Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludziom starszym, ludziom nieuleczalnie chorym, ludziom żegnającym się ze światem należy się godna opieka. Taką rolę powinny pełnić hospicja dbające o godne, pełne empatii, miłości i szacunku życie do końca
• Tymczasem dostępność opieki hospicyjnej jest niewystarczająca. Świadczenia wymagają zmian, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Dodatkowym problemem jest dynamicznie starzejące się społeczeństwo
• Należy podjąć działania systemowe i zlikwidować problemy z jakimi borykają się pacjenci w dostępie do opieki hospicyjnej i paliatywnej – apeluje RPO i przedstawia rekomendacje
• AKTUALIZACJA: Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawia obecnie realizowane działania, które mogą być istotnym elementem wsparcia środowiskowego dla osób wymagających pomocy ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność
• AKTUALIZACJA II: Ministerstwo Zdrowia pracuje nad powołaniem Zespołu ds. przygotowania długofalowej strategii pozwalającej na rozwój opieki paliatywnej i hospicyjnej
• 29 czerwca 2022 r. Minister Zdrowia zatwierdził zaś Plan Taryfikacji na 2023 r., który obejmuje również świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej
• AKTUALIZACJAIII NFZ z roku na rok sukcesywnie zwiększa środki w planie finansowym NFZ na realizację świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej i opieki paliatywnej i hospicyjnej

Rzecznik Praw Obywatelskich od dłuższego czasu zajmuje się zagadnieniem pomocy dla umierających na wsi. W maju 2022 r. zorganizował wspólnie z Fundacją Hospicjum Proroka Eliasza konferencję w tej sprawie. Zgromadziła ekspertów, praktyków i przedstawicieli instytucji publicznych.

Jej efektem jest wystąpienie generalne zawierające postulaty dotyczące stanu opieki paliatywnej na obszarach wiejskich. Marcin Wiącek kieruje je do resortów zdrowia oraz rodziny, pracy i polityki społecznej, a także do Narodowego Funduszu Zdrowia.

Temat godnego starzenia się, chorowania i umierania na wsi rzecznik podejmował już wielokrotnie wskazując w wystąpieniach na liczne problemy systemowe z jakimi borykają się pacjenci w dostępie do opieki hospicyjnej. Niedawna konferencja była kontynuacją działań RPO w zakresie podnoszenia w przestrzeni publicznej problemów i stanu opieki paliatywnej.

Nie budzi najmniejszych wątpliwości, że świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej wymagają zmian. A największe problemy w tym zakresie obserwujemy właśnie na obszarach wiejskich, które stanowią ponad 90% terytorium Polski i zamieszkuje na nich 40% polskich obywateli.

Szybkiemu starzeniu się populacji wsi towarzyszy słabo rozwinięta infrastruktura, ograniczony dostęp do transportu publicznego, usług społecznych i opieki zdrowotnej, co negatywnie wpływa na jakość życia najstarszych mieszkańców i ich prawo do opieki i godnej starości.

RPO wskazuje, że rolą hospicjum nie jest dbanie o godną śmierć, lecz dbanie o godne życie do końca – pełne empatii, miłości i szacunku. Powinno zapewniać ochronę godności ludziom starszym, ludziom nieuleczalnie chorym, ludziom żegnającym się ze światem.

Godność w tym zakresie oznacza, że każdy człowiek powinien być zawsze w centrum zainteresowania. Wobec czego, każdy człowiek ma prawo do szczęścia, do szacunku i prawo do cieszenia się życiem, niezależnie od tego, w jakiej fazie życia się znajduje.

Tło sytuacji zdrowotnej i zmian społecznych na obszarach wiejskich

RPO zwraca uwagę na nierówności w zdrowiu osób starszych w zależności od czynników społecznych. Niekorzystna sytuacja mieszkańców wsi wobec mieszkańców miast wynika przede wszystkim z gorszego statusu społeczno-ekonomicznego, a nie miejsca zamieszkania. Zniwelowanie nierówności w zdrowiu wśród starszych Polaków wymaga zapewnienia poprawy poziomu edukacji i opieki zdrowotnej na wcześniejszych etapach życia przyszłych seniorów.

Z badań wynika, że ponad 71% (ponad 2,4 mln) osób mieszkających na terenach wiejskich w wieku 60 lat i więcej nie używa Internetu. Warto tak kształtować nie tylko rozwiązania prawne, lecz i faktyczne, aby osoby wykluczone cyfrowo nie były wykluczone ze społeczeństwa.

Polska wieś starzeje się szybko. Dlatego jest konieczne przejście od opieki rodzinnej do opieki instytucjonalnej. Ta jest przeciążona i pojawiają się problemy z dostępnością i jakością, co w szczególności jest widoczne na terenach wiejskich.

Zapewnienie opieki domowej na terenach wiejskich

W opiece senioralnej występują takie problemy jak: niedofinansowanie, braki kadrowe, czy niedostateczne powiązanie opieki medycznej i społecznej. Problemem są tutaj zasady funkcjonowania Pielęgniarskiej Opieki Długoterminowej Domowej (PODD), czyli nad obłożnie i przewlekle chorym przebywającym w domu. W praktyce, nie każdy przewlekle chory przebywający w domu może otrzymać taką opiekę - lekarze POZ często nie wiedzą, co to jest PODD, jakie są kryteria kwalifikacji i gdzie w swoim rejonie szukać takiej usługi. Występują również problemy z długim czasem oczekiwania na przyjęcie do PODD.

Źródłem wykluczenia chorych i ich rodzin są również choroby demencyjne. W aspekcie społecznym ta grupa osób jest często pomijana. Liczba osób chorych na demencję jest niedoszacowana i nie ma systemu opieki dla takich osób. Również rodziny nie są przygotowane do życia z osobami chorującymi na choroby demencyjne. Osoby chore z demencją i ich rodziny zamieszkujące tereny wiejskie powinny znaleźć się w systemie zarówno pod względem edukacyjnym, jak i wsparcia medycznego.

Nowy model działania hospicjum

RPO przedstawił również opracowany przez Fundację Hospicjum Proroka Eliasza nowy model działania hospicjum polegający m.in. na poprawie dostępności opieki dla osób przewlekle, nieuleczalnie chorych, umierających oraz ich opiekunów na terenach wiejskich, a także poprawie jakości życia osób chorych i ich umierania oraz zapewnienie wsparcia wytchnieniowego dla opiekunów domowych.

Celem tego modelu jest wsparcie osób zależnych w ich lokalnej społeczności i unikanie tak długo, jak to jest możliwe, umieszczenia ich w domach pomocy społecznej lub hospicjach stacjonarnych. Odpowiada on na problemy społeczne, które dotyczą w szczególności:

• niewystarczającej liczby miejsc świadczących profesjonalną opiekę;
• ograniczeń we wskazaniach do przyjęcia do opieki paliatywnej;
• braku środków;
• niedoborów personelu.

Rzecznik wskazuje, że model opracowany przez Hospicjum Proroka Eliasza można powielać i może on służyć innym, działającym na terenach wiejskich, jednostkom o podobnych potrzebach zdrowotnych. Podobnie jak innowacyjny projekt „Dać to, czego naprawdę potrzeba" polegający na stworzeniu sieci zasobów na obszarach wiejskich pomagających na wielu poziomach – od pomocy sąsiedzkiej i grup nieformalnych, po organizacje sektora publicznego i NGO.

Marcin Wiącek podkreśla, że opieka paliatywna i hospicyjna jest świadczeniem gwarantowanym. Jednocześnie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej zawiera ograniczony wykaz chorób kwalifikujących do leczenia z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Oznacza to, że pod opieką hospicjum można umrzeć tylko na kilka chorób wskazanych w tym rozporządzeniu. Niemniej, pod opieką hospicjów powinny być wszyscy pacjenci umierający, niezależnie na jaką chorobę dana osoba umiera.

Rzecznik liczy na to, że przedstawione zagadnienia będą kolejnym impulsem ukazującym społeczeństwu i organom władzy publicznej problemy ludzi wykluczonych – współczesnych wykluczonych na obszarach wiejskich. Ludzi, których godne życie u jego kresu zależy często od tego, czy ich sytuacja jest przewidziana przez stosowne paragrafy, czy mieszczą się w limitach, albo czy mają to szczęście, że mieszkają w obszarze działania hospicjów domowych.

Wobec tego prosi ministra zdrowia Adama Niedzielskiego, minister rodziny, pracy i polityki społecznej Marlenę Maląg i prezesa NFZ Filipa Nowaka o zapoznanie się z rekomendacjami i stanowisko.

Apel RPO Marcina Wiącka

Czy ktokolwiek z nas chciałby umierać w samotności, w cierpieniu? Czy chcielibyśmy żeby tak odchodziła bliska nam osoba?

Ze strachu rzadko myślimy i rozmawiamy o śmierci, o odchodzeniu. 

Opieka paliatywna i hospicyjna w Polsce od lat boryka się z wieloma problemami. Jest źródłem nierównego traktowania pacjentów i ich rodzin. Zwłaszcza na terenach wiejskich, które stanowią aż 90 procent powierzchni Polski, gdzie mieszka 40 procent ludności naszego kraju. To właśnie tu rozgrywają się najbardziej przejmujące dramaty i pojawiają największe potrzeby.

Starzejące się społeczeństwo, zbyt wąski wykaz chorób kwalifikujących do opieki hospicyjnej, brak środków i personelu.

To problemy, na które Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę od lat, które wymagają pilnych zmian systemowych.

Zaapelowałem o ich rozwiązanie do resortów zdrowia i rodziny, do NFZ-u.  Przedstawiłem też postulaty z konferencji na ten temat, która odbyła się niedawno w moim biurze.

To niedopuszczalne, że godne, bezbolesne odchodzenie zależy od paragrafów, wykazów świadczeń, od miejsca zamieszkania. Szacunek do życia należy się każdemu. Wynika to wprost z konstytucyjnej zasady ochrony godności człowieka.

Koniec życia to nadal życie! 

Zapewnienie opieki u jego kresu jest obowiązkiem państwa. W imię prawa do godnego życia dla każdego człowieka i jego rodziny!

Odpowiedź Stanisława Szweda, sekretarza stanu w MRiPS 

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że problematyka dotycząca stanu opieki paliatywnej, w tym m.in. dostępu do opieki hospicyjnej wykracza poza kompetencje Ministra Rodziny i Polityki Społecznej.

Organizacja systemu opieki nad pacjentami w terminalnej fazie choroby w głównej mierze leży w kompetencjach Ministerstwa Zdrowia, niemniej jednak pomoc społeczna może być jednym z elementów systemu, który wspiera system ochrony zdrowia w tym obszarze, dlatego uprzejmie dziękuję za przesłane postulaty i wnioski zawarte w piśmie Pana Rzecznika. Zapewniam, że będą one analizowane i traktowane jako materiał pomocniczy w bieżących pracach resortu dotyczących problematyki opieki nad osobami wymagającymi wsparcia.    

Przekazując powyższe wyjaśnienia chciałbym zwrócić uwagę Pana Rzecznika na wybrane działania Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, które są obecnie realizowane, a mogą być istotnym elementem wsparcia środowiskowego dla osób wymagających pomocy ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność. 

Przykładem działań, które wpływają na rozwój usług w obszarze wsparcia osobom wymagającym pomocy, w szczególności na obszarach wiejskich czy w mniejszych miejscowościach jest Program „Opieka 75+”. 

Zapewnienie osobom wymagającym wsparcia opieki w formie usług opiekuńczych pozwala na pozostanie osoby w miejscu zamieszkania – bez konieczności korzystania z instytucjonalnych form wsparcia. Z punktu widzenia Ministerstwa istotne jest, aby usługi opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania, były realizowane w każdej gminie. Niektóre gminy nie realizowały tego zadania w sposób wystarczający, dlatego też w 2018 roku wdrożony został program „Opieka 75+”. Strategicznym celem programu jest poprawa dostępności do usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, dla osób w wieku 75 lat i więcej - jest adresowany do gmin miejskich, wiejskich, miejsko – wiejskich, do 60 tys. mieszkańców. 
Gminy, które przystąpią do realizacji programu uzyskują finansowe wsparcie do 50% przewidywanych kosztów realizacji  usług. W roku 2021 program realizowało 570 gmin, usługami w jego ramach objęto 9 380 osób na kwotę ponad 22,5 mln zł. Wysokość środków przekazanych na realizację programu „Opieka 75+” - edycja 2022 wynosi ponad 38 mln zł.  

Od 2020 roku Minister Rodziny i Polityki Społecznej wspiera działania mające na celu zapewnienie możliwości bezpiecznego funkcjonowania seniorów w ich miejscu zamieszkania w ramach Korpusu Wsparcia Seniorów.

Celem Modułu II Programu jest poprawa bezpieczeństwa oraz możliwości samodzielnego funkcjonowania w miejscu zamieszkania dla osób starszych przez zwiększanie dostępu do tzw. „opieki na odległość”. Realizacja Modułu II ma także na celu wsparcie w miejscu zamieszkania seniorów w wieku 65 lat i więcej, którzy mają problemy związane z samodzielnym funkcjonowaniem ze względu na stan zdrowia, prowadzących samodzielne gospodarstwa domowe lub mieszkających z osobami bliskimi, które nie są w stanie zapewnić im wystarczającej opieki w codziennym funkcjonowaniu w zakresie odpowiadającym ich potrzebom. Samorząd gminny rozeznaje potrzeby seniorów w zakresie wyposażenia ich w tzw. „opaskę bezpieczeństwa”. 

Opaski bezpieczeństwa są wyposażone w co najmniej trzy wybrane funkcje,  np. przycisk bezpieczeństwa – sygnał SOS, detektor upadku, czujnik zdjęcia opaski, lokalizator GPS, funkcje umożliwiające komunikowanie się z centrum obsługi i opiekunami lub funkcje monitorujące podstawowe czynności życiowe – puls i saturację.

Podłączone są z całodobowym centrum monitoringu, co daje poczucie bezpieczeństwa nie tylko seniorom, ale także jego rodzinie. W przypadku trudnej sytuacji lub nagłego zagrożenia wciśnięcie guzika alarmowego znajdującego się na opasce umożliwia połączenie się z dyspozytorem, który podejmuje decyzję o sposobie udzielenia pomocy seniorowi. 

Warto również wskazać, że w chwili obecnej trwają prace nad wdrożeniem rozwiązań systemowych zmierzających w kierunku deinstytucjonalizacji usług społecznych w Polsce. 7 czerwca 2022 r.  Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.).

Strategia zakłada m.in. kierunki działań wspierających rozwój usług społecznych realizowanych w środowisku zamieszkania, jak i wsparcie rodzin sprawujących opiekę nad osobami wymagającymi pomocy w codziennym funkcjonowaniu.

Przy czym przyjęcie strategii wyznacza kierunki planowanych zmian, co będzie w dalszej kolejności wymagało podjęcia szeregu reform systemowych państwa, których realizacja będzie rozłożona w czasie. 

Odpowiedź Waldemara Kraski, sekretarza stanu w MZ 

W odpowiedzi na pismo z dnia 2 lipca 2022 r. w sprawie opieki paliatywnej i hospicyjnej na obszarach wiejskich, pragnę uprzejmie podziękować za zorganizowanie kolejnej edycji konferencji poświęconej przedmiotowej tematyce oraz przekazanie wniosków ekspertów w niej uczestniczących.

Jednocześnie odnosząc się do kwestii podniesionych w przedmiotowym piśmie zwracam się z uprzejmą prośbą o przyjęcie poniższych informacji.

Nawiązując do sytuacji zdrowotnej i zmian społecznych na obszarach wiejskich, należy zaznaczyć, że nierówności w zdrowiu wśród populacji Polski są przede wszystkim efektem zróżnicowania warunków codziennego życia i dostępu do zasobów ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Wszystkie te czynniki wpływają na kształtowanie się zachowań zdrowotnych, od których zależy przede wszystkim stan zdrowia ludności.

Badania obejmujące kraje europejskie pokazują, że stan zdrowia populacji ogólnie stale się poprawia, a umieralność maleje we wszystkich grupach społecznych, jednak zróżnicowanie stanu zdrowia, zwłaszcza w zależności od dochodów, pozycji zawodowej i wykształcenia, jest względnie trwałe i silnie oddziaływujące.

Jak wskazują badania czynnikiem społeczno-ekonomicznym szczególnie różnicującym sytuację zdrowotną w Polsce jest poziom wykształcenia, zwłaszcza wśród mężczyzn.

Mimo, że niezmiennie najmniej korzystne środowisko zamieszkania stanowią najmniejsze miejscowości, których mieszkańcy żyją najkrócej, to jednak wyniki badań wskazują, że fakt zamieszkania w mieście albo na wsi w stosunkowo niewielkim stopniu przyczynia się do różnicowania długości życia Polaków.

Obserwuje się natomiast wyraźne zróżnicowanie długości trwania życia ludności pomiędzy powiatami kraju - większość powiatów, w których mężczyźni żyją najdłużej skupia się w Polsce południowej oraz środkowo-zachodniej, natomiast kobiety żyją najdłużej w powiatach we wschodniej części kraju.

Powyższe wyniki wskazują zatem na istniejące społeczne nierówności w zdrowiu, ale jednocześnie podkreślają rolę innych, niż samo zamieszkiwanie w mieści albo na wsi, czynników w głównej mierze wpływających na podtrzymanie tych nierówności.

Niemniej, mając na uwadze rolę czynników społeczno-ekonomicznych na zdrowie ogółu populacji, w tym również osób starszych, pragnę nadmienić, że uchwałą nr 13/2019 z dnia 23 września 2019 r. Rady do spraw Zdrowia Publicznego został powołany Zespół roboczy ds. analizy i oceny wpływu polityk na społeczne nierówności w zdrowiu.

Zespół roboczy został powołany w celu:
•    wypracowania jak najlepszych rozwiązań w zakresie kształtowania i oceny polityk publicznych, sprzyjających realizacji zadania określonego w ustawie dotyczącego ograniczania nierówności w zdrowiu wynikających z uwarunkowań społeczno- ekonomicznych oraz celu strategicznego Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) wydanego na podstawie art. 9 ustawy o zdrowiu publicznym;
•    podejmowania działań wspierających analizę polityk w poszczególnych obszarach, w tym w politykach tradycyjnie niezwiązanych ze zdrowiem;
•    rozpowszechnienia zaleceń opartych na najlepszych osiągniętych wynikach.

Uprzejmie informuję, że tematem ostatniego posiedzenia Zespołu roboczego, które odbyło się w dniu 6 lipca 2022 r., była możliwość adaptacji rządowych programów profilaktycznych na potrzeby obszarów wiejskich. Posiedzenie zostało zwołane w związku z omawianiem - przez Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - możliwości dotyczących opracowania programu profilaktycznego skierowanego do ludności zamieszkującej obszary wiejskie, w tym rolników. Główną ideą projektowanych działań ma być zachęcenie mieszkańców tych obszarów do korzystania z oferowanych lokalnie programów profilaktycznych, a przede wszystkim zwiększenie zgłaszalności na badania profilaktyczne.

Pragnę również zauważyć, że celem strategicznym NPZ na lata 2021-2025 jest zwiększenie liczby lat przeżytych w zdrowiu oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu.
NPZ jest dokumentem ustanawianym w celu realizacji polityki zdrowia publicznego i opiera się na współdziałaniu organów administracji rządowej, jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o zdrowiu publicznym.

Istotą interwencji w obszarze zdrowia publicznego jest ich systematyczność, stałość i powtarzalność - jedynie konsekwencja działań w perspektywie wieloletniej jest bowiem gwarantem osiągnięcia zakładanych zmian zdrowotnych. Dlatego też działania realizowane w ramach NPZ na lata 2016-2020 są kontynuowane w ramach obecnej edycji NPZ.

W ramach celu operacyjnego 5. Wyzwania demograficzne NPZ na lata 2021-2025 przewidziano działania na rzecz poprawy zdrowia populacji osób starszych w Polsce, z uwzględnieniem dotarcia do grup docelowych z mniejszych miejscowości na terenie kraju.

Innym dokumentem strategicznym uwzględniającym kwestie niwelowania nierówności w zdrowiu i wyrównania dostępu do świadczeń zdrowotnych pomiędzy poszczególnymi regionami kraju jest polityka publiczna pn. Zdrowa Przyszłość. Ramy strategiczne rozwoju systemu ochrony zdrowia na lata 2021-2027, z perspektywą do 2030, przyjęta przez Radę Ministrów w drodze uchwały w dniu 27 grudnia 2021 r.

Głównym celem działań przedstawionych w Zdrowej przyszłości jest zapewnienie obywatelom równego i adekwatnego do potrzeb zdrowotnych dostępu do wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych, w tym świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, przez przyjazny, nowoczesny i efektywny system ochrony zdrowia. Kluczowym oczekiwanym efektem implementacji zmian określonych w dokumencie ma być wydłużenie trwania życia w zdrowiu i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa.
Zdrowa przyszłość obejmuje również Strategię deinstytucjonalizacji opieki zdrowotnej nad osobami starszymi (załącznik nr 1 do dokumentu). Celem głównym Strategii jest poprawa stanu zdrowia i jakości życia związanej ze zdrowiem u osób starszych i ich opiekunów oraz wsparcie w utrzymaniu niezależności osób starszych umożliwiające im jak najdłuższe funkcjonowanie w środowisku lokalnym, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Strategia skupia się przede wszystkich na działaniach na rzecz poprawy dostępności, jakości i kompleksowości środowiskowej opieki zdrowotnej, w szczególności opieki długoterminowej oraz opieki paliatywnej i hospicyjnej, dla osób starszych potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, w tym także osób z zaburzeniami otępiennymi, jak również wsparcia ich opiekunów.

Mając na uwadze specyfikę objawów i postępowanie chorób otępiennych, Ministerstwo Zdrowia podejmuje działania ukierunkowane zarówno na zapewnienie tym chorym właściwej opieki, jak również na jak najwcześniejsze rozpoznanie oznak choroby. W tym celu Ministerstwo Zdrowia prowadzi prace analityczne i koncepcyjne, we współpracy z konsultantami krajowymi i innymi ekspertami w tym zakresie, w celu wypracowania rozwiązań dotyczących wczesnej diagnostyki zaburzeń otępiennych rozpoczynanej na poziomie POZ. Ma to szczególne znaczenie dla chorych i ich rodzin z obszarów poza dużymi miastami, gdzie dostęp do specjalistycznych świadczeń z zakresu diagnostyki i leczenia tych chorób jest często znacząco utrudniony.

Ponadto, odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na świadczenia opieki zdrowotnej dla pacjentów starszym wieku, ze szczególnym uwzględnieniem grup defaworyzowanych, (zarówno społecznie, jak i geograficznie), są działania podejmowane przez Ministerstwo Zdrowia w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).

W ramach zadań przewidzianych w KPO Ministerstwo Zdrowia opracowało Kompleksowy przegląd możliwości tworzenia w szpitalach powiatowych ośrodków opieki długoterminowej oraz oddziałów geriatrycznych w Polsce.

Przedmiotowy przegląd ma stanowić załączniki do aktu prawnego, wspierającego proces wyboru szpitali powiatowych kwalifikujących się do wsparcia w powyższym zakresie.

W następnych krokach związanych z realizacją reform i inwestycji w zakresie opieki zdrowotnej, w tym opieki nad pacjentami w starszym wieku, Ministerstwo Zdrowia m.in. przygotuje strategiczny przegląd opieki długoterminowej w Polsce, przeprowadzi proces restrukturyzacji szpitali oraz wdroży ustawę o jakości i bezpieczeństwie pacjenta.

Przywołane powyżej dokumenty strategiczne dla systemu ochrony zdrowia w Polsce stanowią podstawę dla realizacji wielokierunkowych działań Ministerstwa Zdrowia na rzecz realizacji rozwiązań systemowych mających na celu zapewnienie właściwej opieki zdrowotnej osobom starszym, z uwzględnieniem mieszkańców mniejszych miejscowości, a także ich rodzin i bliskich sprawujących nad nimi codzienną opiekę.

Działania w tym zakresie mają stanowić wielokierunkową odpowiedź na zmiany społeczno- demograficzne oraz wyzwania zdrowotne związane z postępującym procesem starzenia się polskiego społeczeństwa i kurczącym się potencjałem opieki rodzinnej. Przewidują one m.in. rozwój różnego rodzaju form opieki formalnej (domowej, dziennej i stacjonarnej m.in. w ramach opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz opieki długoterminowej) blisko miejsca zamieszkania, dostosowanej do potrzeb i ograniczeń zdrowotnych osób starszych, a jednocześnie wspierających i odciążających ich opiekunów nieformalnych.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że podejmowane przez Ministerstwo Zdrowia działania w tym zakresie mają również na celu poprawę koordynacji istniejącego wsparcia i opieki dla tych osób, zarówno po stronie systemu ochrony zdrowia, jak i systemu pomocy społecznej, w szczególności w zakresie wypracowania rozwiązań koordynacyjnych na poziomie lokalnym, w tym również z uwzględnieniem terenów wiejskich, na których dostępność informacji na temat istniejących form wsparcia w ramach obu systemów jest niejednokrotnie ograniczona.

Odnosząc się natomiast do kwestii działań na rzecz ograniczenia skutków e-wykluczenia seniorów na obszarach wiejskich uprzejmie informuję, że od stycznia 2019 r. Ministerstwo Zdrowia realizuje projekt pn. Dostępność Plus dla zdrowia wdrażany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (POWER) na lata 2014-2020, przy współfinansowaniu ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

Projekt ma na celu wdrożenie działań projakościowych w systemie ochrony zdrowia polegających na dostosowaniu wybranych w procedurze konkursowej placówek udzielających podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i szpitali do potrzeb pacjentów ze szczególnymi potrzebami, w szczególności osób starszych oraz niepełnosprawnych w oparciu o opracowane w projekcie Standardy Dostępności.

Wdrażane rozwiązania mają przyczynić się do poprawy dostępności placówek opieki zdrowotnej w obszarach: cyfrowym (w tym telemedycznym), architektonicznym, komunikacyjnym i organizacyjnym. Placówki medyczne biorące udział w projekcie otrzymują granty na realizację tych celów w określonym czasie. Zgodnie z założeniami, w ramach projektu Dostępność Plus dla zdrowia, wsparcie grantowe na poprawę dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami ma otrzymać co najmniej 250 placówek POZ oraz co najmniej 67 szpitali.

Planowanymi efektami realizacji przedmiotowego projektu mają być m.in.:
•    stworzenie/zoptymalizowanie systemów IT uwzględniających szczególne potrzeby pacjentów, w tym wdrożenie rozwiązań telemedycznych w placówkach POZ i szpitalach;
•    podniesienie dojrzałości cyfrowej placówek w zakresie wsparcia pacjentów ze szczególnymi potrzebami;
•    podniesienie jakości usług zdrowotnych dla pacjentów ze szczególnymi potrzebami, w tym aspektów komunikacyjnych i organizacyjnych;
•    zniwelowanie barier architektonicznych, zapewniających funkcjonowanie placówek „przyjaznych” osobom ze szczególnymi potrzebami.

Do dnia 11 lipca 2022 r. w ramach 2 naborów przeprowadzono łącznie 170 audytów wstępnych dla placówek POZ oraz 34 audyty wstępne dla szpitali w zakresie poziomu ich dostępności. W tym samym okresie zawarto 142 umowy z placówkami POZ i 19 umów ze szpitalami.

Odnosząc się natomiast do kwestii dostępności i organizacji opieki paliatywnej i hospicyjnej na terenach wiejskich w kontekście przetestowanych modeli i projektów tej opieki przedstawionych w piśmie, uprzejmie informuję, że w dniu 29 czerwca 2022 r. Minister Zdrowia zatwierdził Plan Taryfikacji na 2023 r., który obejmuje również świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej, które były świadczeniami wymagającymi prac taryfikacyjnych najczęściej wskazywanymi w pismach kierowanych w tej sprawie zarówno do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), jak i do Ministerstwa Zdrowia.

W Ministerstwie Zdrowia trwają także obecnie prace zmierzające do powołania Zespołu ds. przygotowania strategii długofalowej pozwalającej na rozwój opieki paliatywnej i hospicyjnej. W ramach prac Zespołu zostaną poruszone kwestie związane z trudnościami w dostępie do świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, również w odniesieniu do osób zamieszkujących tereny wiejskie, oraz wypracowane propozycje rozwiązań w tym zakresie.

Gremium to może również stanowić forum do przedyskutowania możliwości skorzystania z doświadczeń wyniesionych z realizacji projektu pn. Dać to, czego naprawdę potrzeba oraz do przeanalizowania możliwości wykorzystania Nowego modelu hospicjum domowego na terenach wiejskich i wyskalowania innowacji społecznej Opieka domowa na terenach wiejskich, które zostały opisane w przedmiotowym piśmie podsumowującym wnioski z przeprowadzonej konferencji.

Pragnę wyrazić nadzieję, że przygotowana strategia wraz z procesem taryfikacji świadczeń, powinny przyczynić się do wypracowania mechanizmów pozwalających na szersze zabezpieczenie potrzeb pacjentów korzystających ze świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, w tym również zamieszkujących obszary wiejskie.

V.7010.140.2019