Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rodzice dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się ustalić, nie mają prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłku pogrzebowego
• Niezbędny jest bowiem do tego akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe - wraz z podaniem  jego płci
• Od pięciu lat o prawa rodziców będących w tej sytuacji ubiega się Rzecznik Praw Obywatelskich
• Wprawdzie w styczniu 2017 r. Senat przyjął odpowiednią inicjatywę ustawodawczą, ale do dziś nie zajął się nią Sejm

RPO Adam Bodnar wystąpił do marszałku Sejmu Marka Kuchcińskiego, aby podjął działania w celu zakończeniu procesu legislacyjnego tego niezwykle ważnego społecznie projektu w obecnej kadencji.

Rodzice skarżyli się, że nie mogą otrzymać ani zasiłku pogrzebowego, ani macierzyńskiego, ani też skorzystać ze skróconego okresu urlopu macierzyńskiego w razie urodzenia martwego dziecka, którego płci nie da się ustalić. 

Zgodnie z przepisami, by mogli oni otrzymać świadczenia z ubezpieczenia społecznego, muszą bowiem przedstawić odpis aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Aktu urodzenia w tej sytuacji nie można zaś sporządzić z uwagi na niemożliwość określenia płci dziecka (co jest elementem obligatoryjnym w akcie urodzenia). Niemożność określenia płci uniemożliwia zatem uzyskanie dokumentu, który warunkuje możliwość ubiegania się o skrócony urlop macierzyński, zasiłek macierzyński, czy też zasiłek pogrzebowy.

Działania RPO

W opinii Rzecznika - który w tej sprawie pisał jeszcze w 2015 r. do ówczesnego MRPiPS - niezrozumiałe jest wymaganie określenia płci w akcie urodzenia dziecka martwego w celu uzyskania przez rodziców określonych świadczeń. Jak odpowiedział Minister, odwołując się do stanowiska Ministra Zdrowia, „w odniesieniu do martwych dzieci, (w szczególności w sytuacji utraty wczesnej ciąży) należy wskazać, iż jest to prawo rodziców do pochówku, a nie obowiązek”. Rzecznik jest jednak zdania, że każdy rodzic powinien mieć zagwarantowane prawo do godnego pożegnania swego dziecka, bez względu na wiek i kondycję fizyczną, w jakiej przyszło na świat.

W 2016 r. RPO zwrócił się do MRPiPS  o ponowne rozważenie zmiany przepisów – tak by świadczenia możliwe były do udzielenia w razie przedstawienia karty zgonu dziecka (w części karty zgonu wymaganej dla administracji cmentarza nie jest wymagane oznaczenie płci). Chodzi o rozwiązania analogiczne, jak w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Pismo w tej sprawie Rzecznik skierował też 1 czerwca 2016 r.  do przewodniczącego senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Wychodząc naprzeciw postulatom RPO, podjęła ona działania. Ich rezultatem była inicjatywa legislacyjna Komisji. Zgodnie z zaproponowaną nowelą ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uprawnione do zasiłku pogrzebowego byłyby osoby, które pokryły koszty pogrzebu dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego, na wniosek osoby uprawnionej do pochowania, sporządzono kartę zgonu  w celu pochowania zwłok.

Senat przyjał projekt - Sejm czeka

11 stycznia 2017 r. Senat wniósł do Sejmu  projekt takiej ustawy. Ze strony internetowej Sejmu wynika, że senacki projekt (druk 1250) został skierowany 27 stycznia 2017 r. do I czytania w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.  9 sierpnia 2017 r. wpłynęło do niej stanowisko rządu. Niestety, od tego czasu projekt nie był procedowany w Sejmie.

- Doceniając ogromną wagę podjętej przez Senat RP inicjatywy zmierzającej do poprawy sytuacji rodziców, którzy na skutek utraty dziecka, którego płci nie da się ustalić, nie otrzymywali żadnego wsparcia ze strony organów państwa, uprzejmie proszę Pana Marszałka o rozważenie podjęcia działań, mogących pomóc w zakończeniu procesu legislacyjnego tego niezwykle ważnego społecznie projektu w czasie obecnej kadencji Sejmu i Senatu RP - napisał Adam Bodnar do marszałka Marka Kuchcińskiego.

VII.534.18.2015