Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pojawia się wiele wątpliwości, czy obywatele rzeczywiście zyskają na obniżce podatku dochodowego od osób fizycznych z 17% do 12%, wprowadzonej przez Polski Ład 2.0
• A zmiany w podatkach można wprowadzać w ciągu roku podatkowego tylko wtedy, jeśli są korzystne dla podatnika
• W dobie najwyższej od 25 lat inflacji rozwiązania przewidujące wzrost (nawet przejściowy) obciążeń podatkowych mogą wywołać powszechne nierozumienie i niezadowolenie obywateli
• Rzecznik Praw Obywatelskich jest zaniepokojony, czy rzeczywiście w związku z  Polskim Ładem 2.0 nikt z obywateli nie poniesienie ostatecznie negatywnych konsekwencji podatkowych
• AKTUALIZACJA: Zmiany nie prowadzą do wzrostu obciążeń fiskalnych, a teza o podwójnym opodatkowaniu jest nieuzasadniona  - odpowiada wiceminister finansów Artur Soboń
• Od 1 lipca 2022 r. wprowadziliśmy zmiany, które nie tylko były postulowane przez podatników, ale przede wszystkim są dla nich korzystne. Ponadto żadnej z tych zmian nie wprowadzaliśmy w sposób autorytarny – dodał 

RPO Marcin Wiącek zwraca się o stanowisko do minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej. 

Przestrzeganie i ochrona praw podatników to jeden z priorytetów Rzecznika. Dlatego zwraca uwagę na wątpliwości, jakie mogą pojawić się po wejściu w życie 1 lipca 2022 r. tzw. Polskiego Ładu 2.0.

Przepisy te wprowadzono w odpowiedzi na liczne mankamenty fundamentalnej i rewolucyjnej zmiany systemu podatkowego, nazywanej Polskim Ładem, a obowiązującej od 1 stycznia 2022 r. W uzasadnieniu projektu nowelizacji Polskiego Ładu wskazano, że głównym celem ma być ulepszenie i uproszczenie systemu podatkowego. Nowe regulacje mają zapewnić stabilność systemu, będą proste, zrozumiałe, a system podatkowy stanie się przejrzysty. Mają również zapewnić większą przewidywalność rozliczeń i zmniejszyć należne podatki.

Przepisy Polskiego Ładu 2.0 niewątpliwie należy uznać za zmianę w trakcie roku podatkowego, która znajdzie zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od  1 stycznia 2022 r. Tym samym, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, nie może ona spowodować pogorszenia sytuacji podatkowej obywateli.

W tym kontekście należy przypomnieć, że swoboda ustawodawcy w zakresie kształtowania treści ustaw podatkowych ograniczona jest obowiązkiem przestrzegania wymogów drogi ustawodawczej, procedury uchwalania ustaw podatkowych oraz szczególnej dbałości legislacyjnej – tak  aby umożliwiały one konstruowanie precyzyjnych norm podatkowych. Swoboda ta jest również ograniczona nakazem respektowania odpowiedniej vacatio legis i zakazem nadawania mocy wstecznej oraz dokonywania zmian w ciągu roku podatkowego.

W orzecznictwie wskazuje się, że zakaz wprowadzania zmian w czasie trwania roku podatkowego traktowany jest jako uszczegółowienie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony bezpieczeństwa prawnego. Dotyczy on wszystkich podatków, których wymiar dokonywany jest za okresy roczne. Każdy bowiem podatnik, bez względu na dochody, ma prawo wiedzieć odpowiednio wcześniej, jak ukształtowany zostanie jego obowiązek podatkowy w następnym roku.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że zakaz wprowadzania zmian w podatkach rocznych nie ma charakteru absolutnego, o ile wprowadzane zmiany są korzystne dla podatnika. Tym samym uznaje się, że zmiany prowadzące do korzystniejszego lub neutralnego – z punktu widzenia podatnika – opodatkowania dochodu mogą wyjątkowo usprawiedliwiać ich wprowadzenie w trakcie trwania roku podatkowego.

Tymczasem z docierających do RPO sygnałów wynika, że w praktyce pojawia się wiele wątpliwości, czy obywatele rzeczywiście zyskają na obniżce podatku dochodowego od osób fizycznych z 17% do 12% wprowadzonej w ramach Polskiego Ładu 2.0. Z komentarza prof. Witolda Modzelewskiego wynika, że na zmianie najbardziej skorzystają osoby o najwyższych przychodach (powyżej 12 800 zł), a pozostałe grupy będą stratne.  

W tej sytuacji niepokój RPO dotyczy wszystkich, którzy mogliby ostatecznie ponieść negatywne konsekwencje wprowadzenia i poprawiania w trakcie roku Polskiego Ładu, a zwłaszcza  obywateli, którzy osiągają przychody miesięczne do kwoty 5701 zł, a więc osób które pierwotnie nie były objęte ulgą dla klasy średniej.

W ocenie prof. Witolda Modzelewskiego w przypadku tej grupy najmniej zamożnych obywateli może nastąpić efektywny wzrost opodatkowania. Problem wynika z tego, że przez pierwsze półrocze możliwe było zastosowanie mechanizmu tzw. rolowania zaliczek. Polegał on na tym, że zaliczki miesięczne mogły być obniżane do poziomu z 2021 r., czyli 17% minus kwota pobranej składki zdrowotnej do wysokości 7,75% podstawy, a więc mniej niż 10% (9,25% plus 9% składki na ubezpieczenie zdrowotne).

Od  1 lipca  mechanizm ten został usunięty i jednocześnie wprowadzono nową stawkę podatkową (12% plus 9% składki na ubezpieczenie zdrowotne). Tym samym, grupa tych obywateli może w nowym półroczu otrzymać wynagrodzenia niższe o ponad jedną piątą w porównaniu do poprzednich miesięcy. Podobny skutek może pojawić się w przypadku emerytów i rencistów o niskich przychodach, z racji tego, że oni również korzystali przez pierwsze półrocze 2022 r. z dobrodziejstwa art. 53a ustawy o PIT – wskazuje prof. Witold Modzelewski.

Ponadto stwierdza, że nie zlikwidowano opodatkowania podatkiem dochodowym  składki na ubezpieczenie zdrowotne, podczas gdy składka ta jest przymusową daniną publiczną, płaconą przez pracownika z jego przychodów i nie może być uznana za podstawę opodatkowania w podatku dochodowym.

Prof. Witold Modzelewski zwraca również uwagę na wątpliwości płatników w kontekście możliwości zwiększania w drugim półroczu pobranych już zaliczek o potencjalną dopłatę z pierwszego półrocza (tak zwane praktyki pobierania dobrowolnych zaliczek). Wynika to z uchylenia dotychczasowego mechanizmu "rolowania" zaliczek i z tego, że zmiana wchodząca w życie od 1 lipca 2022 roku w istocie może zwiększyć obciążenia podatkowe (z mocą wsteczną), gdyż za pierwsze półrocze tego roku efektywne opodatkowanie wynagrodzeń było niższe niż 12%.

Z komunikatów Ministerstwa Finansów wynika, że likwidacja od 1 lipca niektórych rozwiązań, które weszły w życie od 1 stycznia 2022 r. i w trakcie  roku oraz rozłożenie na etapy nowelizacji „Niskie Podatki” sprawi, że niektóre grupy przejściowo zapłacą wyższe zaliczki na podatek. 

W dobie najwyższej od 25 lat inflacji rozwiązania przewidujące wzrost (nawet przejściowy) obciążeń podatkowych mogą wywołać powszechne nierozumienie i niezadowolenie obywateli. Ponadto, w związku z zasygnalizowanymi zastrzeżeniami zgłaszanymi przez przedstawicieli nauki prawa podatkowego, finalnie może okazać się, że niektórzy obywatele nie skorzystają na wprowadzanych zmianach. 

RPO przypomina, że jeszcze w trakcie prac legislacyjnych nad pierwotną wersją Polskiego Ładu podkreślał, że tak obszerna i wielowątkowa reforma podatkowa wymaga odpowiedniego i solidnego przygotowania. Apelował, aby weszła ona w życie najwcześniej 1 stycznia 2023 r. Niestety tak się nie stało, a obecnie skutki kolejnych rozwiązań naprawczych już wywołują i zapewne będą wywoływać wątpliwości. 

Wobec powyższego Rzecznik Praw Obywatelskich, którego zadaniem jest stanie na straży konstytucyjnych praw i wolności obywateli, wyraża zaniepokojenie wobec tego, czy rzeczywiście w związku z aktualnie wdrażanymi zmianami Polskiego Ładu 2.0, nikt z obywateli nie poniesienie ostatecznie negatywnych konsekwencji podatkowych.

Rzecznik zwraca się do minister o szczegółowe ustosunkowanie się do sprawy. Chodzi  zwłaszcza o wyjaśnienia co do sytuacji podatkowej osób dotychczas nie objętych ulgą dla klasy średniej po zmianach od 1 lipca, ale i pozostałych grup podatników, pod kątem konieczności respektowania zakazu wprowadzania zmian niekorzystnych dla podatników w trakcie roku podatkowego. 

Odpowiedź Artura Sobonia, sekretarza stanu w MF (całość w załączniku) 

W pierwszej kolejności chciałem podziękować za skierowanie do Ministra Finansów wystąpienia w sprawie zmian w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych1 (dalej: „ustawa PIT”) wdrożonych ustawą #NiskiePodatki. Z pierwszym dniem ogłoszenia planów ich wprowadzenia, tj. 24 marca 2022 r., staram się wyjaśniać istotę i skutki tych zmian dla podatników i płatników podatku dochodowego od osób fizycznych, mając świadomość wyjątkowości sytuacji, polegającej na wprowadzaniu zmian w podatkach dochodowych w trakcie roku.

Wyrażam tym samym nadzieję, że informacje przedstawione w niniejszej odpowiedzi pozwolą na wyeliminowanie pojawiających się w przestrzeni publicznej wątpliwości na temat faktycznego efektu tych zmian, w szczególności w zakresie ich zgodności z Konstytucją RP.

Chciałem również podkreślić, iż wdrażając projekt #NiskiePodatki, rząd kierował się głębokim przekonaniem, że zmiany te są zmianami niezbędnymi i, co najważniejsze, korzystnymi dla podatników PIT. Dlatego mimo przewidywanej krytyki związanej z wprowadzeniem zmian w trakcie roku, zdecydowaliśmy się na ich wdrożenie. Chcieliśmy bowiem jak najszybciej odpowiedzieć na oczekiwania społeczne związane z uproszczeniem systemu podatkowego oraz obniżeniem obciążeń fiskalnych. Działania te prowadziliśmy z zachowaniem najwyższych standardów, zarówno w aspekcie sposobu prowadzenia prac, jak i treści uchwalonych regulacji.

Ustawa #NiskiePodatki została uchwalona w oparciu o projekt rządowy, który był procedowany w ramach Rządowego Procesu Legislacyjnego zgodnie z regulaminem pracy Rady Ministrów. Z chwilą przekazania do uzgodnień z członkami Rady Ministrów, projekt został upubliczniony na stronie Rządowego Centrum Legislacji i każdy mógł się z nim zapoznać i dzielić z nami swoimi spostrzeżeniami.

Projekt ten był poddany szerokim konsultacjom publicznym m.in. z organizacjami społecznymi, przedstawicielami pracodawców, księgowymi oraz firmami opracowującymi oprogramowanie płacowo-księgowe (dostawcy IT). Co szczególnie istotne konsultacje te nie ograniczały się do wymiany korespondencji z podmiotami zgłaszającymi swoje uwagi i zastrzeżenia do projektu, lecz poszczególne postanowienia projektu były z nimi faktycznie uzgadniane w toku licznych bezpośrednich spotkań. Wymienione powyżej podmioty były aktywnymi uczestnikami procesu legislacyjnego dotyczącego omawianego projektu ustawy.

Wszystkie zgłaszane uwagi były analizowane z wielką starannością. Rozważaliśmy każde zagadnienie, które budziło wątpliwości. Wszystko po to, aby wypracować jak najlepsze rozwiązania. Co więcej, równolegle prowadziliśmy działania edukacyjne oraz spotykaliśmy się z przedstawicielami poszczególnych środowisk, np. pracownikami i płatnikami sfery budżetowej, księgowymi oraz dostawcami systemów i usług IT.

Odpowiedzieliśmy na niezliczoną liczbę pytań. Staraliśmy się, aby nasze odpowiedzi były rzetelnie, co oznacza, że nie pomijaliśmy w nich problematycznych zagadnień. Te najczęściej się powtarzające upubliczniliśmy wraz z odpowiedziami. Są dostępne na stronie  https://www.podatki.gov.pl/niskiepodatki/pytania-i-odpowiedzi/.

Na stronie https://www.podatki.gov.pl/niskiepodatki/ znajdują się również zarejestrowane webinary, kalkulatory oraz poradniki. Wyjaśniamy w nich w przystępny sposób te zagadnienia, które (po doświadczeniach z etapu konsultacji projektu) mogą budzić największe zainteresowanie. Spotykaliśmy się też ze służbami kadrowo-płacowymi sektora budżetowego (oświata, obrona narodowa, służby mundurowe).
Wszystkie te działania, jak i udostępnione narzędzia i materiały, ułatwiają podatnikom zrozumienie zakresu przeprowadzonej reformy oraz poznanie jej korzyści.

Zabrzmi to może nieskromnie, ale uważam, że w efekcie naszych starań i podmiotów konsultujących i opiniujących projekt powstał dobry produkt. Ustawa #NiskiePodatki odpowiada bowiem na oczekiwania społeczne oraz wpisuje się w konsekwentną politykę rządu ukierunkowaną na uproszczenie podatku PIT oraz obniżenie jego wysokości.

W ramach zmian zawartych w tym akcie m.in.:

1. obniżono stawkę podatku w skali podatkowej z 17 % do 12 % przy jednoczesnym utrzymaniu kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 zł oraz progu dochodów w wysokości 120 000 zł,
2. zlikwidowano w ustawie PIT tzw. ulgę dla klasy średniej,
3. przywrócono preferencyjne opodatkowanie dochodów osób samotnie wychowujących dzieci oraz
4. umożliwiono częściowe odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne przez przedsiębiorców, którzy wybrali uproszczone formy opodatkowania.

Zmiany te wprowadziliśmy w trakcie roku (od 1 lipca 2022 r.). Nie oznacza to jednak, że naruszaliśmy zasady i wartości Konstytucji RP, gdyż zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zakaz wprowadzania zmian w prawie podatkowym w czasie trwania roku podatkowego nie ma charakteru absolutnego. Już w 1997 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie mamy do czynienia z wymogiem o bezwzględnie wiążącym charakterze, a odstąpienie od niego jest dopuszczalne, o ile przemawiają za tym uzasadnione argumenty prawne (wyrok z 25 listopada 1997 r., sygn. K 26/97).

Ponadto w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjęto, że „Zasady demokratycznego państwa prawa wynika zakaz takiego stanowienia prawa, tak co do treści jak i co do formy, które może być zaskoczeniem dla obywatela. Obywatel powinien mieć poczucie względnej stabilności prawa po to, aby mógł prowadzić swoje sprawy w zaufaniu, iż «nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji i działań niemożliwe do przewidzenia w chwili podejmowania tych decyzji i działań»" (wyrok TK z 25 kwietnia 2001 r., sygn. K 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 81 i powołane tam orzecznictwo TK).

#NiskiePodatki respektują te zasady. Od 1 lipca 2022 r. wprowadziliśmy zmiany, które nie tylko były postulowane przez podatników, ale przede wszystkim są dla nich korzystne. Ponadto żadnej z tych zmian nie wprowadzaliśmy w sposób autorytarny. Wszystkie skonsultowaliśmy z zainteresowanymi. Tam gdzie było to możliwe uwzględnialiśmy zgłoszone uwagi. Między innymi przychyliliśmy się do próśb służb księgowych dotyczących niewdrażania w trakcie roku zmian w zakresie uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek przez wszystkich płatników (w tym zleceniodawców) i jej podziału pomiędzy trzech płatników. W konsekwencji, z tych rozwiązań podatnicy (w tym zleceniobiorcy) skorzystają od 1 stycznia 2023 r., tj. po ich zaimplementowaniu w systemach płacowo-księgowych płatników.

Najważniejsze jest jednak to, że zmiany te nie prowadzą do wzrostu obciążeń fiskalnych. Potwierdzają to załączone wykresy. (…) 

W każdej z analizowanych grup przeciętne korzyści względem systemu z 2021 r. są większe po 1 lipca 2022 r. niż w systemie z 1 stycznia 2022 r. Efekty zostały policzone na rzeczywistych danych wykazywanych w zeznaniach podatkowych - obejmują wszystkich podatników, bez rozróżnienia źródeł przychodów.

#NiskiePodatki są zatem korzystne dla podatników. Ponadto chronią ich interesy. Dotyczy to w szczególności osób, które w stanie prawnym obowiązującym do 30 czerwca 2022 r. spełniały warunki do ulgi dla klasy średniej oraz osób, które wybrały formy opodatkowania inne niż opodatkowanie według na skali. W tym zakresie wprowadziliśmy w ustawie specjalny mechanizm zabezpieczający.

I tak, w przypadku dotychczasowych beneficjentów ulgi dla klasy średniej, jeśli kwota rocznego podatku, którą podatnik obliczy w zeznaniu PIT-37 albo PIT-36 za 2022 r. (według skali ze stawką 12 %, kwotą wolną od podatku 30 000 zł oraz przy braku możliwości odliczenia ulgi dla klasy średniej), będzie wyższa od hipotetycznego podatku, który obliczy urząd skarbowy (stosując do tych samych dochodów skalę ze stawą 17 %, kwotą wolną od podatku 30 000 zł oraz uwzględniając ulgę dla klasy średniej), wówczas podatnik otrzyma zwrot pieniędzy w wysokości różnicy między tymi podatkami.

Wysokość tego zwrotu ustali sam urząd. Podatnik nic nie musi robić. Informację o powstałej różnicy urząd skarbowy przekaże podatnikowi w ciągu 21 dni od złożenia zeznania, a następnie zwróci ją podatnikowi na takich samych zasadach na jakich zwraca nadpłacony podatek.

Z kolei przedsiębiorcom, którzy przed 1 lipca 2022 r. stosowali opodatkowanie podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, przyznaliśmy prawo do powrotu na skalę podatkową. W przypadku ryczałtowców powrót ten jest możliwy już w takcie roku (do 22 sierpnia 2022 r.).

Rozwiązania te są opisane w „Podręczniku Niskie Podatki”, który jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych na stronie https://www.podatki.gov.pl/niskiepodatki/poradniki-niskie- podatki/. Przy każdej okazji zachęcamy do zapoznania się z jego treścią oraz do skorzystania z nowej edycji kalkulatora na https://niskiepodatki-kalkulator.mf.gov.pl/. Pozwala on sprawdzić na rzeczywistych danych, że #NiskiePodatki to mniejsze obciążenia dla mniej zarabiających.

W wyniku dokonanych zmian dochód „na rękę” osoby z wynagrodzeniem na poziomie płacy minimalnej wzrośnie o 15 proc. w porównaniu do 2021 r. Przy wysokich zarobkach obciążenie podatkiem i składką rośnie w stosunku do 2021 r. System #NiskiePodatki stał się progresywny, co znaczy że klin podatkowo-składkowy rośnie wraz ze wzrostem dochodu. (…)

Od 1 lipca 2022 r. mechanizm „rolowania” już nie obowiązuje. Zastąpiliśmy go 12 % stawką podatku. W ten sposób urealniliśmy wysokość płaconych zaliczek. W efekcie będzie mniej dopłat w rozliczeniu rocznym lub będą one w niższej wysokości.

Szacowana liczba dopłat w rozliczeniu rocznym PIT-37 za 2022 r.:

• przy utrzymaniu mechanizmu „rolowania” zaliczek na drugie półrocze 2022 r. - 2,6 mln podatników,
• po uchyleniu mechanizmu „rolowania” zaliczek - 1,2 mln podatników.

Liczby te uwzględniają skorzystanie przez podatników z ulg i odliczeń.

Zatem dzięki ustawie #NiskiePodatki przewidujemy, że mniejsza liczba podatników będzie dopłacać podatek. Natomiast dzięki obniżeniu stawki podatku do 12% przewidujemy niższe dopłaty (…).

Niezależnie od tego mogą pojawić się przypadki, że zaliczki pobrane w lipcu będą wyższe od zaliczek pobranych w czerwcu. Informowaliśmy o tym wielokrotnie, między innymi w komunikacie https://www.gov.pl/web/finanse/niskie-podatki-kto-zaplaci-od-lipca-wyzsze- zaliczki-i-dlaczego, a także podczas spotkań informacyjnych na temat zmian podatkowych, które prowadziliśmy od 13 czerwca do 5 lipca br., i w których mógł uczestniczyć każdy, https://www.gov.pl/web/finanse/niskie-podatki--zapraszamy-na-bezplatne-spotkania- informacyjne .

Z naszych obliczeń wynika, że wyższe zaliczki od lipca zapłacą:

• zleceniobiorcy, gdyż w 2022 r. nie mogą realizować kwoty wolnej w zaliczkach (na wniosek księgowych korzystna zmiana w tym zakresie wejdzie w życie 1 stycznia 2023 r.),
• wieloetatowcy, gdyż do końca 2022 r. tylko jeden zakład pracy może realizować kwotę wolną (korzystna zmiana polegająca na podziale kwoty wolnej na trzech płatników - wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r.),
• dorabiający emeryci, gdyż w sytuacji, gdy kwotę wolną od podatku realizuje organ rentowy, nie może być ona realizowana również przez zakład pracy (korzystna zmiana polegająca na podziale kwoty wolnej na więcej niż jednego płatnika - wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r.),
• podatnicy, którzy mają róże źródła dochodów, np. z pracy na etacie i umowy zlecenia, gdyż składka zdrowotna płacona jest od każdej umowy oraz brak jest możliwości jej odliczenia przy obliczaniu podatku według skali.

Jak już wskazano, wyższe zaliczki na PIT nie oznaczają jednak straty w rozliczeniu rocznym, a jedynie niższe dopłaty w rozliczeniu rocznym. Inaczej mówiąc, gdyby nie zmiany od 1 lipca 2022 r. to wielu podatników musiałoby dopłacić znaczne kwoty, rozliczając podatek za 2022 r. (….)

Na koniec chciałbym odnieść się do stwierdzeń jakoby brak odliczenia w podatku PIT (obliczanym według skali podatkowej) składki na ubezpieczenie zdrowotne (w przeciwieństwie do składek na ubezpieczenia społeczne) oznaczał jej opodatkowanie.

Twierdzeniu temu przeczy odmienny charakter tych danin, o czym mowa, między innymi, w uzasadnieniu do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 27 lutego 2002 r. sygn. akt K 47/01. Trybunał Konstytucyjny stwierdził w nim, że:

„Składka na ubezpieczenie zdrowotne i podatek dochodowy od osób fizycznych stanowią daniny publiczne, jednakże są to daniny odrębne. Po pierwsze, pobierane są one na podstawie odrębnych regulacji ustawowych (...). Po drugie, różne są cele i charakter tych danin. W przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne nie można mówić o jej pełnej bezzwrotności w tym sensie, w jakim o bezzwrotności mówić trzeba w odniesieniu do podatku dochodowego. Po trzecie, (...) składkę pobiera się w trybie, na zasadach i w terminie przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne, a więc w trybie odrębnie ustawowo określonym.

Trybunał nie podzielił stanowiska, że obie daniny są komplementarne (...). Wysokość składki nie wpływa na obliczenie podatku, odbywa się to bowiem na różnych podstawach i w różnym trybie. Nie ma więc żadnych powiązań między regulacjami dotyczącymi skali podatkowej (...). Jedyny związek między składką i podatkiem dochodowym polega na tym, że obliczony zgodnie z obowiązującymi przepisami podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Z punktu widzenia celów i charakteru obu danin, związek ten ma charakter techniczny i zależy wyłącznie od decyzji ustawodawcy. Samą możliwość opłacenia składki z podatku dochodowego można uznać jedynie za formę ulgi podatkowej”.

Trybunał Konstytucyjny dodał przy tym, że "ustrojodawca pozostawił ustawodawcy zwykłemu swobodę w zakresie określania zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii adresatów zwolnionych od podatku" (wyrok z 17 stycznia 2001 r., sygn. akt K 5/00).

Ze swobody tej ustawodawca skorzystał, likwidując z dniem 1 stycznia 2022 r. możliwość odliczenia od podatku PIT składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tego rodzaju preferencja nie stanowi bowiem standardu w państwach Unii Europejskiej. W większości państw, składki na ubezpieczenie zdrowotne są obowiązkowe oraz nie podlegają odliczeniu.

Inaczej jest w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne. Te są odliczane od podstawy opodatkowania ponieważ mogą one być traktowane jako dochód odłożony w czasie. Opodatkowanie tej części dochodu następuje dopiero w momencie wypłaty emerytury lub renty. Brak ich odliczania od podstawy opodatkowania powodowałby efektywne podwójne obciążenie podatkiem dochodowym. Dzięki temu odliczeniu całość dochodu w całym cyklu życia opodatkowana jest podatkiem dochodowym tylko raz.

Podobna zasada jest stosowana w przypadku ustalania podstawy do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Także tutaj zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne podlegają odliczeniu od podstawy. Dzięki temu również składka na ubezpieczenie zdrowotne płacona jest od całości dochodów w cyklu życia. Raz od części nieuwzględniającej kwoty zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (bieżące dochody) i raz od części dochodu odłożonego w czasie pod postacią składek na ubezpieczenia społeczne, który realizuje się dopiero w momencie wypłaty emerytury lub renty.

Korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku PIT. W efekcie tego nie występuje problem podwójnego opodatkowania podatkiem dochodowym na skali i nie ma konieczności zwolnienia tej części dochodu z podstawy, jak w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne. Reforma podatkowa z 1 stycznia 2022 r. nic w tym względzie nie zmieniła. Natomiast nowe regulacje, które weszły w życie 1 lipca 2022 r., dopuściły w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą i nierozliczających się przy pomocy skali podatkowej możliwość zaliczenia części zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne na poczet kosztów prowadzenia działalności (do limitu).

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że nieuzasadniona jest teza o podwójnym opodatkowaniu.

Tym bardziej, że ustawa #NiskiePodatki przyznała prawo do rozliczenia w podatku dochodowym części składek na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconych przez podatników, którzy nie korzystają z obniżonej z 17 % do 12 % stawki podatku w skali podatkowej (czyli przedsiębiorcom opłacającym tzw. podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych albo kartę podatkową). Dzięki tym zmianom, liniowcy mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów lub odliczyć od dochodu rocznie maksymalnie 8700 zł składek na ubezpieczenie zdrowotne, odpowiednio ryczałtowcy mogą odliczyć od przychodu 50% składek, a kartowicze mogą pomniejszyć kartę podatkową o 19% składek. W efekcie około 1,5 mln przedsiębiorców zapłaci niższy PIT.

Mając na uwadze całokształt regulacji zawartych w ustawie #NiskiePodatki, okoliczności towarzyszące jej uchwaleniu oraz ochronę interesów w toku, należy zauważyć, że akt ten nie narusza wartości i zasad Konstytucji RP.

Wyrażam nadzieję, że przedstawione wyjaśnienia pozwolą na wyeliminowanie wątpliwości Pana Rzecznika zgłoszonych w piśmie z 6 lipca 2022 r. 
    
V.511.760.2022