strefie płatnego parkowania.

Ustawodawca upoważnił organ stanowiący gminy (miasta) do określania w uchwale ustanawiającej strefę płatnego parkowania sposobu pobierania opłat za postój pojazdów. Tym samym powinna decydować o tym wyłącznie rada gminy (miasta). 

Przepisy prawa miejscowego ustalające zasady korzystania z warszawskiej strefy płatnego parkowania stanowią, że opłaty należy wnosić monetami lub kartą płatniczą lub też za pomocą systemu płatności mobilnych. Każdy kierowca ma do wyboru trzy możliwości opłat: monetami, kartą płatniczą lub przy użyciu urządzeń mobilnych przeznaczonych do transakcji bezgotówkowych.  

Gdy zarządca strefy instaluje parkomaty nieobsługujące płatności gotówkowych, to w istocie decyduje o sposobie wnoszenia tych opłat. Dochodzi zatem do faktycznej modyfikacji sposobów wnoszenia opłat. W ten sposób zarządca strefy wchodzi - wbrew prawu - w kompetencje rady gminy. 

A wymiana parkomatów na bezgotówkowe wprowadza w błąd kierowców co do możliwości zapłaty monetami za parkowanie - skoro z przepisów prawa miejscowego jednoznacznie wynika, że kupno biletu kontrolnego gotówką jest jednym z ustalonych przez radę gminy sposobów wnoszenia opłat. 

Taka praktyka może prowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Stanowi swoistą pułapkę dla użytkowników strefy, którzy mają gotówkę a nie dysponują nowoczesnymi środkami płatniczymi. Są oni przekonani, że mogą zapłacić monetami. W rzeczywistości część parkomatów nie przyjmuje gotówki, co uniemożliwia im opłatę i naraża na opłatę dodatkową.

Likwidacji przez zarządcę strefy parkomatów przyjmujących gotówkę lub montowania urządzeń nieprzystosowanych do płatności gotówkowych nie można zaskarżyć do sądu administracyjnego. Kontrola administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na – inne niż decyzja administracyjna oraz postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym – akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów. A żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie ustanawia obowiązku lub uprawnienia do instalowania parkomatów w strefie płatnego parkowania. Czynność materialno-techniczna polegająca na zamontowaniu lub demontażu parkomatu nie podlega zatem kognicji sądów administracyjnych. Oznacza to, że ani użytkownicy strefy, ani organy stojące na straży praworządności, praw i wolności człowieka i obywatela (prokuratura, RPO), nie są władne poddać tych czynności kontroli sądowej i doprowadzić do jej uchylenia.

Jedynym sposobem zagwarantowania  prawa do równego traktowania, przysługującego użytkownikom strefy płatnego parkowania, którzy nie mają możliwości wnoszenia opłat w inny sposób niż gotówką, jest zmiana przepisów ustawy o drogach publicznych.

Dlatego Marcin Wiącek zwraca się do Ministra Infrastruktury o przygotowanie projektu nowelizacji ustawy o drogach publicznych w celu ograniczenia swobody prawodawczej rady gminy w zakresie ustalania sposobów wnoszenia opłat za postój pojazdu w strefie płatnego parkowania. Znowelizowane przepisy powinny zapewniać kierowcom możliwość uiszczania gotówką opłat w całej strefie. 

V.565.32.2025