Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby pobierające zasiłki z ubezpieczenia społecznego nie mogą skorzystać z ulgi dla klasy średniej przewidywanej przez przepisy Polskiego Ładu 
• Będzie to szczególnie niekorzystne dla kobiet korzystających z zasiłku macierzyńskiego – a Konstytucja wymaga od władz ochrony macierzyństwa
• Ponadto nikt nie jest w stanie przewidzieć, ile dni w roku będzie zmuszony korzystać z zasiłku chorobowego

Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje w tej sprawie u premiera Mateusza Morawieckiego jako p.o. ministra finansów.

Do RPO wciąż napływają skargi kolejnych grup obywateli, których sytuacja prawno-podatkowa jest niekorzystna po wejściu w życie tzw. Polskiego Ładu. Tym razem problem dotyczy niemożności skorzystania z ulgi dla klasy średniej przez osoby pobierające zasiłki z ubezpieczenia społecznego, np. chorobowego lub macierzyńskiego.

W dodanym punkcie 2aa do art. 26 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca przewidział wprowadzenie ulgi dla pracowników lub podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej – tzw. ulga dla klasy średniej. Kwota ulgi jest stosowana, jeżeli suma uzyskanych w roku podatkowym przychodów wynosi co najmniej 68 412 zł i nie przekracza 133 692 zł.

Obywatele wskazują, że taki kształt regulacji stanowi realne zagrożenie dla osób pobierających świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego. Chodzi zwłaszcza o zasiłki macierzyńskie i chorobowe. Osoby, które zdecydują się na skorzystanie z ulgi dla klasy średniej, mogą ostatecznie stracić do niej prawo, właśnie z uwagi na to, że w trakcie roku podatkowego będą otrzymywać te zasiłki i przez to nie osiągną przychodów w wymaganym przedziale.

Problem wynika z tego, że ulga dla klasy średniej obejmuje przychody z szeroko rozumianego stosunku pracy (stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy), do których nie zalicza się zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.

Obywatele podkreślają, że luka w przepisach podatkowych wywoła negatywne konsekwencje zwłaszcza dla kobiet, ponieważ to one korzystają z zasiłku macierzyńskiego. Taki stan odbierany jest jako naruszenie art. 18 Konstytucji, który wymaga od władz publicznych odpowiednich gwarancji ochrony macierzyństwa. 

Dodatkowo skarżący zwracają uwagę, że obywatel nie jest w stanie przewidzieć, ile dni w ciągu roku będzie zmuszony korzystać z zasiłku chorobowego. Argumentują, że zdarzenia losowe, jak choroba, nie powinny mieć wpływu na to, czy zastosowanie ulgi będzie możliwe.

Ponadto, z uwagi na wzrastającą inflację, obywatele nie są zainteresowani rezygnacją ze stosowania ulgi dla klasy średniej i ewentualnie późniejszą możliwością jej rozliczenia w zeznaniu rocznym.

W ocenie RPO  problem jest dowodem na to, że instytucja ulgi dla klasy średniej jest w istocie niedopracowana. W praktyce może stanowić pułapkę dla kolejnej grupy podatników  - osób korzystających z zasiłków macierzyńskich czy chorobowych. 

W prawie podatkowym niezwykle ważne jest takie ukształtowanie przepisów, aby obywatel nie był zaskakiwany skutkami, których nie mógł wcześniej przewidzieć. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wyrażona w art. 2 Konstytucji, opiera się na pewności prawa.

Zastępca RPO Maciej Taborowski prosi Mateusza Morawieckiego o stanowisko, w tym o informację, czy prace legislacyjne nad zapowiedzianym projektem zmian Polskiego Ładu przewidują rozwiązanie tego problemu.

V.511.134.2022