Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpatruje ważne z punktu widzenia praw obywateli petycje i wnioski

Sprawa pana Tomasza

Przede wszystkim zajmie się (o godz. 13) wskazanym przez Rzecznika Praw Obywatelskich problemem wyczerpywania się sum gwarancyjnych w przypadku obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Chodzi o sytuację takich osób jak pan Tomasz (zapowiada on, że będzie na posiedzeniu komisji obecny).

W 1993 r., kiedy miał 3 lata, potrącił go samochód. Dostał odszkodowanie i rentę, ale suma gwarancyjna już się wyczerpała i w tej chwili nie przysługuje mu ani renta powypadkowa ani żadne inne świadczenie ze strony ubezpieczyciela.

Pan Tomasz nie ma jeszcze 30 lat, skończył studia, ale renta socjalna, jaka mu została, nie pozwala samodzielnie funkcjonować –  musi się poruszać na wózku.

Najgorsze jest to, że gdyby nieszczęście spotkało pana Tomasza kilka miesięcy później, dziś nie byłby w tak dramatycznej sytuacji:  suma gwarancyjna została bowiem podwyższona o ponad 50% (gdyby taka wysokość obowiązywała w momencie wypadku, zapewniłoby to panu Tomaszowi utrzymanie na jeszcze kilkanaście lat).

O swojej sprawie pan Tomasz opowiedział RPO w czasie spotkania regionalnego w Białymstoku w styczniu 2016 r. Rzecznik złożył skargę kasacyjną od wyroku, który stwierdza, że pan Tomasz nie ma już podstaw do żadnych roszczeń ani świadczeń na zaspokojenie swych podstawowych potrzeb niwelujących, chociaż w znikomym stopniu skutki tragicznego wypadku.

Jednocześnie RPO zwrócił się do Marszałka Senatu (a ten przekazał to do senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji) o generalne rozwiązanie problemu wyczerpujących się sum.

Problem dotyczy osób, które były ofiarami wypadków komunikacyjnych do I połowy lat 90. Dziś jeśli kogoś spotka nieszczęście, nie musi bać się wyczerpania sumy gwarancyjnej – wynosi ona 5 mln euro. Ale są w Polsce osoby, które już straciły prawo do renty, bo wypadek miał miejsce w czasach, gdy suma gwarancyjna była dużo niższa. To o ich prawa upomina się pan Tomasz (jego osobista sprawa może być skutecznie rozwiązana dzięki skardze kasacyjnej RPO).

- To nie chodzi o to, by zwiększać odszkodowania po latach. Wiem, że państwa ani firm ubezpieczeniowych na to nie stać. Ale przecież wystarczyłby przepis, że w przypadku rent (i tylko rent, które mają przecież na celu dostarczenie podstawowego źródła utrzymania, którego poszkodowany nie może sam sobie zapewnić z powodu wypadku) ma zawsze zastosowanie aktualnie obowiązująca suma gwarancyjna. Wtedy ludzie w takiej sytuacji jak ja nie musieliby z lękiem patrzeć w przyszłość. I tak nie jest nam lekko – mówi.  – Nie jestem prawnikiem, ale z wieloma prawnikami o tym rozmawiałem i analizowałem problem. Myślę, że dałoby się tu zaproponować rozwiązania, które będą zgodne nie tylko z prawem ale i z poczuciem sprawiedliwości. Owszem, wypadek był dawno temu, i odszkodowanie dotyczyło tamtego czasu. Ale żyjemy teraz. I teraz musimy się utrzymać – mówi.

• Dodatkowe informacje:

1. Informacja prawna Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu
2. Ministerstwo Finansów
3. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/sprawa-pana-tomasza-marszalek-senatu-informuje-o-przekazaniu-sprawy-do-komisji-praw-czlowieka
4. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/Sprawa-pana-tomasza-za-niska-suma-gwarancyjna
5. "Organizm podjął walkę. Niepełnosprawny kontra państwo", Gazeta Wyborcza

Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Zajmie się też wnioskiem RPO w sprawie praw rodziców dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się ustalić

Sprawą tą senatorowie zajmą się o godz. 13 we wtorek 20 września.

Chodzi o to, że aby otrzymać świadczenia z ubezpieczenia społecznego (zasiłek pogrzebowy, zasiłek macierzyński, skrócony urlop macierzyński) muszą przedstawić odpisu akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Żeby zaś akt urodzenia z powyższą adnotacją mógł zostać sporządzony, konieczne jest podanie płci dziecka. 

Płeć dziecka, w tych wypadkach, o których mowa w wystąpieniu Rzecznika, można ustalić na podstawie badań genetycznych, ale te są kosztowne i w takiej sytuacji nierefundowane (bo to już nie jest świadczenie medyczne). Poza tym w dramatycznej sytuacji, w jakiej znajduje się rodzina, jest to zupełnie niepotrzebne obciążenie.

Zdaniem Rzecznika nie jest uzasadnione obligatoryjne wymaganie określenia w akcie urodzenia dziecka martwo urodzonego, jego płci, w celu uzyskania przez rodziców określonych świadczeń.

Rzecznik postulował odpowiednią zmianę przepisów rozporządzeń przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, jednak propozycja ta nie została przyjęta. Dlatego Rzecznik zwrócił się do Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji o ocenę prawidłowości przepisów obowiązujących w tej sprawie.

Rzecznik podkreśla, że każdy rodzic powinien mieć zagwarantowane prawo do godnego pożegnania swojego dziecka, bez względu na wiek i kondycję fizyczną, w jakiej przyszło na świat. Przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, po wprowadzeniu odpowiednich zmian, umożliwiają obecnie dokonanie pochówku dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się ustalić. Na tym jednak kończy się pomoc dla rodziców.

Koszty pochówku rodzice ponoszą we własnym zakresie.

Nie otrzymują też żadnych świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego.

Zdaniem Rzecznika pomoc dla rodziców po utracie dziecka nie powinna być uzależniona od tego, czy można ustalić płeć dziecka. Strata dziecka i jego pochówek jest przeżyciem traumatycznym i właśnie te wydarzenia powinny skłonić do udzielenia wsparcia rodzicom.

Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Przewodniczącego Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji o zajęcie stanowiska co do prawidłowości wykonania ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w omawianym zakresie.

To właśnie będzie 20 września tematem prac senatorów.

• Więcej informacji:

1. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/ochrona-praw-rodzicow-po-utracie-dziecka-ktorego-plci-nie-da-sie-ustalic-wystapienie-do-senackiej-komisji
2. Opinia Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, projekt

Komisja zajmie się też  sprawą emerytur kobiet z rocznika 1953

Senacka Komisja zajmie się też (we wtorek o godz. 15) petycją P9-29/16 dotycząca inicjatywy ustawodawczej odnośnie zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej osób urodzonych po 1948 r., które wcześniej pobierały wcześniejszą emeryturę.   Kwestionowane  przepisy przewidują pomniejszenie emerytury powszechnej o kwoty dotychczas  pobrane  wcześniejsze emerytury. 

Problem ten dotyczy szczególnie kobiet z rocznika '53, których liczne skargi wpływały do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

To był ostatni  rocznik, z którego kobiety (po spełnieniu warunków - skończeniu 55 roku życia i 30 latach pracy) mogły przejść na wcześniejszą emeryturę. Ale założenie było takie, że po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego będą mogły  uzyskać  powszechną  emeryturę. 

- Tylko nasz rocznik dostaje emerytury powszechne z odliczeniem wypłaconych już składek. Przez to emerytury są bardzo niskie. Dlaczego jesteśmy traktowane nierówno – mówiły uczestniczki spotkania regionalnego RPO w Łodzi w kwietniu 2016 r.

Wspomnieć trzeba, że problem ten dotyczy  także  innych osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. pobierających tzw. wcześniejsze emerytury. 

Chodzi o zmiany, które weszły w życie 1 stycznia 2013 r., równocześnie z podwyższeniem wieku emerytalnego.

W świetle pierwotnych przepisów ustawy emerytalnej osoba, która pobiera wcześniejszą emeryturę, mogła po osiągnięciu wieku emerytalnego wystąpić o emeryturę powszechną (art. 24 ustawy emerytalnej). Dla osoby urodzonej po 31 grudnia 1948 r. emerytura ta wyliczana była przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Wysokość tzw. nowej emerytury w niektórych przypadkach jest korzystniejsza od dotychczas pobieranej emerytury.

Od 1 stycznia 2013 r. przepisy się jednak zmieniły: podstawa obliczenia kolejnej emerytury ma być pomniejszana o kwoty wcześniej pobranych emerytur.

• Więcej informacji, w tym argumenty Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społeczne, Trybunału Konstytucyjnego oraz ZUS:

1. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/stanowisko-RPO-w-sprawie-petycji-p9-2916-zasady-obliczania-emerytur
2. Petycja P-29/16.
3. Materiał do petycji P9-29/16
4. MRPiPS
5. ZUS
6. Rzecznik Praw Obywatelskich
7. Ocena Skutków Regulacji