Biuletyn Informacji Publicznej RPO

RPO dziękuje Senatowi za podjęcie prac nad zmianą przepisów tak, by z zasiłku pogrzebowego i macierzyńskiego oraz ze skróconego okresu urlopu macierzyńskiego mogli skorzystać rodzice dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się ustalić.

W ocenie Rzecznika senacki projekt ustawy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym i poprawi ochronę praw obywatelskich, w szczególności praw socjalnych, w Polsce. Jest także wyrazem troski o praktyczną realizację konstytucyjnej zasady ochrony godności ludzkiej (art. 30 Konstytucji RP). RPO ma nadzieję. Że projekt ustawy zostanie przyjęty przez Senat, a także Sejm RP.

W opinii Rzecznika - który w tej sprawie pisał jeszcze w 2015 r. do ówczesnego MRPiPS - niezrozumiałe jest wymaganie określenia płci w akcie urodzenia dziecka martwego w celu uzyskania przez rodziców określonych świadczeń. Jak odpowiedział Minister, odwołując się do stanowiska Ministra Zdrowia, „w odniesieniu do martwych dzieci, (w szczególności w sytuacji utraty wczesnej ciąży) należy wskazać, iż jest to prawo rodziców do pochówku, a nie obowiązek”. Rzecznik jest jednak zdania, że każdy rodzic powinien mieć zagwarantowane prawo do godnego pożegnania swego dziecka, bez względu na wiek i kondycję fizyczną, w jakiej przyszło na świat.

Sprawą tą RPO zajmuje się od 2015 r. Najpierw zwracał uwagę, że dzieci, których płci nie da się ustalić, nie można pochować – bo do aktu zgonu potrzeby jest akt urodzenia, a tam musi być wpisana płeć. Potem RPO zwrócił uwagę na sytuację samych rodziców w takiej sytuacji: nie mają oni prawa do zasiłków ani pomocy . Zgodnie z przepisami, by mogli oni otrzymać świadczenia z ubezpieczenia społecznego, muszą bowiem przedstawić odpis aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Aktu urodzenia w tej sytuacji nie można zaś sporządzić z uwagi na niemożliwość określenia płci dziecka (co jest elementem obligatoryjnym w akcie urodzenia). Niemożność określenia płci uniemożliwia zatem uzyskanie dokumentu, który warunkuje możliwość ubiegania się o skrócony urlop macierzyński, zasiłek macierzyński, czy też zasiłek pogrzebowy.

W 2017 r. Senat przyjął propozycję zmian, ale Sejm się nią nie zajął i projekt przepadł z końcem kadencji w 2019 r.

VII.534.18.2015