Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W związku z wejściem w życie rozporządzenia MSWIA z 6 marca 2025 r. w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy z Republiką Białorusi Rzecznik Praw Obywatelskich podtrzymuje swe stanowisko co do niezgodności art. 12a ustawy o ochronie granicy państwowej z Konstytucją RP oraz zastrzeżenia wobec możliwości ingerowania rozporządzeniem w podstawowe wolności i prawa konstytucyjne
• - Skoro w wyniku podjętych działań udało się znacząco zmniejszyć zjawisko presji migracyjnej, a skala przedostawania się cudzoziemców do strefy buforowej została istotnie ograniczona, to powstaje zatem pytanie o zasadność decyzji o przedłużeniu zakazu przebywania na tym obszarze, a tym bardziej o jego rozszerzenie na dodatkowe strefy – podkreśla zastępca RPO Adam Krzywoń w piśmie do sekretarza stanu w MSWiA Czesława Mroczka
• AKTUALIZACJA 19.05.2025: W MSWIA  nie są obecnie prowadzone prace nad uchyleniem lub zmianą rozporządzenia w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi - głosi odpowiedź
• MSWiA podaje też dane statystyczne: do 13 kwietnia 2025 r. złożono łącznie 520 wniosków w sprawie zezwolenia na przebywanie w strefie objętej czasowym zakazem przebywania, z czego 477 rozpatrzono pozytywnie. 270 zezwoleń wydano dziennikarzom, a 84 członkom organizacji humanitarnych i osobom niosącym pomoc.

Rozporządzenie z 6 marca 2025 r. przewiduje objęciem obszarem czasowego zakazu przebywania nowych stref wymienionych w § 1 ust. 2 pkt. 5 i 6 . Z uzasadnienia wynika m.in., że „dotychczasowe działania związane z ustanowieniem strefy buforowej wzdłuż granicy z Białorusią (…) pozwoliły na skuteczne ograniczenie aktywności działań grup przemytniczych ułatwiających proceder nielegalnej migracji, (…) oraz zmniejszenie presji migracyjnej na granicy z Białorusią”, a „nielegalna migracja jest wykorzystywana jako narzędzie wywierania presji (…), wymaga zastosowania niestandardowych i adekwatnych do skali zagrożenia rozwiązań”. 

Ponadto Prezes Rady Ministrów w wypowiedzi z 22 marca 2025 r. podczas odprawy na granicy polsko-białoruskiej zaznaczył, że dzięki zdeterminowanej postawie żołnierzy, Straży Granicznej i Policji osiągnięto 98% skuteczności zatrzymań. 

- Skoro w wyniku podjętych działań udało się znacząco zmniejszyć zjawisko presji migracyjnej, a skala przedostawania się cudzoziemców do strefy buforowej została istotnie ograniczona, to powstaje zatem pytanie o zasadność decyzji o przedłużeniu zakazu przebywania na tym obszarze, a tym bardziej o jego rozszerzenie na dodatkowe strefy – podkreśla ZRPO.

W związku z tym - biorąc także pod uwagę wejście w życie nowelizacji  z 21 lutego 2025 r. ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 27 marca 2025 r. w sprawie czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, które wprowadzają kolejne restrykcje - Adam Krzywoń prosi o informację, czy MSWiA prowadzi prace nad uchyleniem lub zmianą rozporządzenia z 6 marca 2025 r. i skrócenia okresu jego obowiązywania.

Ponadto, w związku z przywołaniem w uzasadnieniu tego rozporządzenia ataków cudzoziemców na polskie patrole, prosi o aktualne informacji o liczbie tych incydentów od 10 grudnia 2024 r. do 9 marca 2025 r. na obszarze strefy buforowej oraz ich charakterystyki.  Zwraca się też o podanie liczby interwencji zespołów poszukiwawczo-ratowniczych SG.

W uzasadnieniu rozporządzenia z 6 marca 2025 r. podano dane ws. zgód na przebywanie w strefie buforowej. Zgodnie z nimi, od 13 czerwca 2024 r. (ustanowienia strefy buforowej w jej obecnej formie) do 13 lutego 2025 r., wydano 382 zgody na pobyt w niej Tymczasem w odpowiedzi MSWiA dla RPO z 14 stycznia 2025 r. wskazano, że od 11 września 2024 r. do 9 grudnia 2024 r. wydano 135 zgód. Jednocześnie w przestrzeni medialnej pojawiły się informacje sugerujące, że od czerwca 2024 r. do chwili obecnej wydano niemal 400 zgód (w tym 249 przyznano dziennikarzom, a 50 - aktywistom i wolontariuszom).

W związku z tym ZRPO Adam Krzywoń prosi o odniesienie się do tych danych liczbowych, w tym podanie szczegółowych informacji, ile wniosków pochodziło od dziennikarzy oraz organizacji lub osób niosących pomoc humanitarną. Pyta też o wyjaśnienie przyczyn odmowy udzielenia  zgód i uzasadnienie dysproporcji w ich liczbie wydawanych przez poszczególnych komendantów placówek SG.

Odpowiedź Czesława Mroczka, sekretarza stanu w MSWiA 

Na wstępie należy podkreślić, że przepis art. 12a ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej2, stanowiący podstawę do wydania rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 marca 2025 r. w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi3, jest powszechnie obowiązującym źródłem prawa.

Konstrukcja przepisu art. 12a ustawy o ochronie granicy państwowej, umożliwiającego wprowadzenie zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej jest zbliżona do przepisu art. 9 ww. ustawy, dającego możliwość wprowadzenia przez wojewodę zakazu przebywania na niektórych odcinkach pasa drogi granicznej. Przepis ww. art. 9 obowiązujący od 19 listopada 1990 r. (tj. od wejścia w życie ustawy o ochronie granicy państwowej) był wielokrotnie stosowany przez właściwych wojewodów i nie został skutecznie zakwestionowany w kontekście jego konstytucyjności.

Odnosząc się do podniesionego w wystąpieniu Pana Rzecznika zagadnienia natężenia zjawiska presji migracyjnej należy zauważyć, że pomimo obserwowanego jej zmniejszenia – w wyniku wprowadzenia strefy buforowej – presja ta utrzymuje się wciąż na relatywnie wysokim poziomie, podlegając wahaniom uzależnionym od pory roku, pogody oraz doraźnych i długofalowych celów, jakie planuje poprzez instrumentalizację migracji osiągnąć reżim białoruski. W związku z powyższym w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji nie są obecnie prowadzone prace nad uchyleniem lub zmianą rozporządzenia w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi.

Należy pamiętać, że ataki cudzoziemców na polskie patrole to zdarzenia o różnym charakterze i intensywności. Do ataków werbalnych i fizycznych, zarówno indywidualnych, jak i grupowych, dochodzi na granicy z Białorusią w zasadzie codziennie. Powyższe obejmuje krzyki, wyzwiska oraz rzucanie w stronę patroli gałęzi, konarów, kamieni i innych przedmiotów, np. petard czy butelek. W okresie od 10 grudnia 2024 r. do 9 marca 2025 r. w 11 raportowanych atakach wśród obrażeń poszkodowanych funkcjonariuszy i żołnierzy odnotowano niegroźne stłuczenia i otarcia, zostały również uszkodzone 4 pojazdy. Należy jednak zauważyć, że po tym okresie poziom agresji cudzoziemców znacznie się nasilił. Od 11 marca do 13 kwietnia 2025 r. w następstwie 54 ataków na osoby ochraniające granicę poważnych obrażeń doznało 2 żołnierzy i 1 funkcjonariusz Straży Granicznej, a także doszło do uszkodzenia 7 pojazdów. Jednocześnie informuję, że w okresie od 10 grudnia 2024 r. do 9 marca 2025 r. nieetatowe zespoły poszukiwawczo-ratownicze nie podejmowały interwencji na obszarze strefy nadgranicznej objętej zakazem przebywania.

W okresie od 13 czerwca 2024 r. do 13 kwietnia 2025 r. złożono łącznie 520 wniosków w sprawie zezwolenia na przebywanie na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi, objętej czasowym zakazem przebywania, z czego 477 rozpatrzono pozytywnie. W ramach wydanych zezwoleń 270 wydano dziennikarzom, a 84 członkom organizacji humanitarnych i osobom niosącym pomoc. Głównymi przyczynami odmowy wydania zgody na przebywanie na obszarze objętym czasowym zakazem przebywania było nieuzupełnienie braków formalnych przez osoby wnioskujące o wstęp do ww. strefy oraz brak wykazania w wystarczającym stopniu potrzeby przebywania na tym obszarze.

Dysproporcje w liczbie wydanych zgód na przebywanie na obszarze objętym zakazem przebywania przez poszczególnych komendantów placówek Straży Granicznej wynikają przede wszystkim z liczby złożonych wniosków. Decyzja o udzieleniu przedmiotowej zgody każdorazowo jest rozpatrywana indywidualnie i uwzględnia zarówno interes wnioskodawcy, jak i interes państwa wyrażający się w potrzebie zapewnienia należytej ochrony granicy i porządku publicznego.

XI.543.438.2024